چند ماهی می‌شود که پیش‌بینی کارشناسان درست از آب درمی‌آید و براساس آن، تراز تجاری کشور طی چهار ماهه، پنج ماهه و سرانجام در شش ماهه اول سال‌جاری منفی شده است. البته پیش‌بینی وخیم شدن وضعیت صادرات غیرنفتی و همچنین تراز تجاری منفی مربوط به سال‌جاری نمی‌شود و حتی سال گذشته که دولتمردان از افزایش صادرات و همچنین تراز تجاری مثبت خوشحال بودند، صاحبنظران اقتصادی در مورد چنین روزی هشدارهایی را داده بودند اما طبق روال همیشه صدای کارشناسان خیلی دیر به گوش دولت می‌رسد و زمان زیادی طول می‌کشد تا آنها توصیه‌های بخش خصوصی و فعالان اقتصادی را آویزه گوش خود کنند.
از این‌رو در حالی که از سال گذشته به نظر می‌رسید که اوضاع تجارت خارجی کشور وضعیت نامطلوبی در آینده خواهد داشت اما تازه همین ماه گذشته بود که بسته حمایت از صادرات غیرنفتی توسط معاون اول رییس‌جمهور ابلاغ شد. بسته‌ای که به گفته کارشناسان، نسیه است و صادرکنندگان نمی‌توانند خیلی به اعطای مشوق‌های صادراتی و وعده‌های مطرح شده دل خوش کنند.
با این حال، اصلاح قوانین صادراتی و همچنین ارائه مشوق‌هایی که دست به نقد باشد و مشکلات مالیاتی و دیگر موانع صادراتی را برای صادرکنندگان حل کند، هنوز در دستور کار قرار نگرفته تا جایی که به گفته برخی کارشناسان، اگر به همین منوال پیش رویم، صادرات کشور به سمت ناکجاآباد خواهد رفت. جدیدترین آمارهای منتشر شده توسط گمرک نیز نشان می‌دهد که وضعیت صادرات روزبه‌روز وخیم‌تر می‌شود.
بر این اساس کارنامه تجارت خارجی کشور در نیم‌سال اول سال‌جاری حاکی از آن است که طی این مدت، میزان ۲۳ میلیارد و ۵۹۵ میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۳۷/۱۵ درصد افزایش نشان می‌دهد درحالی‌که مجموع صادرات غیرنفتی ایران در شش ماهه اول سال‌جاری به ۲۰ میلیارد و ۵۴۴ میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان ۲۰/۳ درصد کاهش داشته است.
رشد ۶ درصدی تجارت خارجی
براساس جدیدترین کارنامه تجارت خارجی کشور در نیم‌سال اول سال‌جاری، مجموع تجارت خارجی ایران با شش درصد رشد به ۴۴ میلیارد و ۱۳۹ میلیون دلار رسید؛ اما واردات باز هم از صادرات پیشی گرفت.
ارزش صادرات غیرنفتی ایران در شهریورماه سال‌جاری نسبت به مردادماه ۷۵/۱ درصد بهبود یافته و واردات کالا به ایران در سومین ماه از فصل تابستان نسبت به ماه دوم ۱/۱۲ درصد کاهش داشته است.
بر این اساس حجم تجارت خارجی ایران در سال‌جاری تا ابتدای مهر ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل شش درصد بزرگ‌تر شده است. همچنین در شش ماهه اول سال‌جاری تشریفات گمرکی ۷۵ میلیون و ۸۳۰ هزار تن کالا در گمرکات کشور تماما به صورت الکترونیکی و با کنترل کامل به روش هوشمند انجام شده که از این مقدار ۱۷ میلیون و ۱۹۵ هزار تن سهم واردات و ۵۸ میلیون و ۶۳۵ هزار تن سهم کالاهای صادراتی غیرنفتی بود.
مجموع ارزش صادرات و واردات ایران در مدت یادشده به ۴۴ میلیارد و ۱۳۹ میلیون دلار رسید که این رقم شش درصد بیشتر از مدت مشابه سال ۱۳۹۵ است. مجموع تجارت خارجی ایران در شش ماهه نخست سال گذشته ۴۱ میلیارد و ۶۷۴ میلیون دلار بود. همچنین در شش ماهه اول سال‌جاری به میزان ۲۳ میلیارد و ۵۹۵ میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۳۷/۱۵ درصد افزایش نشان می‌دهد. این رقم در ماه گذشته ۴۹/۱۶ درصد بود.
عمده‌ترین دلایل افزایش واردات به خودرو و قطعات منفصله خودرو، کالاهای سرمایه‌ای و برخی کالاهای اساسی مربوط می‌شود. همچنین در مدت یادشده متوسط قیمت کالاهای وارداتی کشورمان به ازای هر تن به یک هزار و ۳۷۲ دلار افزایش یافت که در مقایسه با پارسال ۸۵/۶ درصد افزایش داشته است.
کاهش صادرات سایر کالاها و میعانات گازی
مجموع صادرات غیرنفتی ایران در شش ماهه اول سال‌جاری به ۲۰ میلیارد و ۵۴۴ میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان ۲۰/۳ درصد کاهش داشته است. این رقم در ماه گذشته ۹۵/۴ درصد بود. در شهریورماه سال‌جاری صادرات پتروشیمی و با یک روند افزایشی نسبت به شش ماهه سال گذشته ۳۱/۱ درصد افزایش یافت و ۷ میلیارد دلاری شد.
