همه چیز درباره شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای

یک ساختمان کوچک و چند میز و صندلی و یک وایت‌برد... این، همه امکانات شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای است؛ چیزی شبیه شرکت‌های هرمی. ساختار هم دقیقا به همان شرکت‌های هرمی مشابه است. آنها به شما می‌گویند کالاهایشان را بفروشید و برای فروش کالاهایشان زیرمجموعه پیدا کنید تا سودهای عجیب و غریب ببرید، اما درنهایت شما می‌مانید و انبار کالای مازاد از نیازتان که خریده‌اید تا یک‌شبه ثروتمند شوید!

نیازی نیست خیلی به عقب برگردیم تا یادمان بیاید شرکت‌های هرمی چه دردسرهایی برای افرادی درست کردند که دوست داشتند یک‌شبه پولدار شوند. شرکت‌های هرمی با وعده‌های سر خرمن خود و گرفتن سرمایه‌های جوان‌های زودباور ایرانی چه سودهای کلانی به جیب می‌زدند و در عوض نه‌تنها رویاهای مشتریان خود را تعبیر نمی‌کردند بلکه هر آن‌چه داشتند و نداشتند را به جیب می‌زدند. اکنون با انقراض شرکت‌های هرمی و شبکه‌ای، شاهد رویش نوع دیگری از درآمدزایی به طریق هرمی هستیم. شرکت‌های هرمی که تنها اسمشان عوض شده است به اسم «بازاریابی شبکه‌ای» آمده‌اند تا کالاهایشان را بفروشند و بروند.

از بازاریابی شبکه‌ای چه می‌دانید؟

بازاریابی شبکه‌ای نوعی از بیزینس است که بازار داغی در ایران پیدا کرده است. این روزها بازاریابی شبکه‌ای یا همان هرمی راه میانبری برای جوان‌هایی شده که دوست دارند یک‌شبه به رویاهایشان رنگ واقعیت بزنند. بازاریابی شبکه‌ای یکی از زیرمجموعه‌های رشته بازاریابی است که کانال فروش خود را بر شبکه‌های انسانی و اجتماعی استوار کرده است.

در این حرفه شما تعدادی از محصولات یک شرکت را خریداری کرده و در هر مکانی که می‌خواهید به فروش می‌رسانید و در ازای آن سود خود را دریافت می‌کنید؛ اما این پایان راه نیست. درواقع در این شیوه، مصرف‌کننده نیز می‌تواند کالاهای شرکت را بازاریابی کرده و در قبال آن سود دریافت کند. در این ساختار درست مثل شرکت‌های هرمی بازاریاب باید افرادی را به‌ عنوان زیرشاخه خود معرفی کند و هر چه زیر این زیرمجموعه بیشتر باشد و بیشتر فعالیت کند، سود بیشتری به شما می‌رسد. طبق اصول موسسان این سبک از بازار، تبلیغات به صورت چهره به چهره و کلامی صورت می‌گیرد و ساختار هرمی این بیزینس، شبکه‌ای از نیروهای انسانی است که به صورت تصاعدی بر آن افزوده می‌شود. تفاوت این روش با ویزیتوری معمولی که همه می‌شناسیم این است که شما می‌توانید چند نفر را به ‌عنوان زیرمجموعه انتخاب کنید، تا آنها هم تعدادی از محصولات آن شرکت را بفروشند و شما بابت فروش زیرمجموعه‌های خود به صورت جداگانه پورسانت دریافت می‌کنید. البته در ایران این شرایط برای این کار چندان مناسب نیست چون شرکت‌ها کالاهای بی‌کیفیت خود را برای بازاریابی شبکه‌ای انتخاب می‌کنند و دنبال سود خود هستند نه سود بازاریاب خرده‌پا یا خریدار. اما آیا فعالیت بازاریابی شبکه‌ای مثل شرکت‌های هرمی است؟

