ادغام بزرگ در ابهام؟

براساس تصمیم جدید شورای پول و اعتبار، قرار است به زودی پنج بانک انصار، قوامین، حکمت ایرانیان، مهر اقتصاد و موسسه اعتباری کوثر، حداکثر ظرف ۴ ماه دیگر در بانک سپه ادغام شوند. این موضوع گرچه به صورت یک خبر اعلام شد و جزئیات چگونگی ادغام مورد توجه قرار گرفت اما در خصوص تبعات این اقدام و اما و اگرهای موجود نکته چندان قابل توجهی مطرح نشده است.

۲۴ میلیون سپرده ‌گذار این پنج بانک و ۲۱۵ هزار میلیارد تومان سرمایه و منابع قرار است حساب‌‌هایشان به بانک سپه منتقل شود. عده‌ای از این ادغام به ‌عنوان اصلاح ساختاری و کوچک ‌شدن نظام بانکی نام می‌برند و برخی می‌گویند دولت با این کار می‌خواهد تغییری در نقش برخی نهادها در اقتصاد ایجاد کند.

سهامداران این بانک‌ها چه کسانی بودند؟

با این حال نگاهی به ترکیب سهامداران عمده بانک‌های نظامی نشان می‌دهد شرکت‌های تابعه زیادی سهامدار این بانک‌ها هستند.

بر اساس اطلاعاتی که در سامانه کدال بورس منتشر شده، عمده سهام بانک انصار در اختیار شرکت ارتباطات سیار ایران، شرکت سرمایه‌گذاری یمین، موسسه صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر و صندوق بازنشستگی صداو سیما است.

بانک مهر اقتصاد، سهام اصلی اش در اختیار موسسه بنیاد تعاون بسیج، موسسه خدمات علمی آموزشی رزمندگان اسلام، شرکت حمل و نقل بین المللی جوان سیر ایثار، موسسه تامین اقلام مصرفی بسیجیان و موسسه تامین درمان بسیجیان است.

همچنین در بانک حکمت، سهام اصلی در اختیار بنیاد تعاون ارتش، هواپیمایی کاسپین، موسسه مسکن سازان بنیاد تعاون ارتش و موسسه صندوق بیمه بنیاد تعاون ارتش توزیع شده است. در بانک قوامین هم شرکت ناجی پاس، شرکت چاپ و انتشارات راه فردا، بنیاد تعاون ناجا، شرکت مهندسی عمران و تولیدی نیرو، موسسه ناجی امین، شرکت تامین سرمایه امین یا شرکت تامین سرمایه تمدن سهامدار هستند.

در موسسه کوثر نیز سهامدارانی چون صندوق بیمه عمر پرسنل سپاه، نیروی انتظامی، موسسه بنیاد تعاون وزارت دفاع، شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی نیروهای مسلح و بیمه کوثر حضور دارند.

کارشناسان: اقدام مثبتی است اما...

با این حال اظهار نظر کارشناسان اقتصادی حاکی از موافقت و همراهی با این ادغام بوده است. نرگس شیری کارشناس اقتصاد بازرگانی با مثبت ارزیابی کردن این ادغام می‌گوید: این امر شاید مهمترین تصمیم بانکی این چند سال اخیر بوده است.

وی افزود: بیشتر این بانک‌ها مجوزشان را از فرآیندهای نادرست اخذ کرده بودند و مسئولان وقت با نادیده گرفتن مصلحت‌ها در اخذ مجوز این بانک‌ها نقش داشتند. 

شیری با بیان اینکه بانک سپه به عنوان بانک مادر وجهه خوبی در میان مردم دارد، تصریح کرد: این ادغام موجب کاهش هزینه‌ها و ریسک‌های موجود در نظام بانکی کشور شد ؛ از سوی دیگر تعدد شعب این ۵ بانک نظارت بانک مرکزی را دشوار کرده بود و نکته مهم‌تر اینکه این ادغام می‌تواند تصمیمات دولت در راستای اصلاح نظام بانکی را تسهیل نماید.

