بررسی تصمیم بانک مرکزی برای افزایش امنیت گردش پول

در هفته‌های گذشته تحولات بنیادینی در مبادلات و تسویه شبکه بانکی توسط بانک مرکزی صورت گرفت که این تحولات به افزایش امنیت و ارتقای استانداردهای روز بانکی منجر می‌شود. یکی از این تصمیمات محدود کردن انتقال وجه از طریق یو اس اس دی یا همان ستاره و مربع از طریق تلفن همراه است که تنها برای پرداخت قبوض باز مانده است. دومین تصمیم نیز به تسویه ۲۴ ساعت یکبار پایانه‌های بانکی یا دستگاه‌های کارتخوان فروشگاهی مربوط می‌شود. این درحالی است که پیش از این در هر روز چندین نوبت وجوه تراکنش‌ها به حساب‌های مقصد ارسال می‌شد، ولی در رویه جدید تمام تراکنش‌ها فردا صبح منتقل می‌شود.

تسویه پایانه‌های بانکی، ۵ صبح

در تمام دنیا تسویه پایانه‌های بانکی بعد از ۴۸ ساعت انجام می‌شود. شبکه‌های بانکی از این فرصت برای انجام تسویه حساب‌های دقیق‌تر، رفع مغایرت‌ها، کشف تقلب‌ها و پایین آوردن سرعت گردش پول استفاده می‌کنند. اما در ایران این فرصت تنفس به‌دلیل اقدامات شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت PSPها از بین رفته بود. وضعیت سابق هم مشکلات عملیاتی و هم مشکلات اقتصادی به همراه داشت. به طور کلی سرعت بالای گردش پول از دیدگاه اقتصاددانان تورم‌زاست. از هفته گذشته، بانک مرکزی تصمیم بر تسویه یکبار در روز پایانه‌های بانکی گرفته است. ایجاد این فرصت (‌تنفس) می‌تواند مشکلات بسیاری را که در بالا به آنها اشاره شد حل کند.

در حال حاضر ارائه خدمات پرداخت الکترونیک سالانه ۹ هزار میلیارد تومان هزینه برای شبکه بانکی به همراه دارد و بدیهی است که این رقم مستقیماً روی میزان تورم و نرخ بهره تأثیر دارد. در نهایت هم این هزینه از جیب مردم کسر شده، اما تصورعمومی بر این است که خدمات پرداخت الکترونیک رایگان ارائه می‌شود. در صورتی که این هزینه به صورت مستقیم از پذیرندگان دریافت شود، بی‌شک هزینه‌های ذکر شده بشدت کاهش خواهند داشت.

مسلماً تصمیم‌های بزرگ بانک مرکزی که در نهایت منجر به اصلاح موارد زیادی در شبکه بانکی خواهد شد، در ابتدای راه مشکلات زیادی برای مصرف‌کنندگان ایجاد خواهد کرد. اما تنظیم در بازار بسرعت اتفاق خواهد افتاد و بازار راه خود را برای رفع مشکلات مقطعی پیدا خواهد کرد.

این درحالی است که برخی از اصناف از این تصمیم تازه بانک مرکزی انتقاد کرده‌اند و آن را به سود خود نمی‌بینند. دراین زمینه علی فاضلی رئیس اتاق اصناف اعلام کرده است که با ۲۴ ساعته شدن تسویه حساب‌ها در سیستم شاپرک مخالفیم و این موضوع توسط اتاق اصناف در حال پیگیری است. فاضلی در گفت‌و‌گو با ایرنا افزود: اینکه قرار است پول خرید حداکثر ۲۴ ساعت پس از کارت کشیدن خریدار به حساب فروشنده واریز شود، سبب اعتراض اصناف بویژه در هفته‌های پایانی سال که خرید مردم افزایش می‌یابد، شده است.

علاوه براین رئیس جایگاه‌داران سوخت نیز در گفت‌و‌گویی با میزان گفته است: به‌دلیل مشکلاتی که با بانک‌ها داریم از این پس جایگاه‌ها فقط در قبال دریافت پول نقد بنزین تحویل می‌دهند. بیژن حاج محمدرضا افزود: طی توافق‌های صورت گرفته قرار بود بانک‌ها پول را طی همان شب به حساب‌ها واریز کنند اما، اکنون این مدت زمان به ۱۰ تا ۱۲ روز رسیده است.رئیس جایگاه‌داران سوخت با بیان اینکه در این بین برخی مواقع مبالغی  گم می‌شود، گفت: بانک‌ها از این موضوع سوءاستفاده می‌کنند.