آیا بازاریابی شبکه‌ای همان شرکت هرمی است؟

فعالیت‌های هرمی در اکثر کشورهای جهان غیرقانونی است؛ اما ماجرای بازاریابی شبکه‌ای در ظاهرا با شرکت‌های هرمی تفاوت دارد. در شرکت‌های هرمی کالای خاصی خریدوفروش نمی‌شود و سرمایه‌گذاری فرد به ‌عنوان کمیسیون بین افراد بالاتر در این هرم تقسیم می‌شود. در این ساختار هر چه به رأس هرم نزدیک می‌شوید، سود بیشتری دریافت می‌کنید اما اگر در سطوح پایین هرم باشید، هیچ‌گاه چنین سودی نخواهید داشت، البته اگر متضرر نشوید و سرمایه‌گذار یا آن فردی که در رأس هرم قرار دارد سود بیشتری را به دست می‌آورد. در بازاریابی شبکه‌ای هم همین‌طور است که شما باید کالا بفروشید و زیرمجموعه به شرکت تزریق کنید اما درنهایت هم مثل شرکت‌های هرمی چیزی دستتان را نمی‌گیرد و رویای پولدارشدن به واقعیت تبدیل نمی‌شود. البته در بازاریابی هرمی، شما سرمایه‌گذاری زیادی نمی‌کنید و در صورت شکست در این بیزینس همه چیز زندگی‌تان بر باد نمی‌رود اما همه ما افرادی را از اطرافیانمان می‌شناسیم که بخش اعظمی از سرمایه زندگیشان را بابت فعالیت در شرکت‌های هرمی از دست داده‌اند.

راه میانبر در کار نیست

در بازاریابی شبکه‌ای هم با این‌که اصل بر فروش محصول است اما واقعیت آن است که رویای ثروتمندشدن در کوتاه‌ترین زمان ممکن با این بیزینس رویایی پوچ است.در این شغل هم شما نان بازوی خود را می‌خورید و برای دستیابی به مهارت باید تلاشی مستمر و ویژگی‌های خاصی داشته باشید تا بتوانید کالاهایی را که عمدتا بی‌کیفیت هستند را بفروشید و افراد دیگری را هم ترغیب کنید که مثل شما وارد این حرفه شوند تا به سود برسید. درواقع در بازاریابی شبکه اصل بر فروش محصول است و سپس می‌توان در ازای معرفی فرد جدید سود دریافت کرد. بازاریابی شبکه‌ای هم مثل دیگر فعالیت‌ها نیازمند تلاش و کوشش مستمر است و هیچ ویژگی به‌خصوصی در آن وجود ندارد که این رشته را به شغلی خاص و درآمدزا تبدیل کند و آنهایی که شما را ترغیب به حضور در این شغل و زیرمجموعه‌شدن می‌کنند، توانایی ویژه‌ای در متقاعدکردن افراد دارند. جالب است بدانید که براساس آمارهای منتشرشده تنها ١٠‌درصد فروشندگان شرکت Amway از قدیمی‌ترین و بزرگترین شرکت‌های مبتنی بر بازاریابی شبکه‌ای در آمریکا و جهان در انگلستان موفق شده‌اند درآمدی کسب کنند. اگر چه نمی‌توانیم با این آمارها بگوییم که بازاریابی شبکه‌ای شغلی رویایی با درآمدی کلان نخواهد بود اما این نوع از بازاریابی که در واقعیت نوعی خرده‌فروشی است، نمی‌تواند میانبری به سوی آرزوهای شما باشد. البته در شرکت‌های بازاریابی سران شبکه و اعضای باسابقه که تعداد زیادی زیرمجموعه دارند، درآمدهای عالی کسب می‌کنند اما درآمدهای فوق‌العاده با کار راحت برای همه اعضا به‌ویژه اعضایی که دیر به شبکه پیوسته‌اند، ممکن نیست. در بازاریابی شبکه‌ای، شما تعدادی از اجناس را از یک شرکت می‌خرید و به هر کس در هر جا که می‌توانید، می‌فروشید و بابت این فروش، پورسانت دریافت می‌کنید.