عمده ترین نگرانی موجود در این بین آن است که از میان این ۵ بانک، برخی از آنها زیان انباشته داشته‌اند که اگر قرار باشد بانک مرکزی آنها را تقبل کند حجم نقدینگی بالا رفته و تورم ایجاد می‌شود چون بانک مرکزی مجبور به چاپ پول خواهد شد.

شیری در این خصوص می‌گوید:‌ مسئله این است که دولت فکر می‌کند مجبور است بدهی‌های ناخواسته را تقبل کند مثل ۳۰ هزار میلیارد تومانی که مجبور شد از بابت خسارت به مالباختگان موسسات غیر مجاز از خزانه بدهد که تاثیرات این امر در اقتصاد کشور بی شک کم نبوده است.

این کارشناس اقتصادی می‌گوید: ادغام بانک‌ها بد نیست و در بیشتر کشورها تجربه شده و حتی اکنون زمزمه ادغام دویچه بانک با یک غول مالی دیگر شنیده می‌شود اما نکته مهم چگونگی به سرانجام رساندن این موضوع است. 

تکلیف بدهی‌ها چه می‌شود؟

از سوی دیگر برخی از این بانک‌ها منابع ملکی و سرمایه گذاری‌های زیادی در بخش بانکی دارند که در این شرایط رکود به راحتی تبدیل به پول نقد نمی‌شود.

با این حال اخبار ضد و نقیض در این وادی زیاد است و برخی دیگر از منابع می‌گویند بدهی ۴بانک از این ۵ بانک صفر بوده و اساسا ناترازی زیادی در بانک‌های منحل شده وجود ندارد.

از سوی دیگر مدیر عامل یکی از این بانک‌های منحل شده گفته اینکه گفته‌اند تا ۴ ماه آینده این ادغام باید صورت گیرد به نظر عملی نمی‌رسد چون این ادغام نیاز به زیر ساخت‌های لازم دارد که لا اقل ۵ سال زمان می‌برد و به این زودی‌ها محقق نمی‌شود.

موافقان این ادغام می‌گویند با این ادغام، بانک مرکزی می‌تواند نظارت بیشتری بر نظام بانکی کشور داشته باشد.با این وجود، برخی نگرانی‌ها در خصوص این ادغام وجود دارد از جمله اینکه تکلیف وام‌های داده شده از سوی این بانک‌ها چه می‌شود؟ و ۲۶ هزار کارمند این ۵ بانک چه سرانجامی پیدا خواهند کرد؟

در خصوص تسهیلاتی که این بانکها داده‌اند هیچ سیاست و برنامه مشخصی هنوز وجود ندارد. نکته دردناک این که افزایش مطالبات معوق بانکی موجب به‌هم‌ریختن ترازنامه بانک‌ها و ناترازی در نقدینگی (کسری نقدینگی) بانک‌ها و در نهایت همه این عوامل موجب حادتر شدن شرایط تورمی در کشور می‌شود.

خوشبینی محتاطانه

همتی رئیس کل بانک مرکزی با احتیاط به این ابهامات جواب می‌دهد و در مجموع معتقد است مشکل خاصی پس از این ادغام ایجاد نمی‌شود.

وی درباره انتخاب بانک سپه برای ادغام ۵ بانک گفت که اگر بانک سپه یکی از هلدینگ‌های خود را واگذار کند تراز آن ۱۵هزار میلیارد تومان مثبت خواهد شد در نتیجه ظرفیت و قدرت بالایی خواهد یافت.

گرچه همتی و دیگر فعالان اقتصادی به این موضوع خوشبین هستند که در تیرماه ۹۸ شاهد اجرایی شدن ادغام بزرگ باشند اما برخی دیگر از کارشناسان می‌گویند تحقق این امر با دشواری‌ها و چشم‌انداز نامشخص و مبهمی روبه‌روست.