وی تأکید کرد: این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که جایگاه‌داران باید هزینه خرید بنزین را به صورت نقد به شرکت ملی نفت پرداخت کنند.

تکذیب تسویه ۱۰ تا ۱۲ روزه با جایگاه‌داران سوخت

این درحالی است که معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در گفت‌و‌گو با ایران در واکنش به این ادعا ضمن رد کردن این موضوع که تسویه تراکنش پایانه‌های کارتخوان جایگاه‌های سوخت بعد از ۱۰ تا ۱۲ روز انجام می‌شود گفت: در طرح جدید هر روز ساعت ۵ صبح وجه تراکنش‌ها به صورت کامل تسویه و به حساب مقصد واریز می‌شود. ناصر حکیمی افزود: در هرساعتی از روز که کارت کشیده شود فردا ساعت ۵ صبح تسویه می‌شود.

بدین ترتیب در برخی از ساعات زمان تسویه کمتر از ۲۴ ساعت طول می‌کشد برای مثال تراکنشی که ساعت ۱۲ شب انجام شود به فاصله ۵ ساعت تسویه می‌شود. وی همچنین تأکید کرد: درصورتی که جایگاه‌داران بخواهند به صورت نقدی سوخت بفروشند باید پول نقد را ۷.۵ صبح فردا به حساب خود واریز کنند درحالی که با کارتخوان ۵ صبح درحساب آنها واریز می‌شود و براحتی می‌توانند سوخت خریداری کنند.

به گفته وی افزایش زمان واریز وجه پس از تراکنش با دستگاه کارتخوان، برای جلوگیری از خطرات و پولشویی و مبارزه با کلاهبرداری‌ها صورت گرفته است. وی همچنین درباره افزایش زمان واریز انتقال وجه به حساب بعد از کارت کشیدن گفت: پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا) گزارش‌های متعددی را از این قبیل کلاهبرداری‌ها اعلام کرده که با فریب مردم، از حساب آنها برداشت غیر مجاز صورت گرفته است.

 خداحافظی با «یواس اس دی»

سال‌ها پیش به‌دلیل نبود نفوذ کافی اینترنت در کشور، اپراتورهای موبایل از امکان USSD یا همان * و #‌های معروف برای تبادلات مالی در شبکه بانکی استفاده کردند. این امکان به صورت کلی، برای ارسال دستورهای شبکه اپراتورهای تلفن همراه ایجاد شده و به همین دلیل امنیت بسیار پایینی دارند. در واقع برای استفاده در شبکه بانکی طراحی نشده‌اند. هفته گذشته، بانک مرکزی اعلام کرد که این بستر فقط محدود به پرداخت قبض خواهد شد و باقی عملیات بانکی نبایستی روی این شبکه و امثال آن انجام بشود. (منظور استفاده نکردن از شبکه‌هایی است که قابلیت رمزنگاری از مبدأ را ندارند) این مهم یک تصمیم در راستای افزایش امنیت شبکه بانکی است.

و چنانچه زودتر اتخاذ می‌شد هر چه بیشتر به نفع کشور بود. ولی متأسفانه با اعمال فشار اپراتورهایی که سود کلانی از این ناحیه نصیب آنها می‌شد تا به امروز تحقق نیافته بود. همچنین از دیدگاه اقتصادی، فروش شارژ اپراتورهای موبایل توسط بانک‌ها بنا بر دلایل کارمزدی و دریافت نکردن آن از پذیرنده (اپراتور تلفن همراه) زیان مالی بسیاری برای بانک‌ها ایجاد کرده. در نهایت این ضرر و زیان مالی بانک‌ها باعث افزایش نرخ بهره و افزایش تورم خواهد بود. حالا اپراتورهای تلفن همراه باید تمام تلاش خود را در راه گسترش شبکه اینترنت همراه بگذارند تا اپ‌های موبایلی جایگزین USSD شوند و همان میزان نفوذ را به دست آورند. شبکه بانکی نیز باید مدل کسب و کار خود را در خصوص فروش شارژ تغییر دهد. البته باید افزود که این کارمزد در حال حاضر توسط اپراتورها پرداخت می‌شود، اما نه به بانک‌ها بلکه به شرکت‌های پرداخت الکترونیک.