با این حال تجارت خارجی ایران با کاهش صادرات سایر کالاها و میعانات گازی همراه بوده است. در بخش سایر کالاها گرچه شاهد بهبود نسبت به پنج ماهه قبل بوده‌ایم، اما ۴۷/۵ درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشت که البته این رقم در مردادماه ۳۰/۹ درصد بود. در بخش صادرات میعانات گازی هم شاهد افت ۱۶/۵ درصدی بوده‌ایم. همچنین متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی نیز در مدت یادشده به ۳۵۰ دلار رسید که ۱۶/۱ درصد افزایش داشت.
در مجموع وضعیت بهتری در بخش صادرات غیرنفتی نسبت به شش ماهه اول سال گذشته حاکم شده به نحوی که صادرات کالاهای ایرانی به چین در شش‌ماهه نخست امسال نسبت به سال گذشته هفت درصد افزایش یافته است. در بازار عراق هم عملکرد بهتری داشتیم و رشد ۴۷/۵ درصدی ثبت شد. صادرات غیرنفتی ایران به کره جنوبی هم با افزایش ۸۶/۱۲ درصدی همراه شد و تنها شاهد افت ۱۰/۱۷ درصدی صادرات کشورمان به امارات متحده عربی و ۵۲۱/۶ درصدی به هند بوده‌ایم.
عمده‌ترین کالاهای صادراتی
اقلام عمده صادراتی کشورمان در مدت یادشده به ترتیب شامل میعانات گازی به ارزش سه میلیارد و ۵۲۱ میلیون دلار، پلی‌اتیلن گرید فیلم با ۷۵۰ میلیون دلار، پروپان مایع شده به ارزش ۶۸۶ میلیون دلار، سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین با ۶۳۸ میلیون دلار و متانول با ۵۹۳ میلیون دلار بوده است.
اقلام عمده وارداتی
همچنین اقلام عمده وارداتی در شش‌ماهه سال‌جاری نیز به ترتیب شامل برنج با ۹۹۶ میلیون دلار، ذرت دامی به ارزش ۷۹۹ میلیون دلار، وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سی سی به ارزش ۵۸۲ میلیون دلار، قطعات منفصله جهت تولید خودروی سواری با ۵۵۱ میلیون دلار و لوبیای سویا با ۴۵۶ میلیون دلار بوده است.
عمده‌ترین خریداران کالاهای ایرانی
عمده‌ترین خریداران کالاهای ایرانی در شش ماهه سال‌جاری نیز به ترتیب شامل چین به ارزش چهار میلیارد و ۳۱۳ میلیون دلار، عراق با سه میلیارد و ۱۸۰ میلیون دلار، امارات متحده عربی با دو میلیارد و ۹۵۳ میلیون دلار، جمهوری کره با دو میلیارد و ۶۴ میلیون دلار و هند با یک میلیارد و ۳۳۷ میلیون دلار بوده است.
کشورهای عمده صادرکننده کالا
کشورهای عمده صادرکننده کالا به ایران هم در مدت یادشده به ترتیب شامل کشورهای چین با پنج میلیارد و ۶۹۶ میلیون دلار، امارات متحده عربی با چهار میلیارد و هشت میلیون دلار، ترکیه با یک میلیارد و ۶۷۸ میلیون دلار، جمهوری کره با یک میلیارد و ۵۱۷ میلیون دلار و هند با یک میلیارد و ۳۵۵ میلیون دلار بوده است.
خطر در کمین بازارهای صادراتی فعلی
کاهش صادرات غیرنفتی در شش‌ماهه اول سال‌جاری در حالی است که هنوز هم اقلام کشاورزی همچون برنج، ذرت دامی و... در صدر واردات کالا به ایران قرار دارند در حالی که اقلام عمده صادراتی کشورمان در مدت یادشده به میعانات گازی، سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها و موادی از این دست اختصاص یافته است.
بنابراین به نظر می‌رسد که هنوز در روند واردات و صادرات کالا تغییری ایجاد نشده و شرایط مثل گذشته پیش می‌رود.این در حالی است که هرچه زودتر باید برای صادرات برنامه‌ریزی اساسی صورت گیرد و موانع صادراتی تا آخر سال کاهش یابد تا بتوان به بازگشت روند مثبت تراز تجاری تا سال آینده امیدوار بود.
در غیر این صورت، با توجه به مشکلاتی که در کشورهای هدف صادراتی ایران مثل عراق اتفاق می‌افتد، بعید نیست که همین بازارهای صادراتی فعلی نیز از دست ایران برود چرا که کارشناسان معتقد هستند تا چند سال دیگر، همه کشورها به سازمان تجارت جهانی ملحق خواهند شد و به سیستم یکپارچه جهانی متصل می‌شوند در حالی که هنوز در ایران، اختلاف نظر برای تلاش در جهت پیوستن به WTO غوغا می‌کند. از این رو، صادرات غیرنفتی از جهات مختلف در خطر قرار دارد و ضروری است که دولتمردان در اسرع وقت پیگیری‌های لازم را به صورت اجرایی در این خصوص مدنظر قرار دهند.
البته به نظر می‌رسد که خود دولت هم در حال حاضر متوجه وخامت شرایط صادرات شده است چراکه معاون اول ریاست‌جمهوری دستگاه‌هایی از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت، امور اقتصاد و دارایی، سازمان برنامه و بودجه و نیز بانک مرکزی را به پیگیری بسته حمایت از صادرات غیرنفتی که اواخر شهریورماه ابلاغ شده بود، جهت بهبود شرایط تولید و صادرات در کشور مکلف کرد. حال باید دید که هماهنگی دستگاه‌های ذکر شده برای اجرای این بسته تا چه اندازه مثمرثمر خواهد بود.
- 15
- 2