چه مهارت‌هایی برای بازاریابی لازم است؟

اگر فردی خوش‌بیان با روابط‌عمومی بالا نیستید، دور شغل بازاریابی را خط قرمز بکشید. در بازاریابی شبکه‌ای شما بیشتر از هر چیز باید روابط‌عمومی خوب و توانایی متقاعد کردن افراد را داشته باشید. ضمن این‌که شما باید محصولی را تبلیغ کنید که از کیفیت آن اطمینان داشته باشید. قطعا شما به خاطر کیفیت و یا ویژگی خاص آن محصول است که دست به تبلیغ آن زده‌اید اما اگر کیفیت محصولتان پایین است و هیچ ویژگی منحصر به فردی نسبت به سایر کالاهای موجود در بازار ندارد، پس نمی‌توانید مشتری را برای پول دادن و خرید کردن قانع کنید چه برسد به این‌که بخواهید او را وارد زیرمجموعه خود کنید. علاوه بر همه اینها شما باید مهارت‌های فروش را بلد باشید و بدانید که چطور باید با مشتری صحبت و او را متقاعد به خرید کنید. درواقع امروزه خود بازاریابی یک علم است که برای موفقیت در این شغل باید آن را به خوبی یاد بگیرید. علاوه بر این شما در بازاریابی شبکه‌ای باید توانایی تیم‌سازی و رهبری هم داشته باشید تا بتوانید سود بیشتری کسب کنید. در این شغل اگر نتوانید برای خودتان گروهی فعال بسازید هرگز رنگ موفقیت را نخواهید دید. شما باید زیرمجموعه‌هایی را تربیت کنید که خود بتوانند رهبری کنند، تیم جمع کنند، در تیم‌هایشان انگیزش ایجاد کنند تا به شما هم سود برسد. پس بپذیرید که این شغل یکی از دشوارترین شغل‌های دنیا است که نیاز به آموختن مهارت‌های زیاد و صرف وقت دارد.

مشکلات بازاریابی شبکه‌ای در ایران

شرکت‌های معتبر در ایران کمتر به دنبال بازاریابی شبکه‌ای می‌روند چون نیازی به آن ندارند. شرکت‌های جدید و آنهایی هم که هنوز موفقیتی در بازار کسب نکرده‌اند غالبا نمی‌توانند با این شیوه بازار را به دست بگیرند. درواقع اغلب محصولاتی که قرار است با بازاریابی شبکه‌ای به فروش برسند کالاهایی هستند که کیفیت پایینی دارند. بنابراین کمتر می‌توان توقع داشت که این محصول به‌طور دایم و مستمر به فروش رود. مگر توسط خود بازاریاب و تعداد اندکی از اطرافیان او. یکی دیگر از مشکلات این شغل در ایران این است که برخلاف آن چه به شما گفته می‌شود وقتی تعداد بازاریاب‌ها از حدی فراتر برود، بازاریاب‌های بخش متوسط رو به پایین هرم، عملا درآمد قابل توجهی نمی‌توانند داشته باشند و صرفا فروش اندکی می‌کنند و آن سود رویایی فقط می‌تواند عاید اعضای بالای هرم باشد.

آیا بازاریابی شبکه‌ای قانونی است؟

چند سالی می‌شود که بازاریابی شبکه‌ای در ایران فعال شده و این شرکت‌ها می‌توانند با دریافت مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیت کنند. شما با بررسی نماد شرکت می‌توانید به قانونی یا غیرقانونی بودن کار شرکت پی ببرید. اگر رنگ این نماد سبز بود یعنی مجاز به فعالیت است. اگر زرد بود یعنی مجاز به فعالیت یک‌ماهه برای رفع ایراد و در پایان اگر قرمز بود یعنی موقتا به مدت ٦ماه تعلیق شده است. رنگ سیاه هم نشان‌دهنده اتمام مجوز فعالیت آن شرکت است.  هرازگاهی برخی از این شرکت‌ها تعلیق می‌شوند و دوباره باز می‌شوند. در مورد مجاز بودن فعالیت این نوع شرکت‌ها همواره در بین مسئولان تردیدهایی وجود دارد، اما هم‌اکنون نمی‌توان به صورت قطعی گفت که شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای، بدون مجوز یا غیرقانونی هستند.

حواستان به مجوزها باشد

شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای در ایران دارای مجوز هستند اما واقعیت اینجاست که شما باید خوش‌شانس باشید که سروکارتان به یک شرکت مجوزدار بیفتد وگرنه درآوردن ته و توی این‌که این شرکت‌ها واقعا مجوز دارند یا نه، کار ساده‌ای نیست.

علی فاضلی، رئیس اتاق اصناف درباره وضع مجوز شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای به «شهروند» می‌گویند: «آن دسته از شرکت‌هایی که تحت نظارت اتحادیه اصناف هستند قطعا مجوز دارند و فعالیتشان قانونی است. این شرکت‌ها به خوبی می‌دانند که باید مواظب فعالیت‌هایشان باشند چون هر خطایی ممکن است منجر به باطل شدن پروانه کسب و مجوزشان شود. ضمن این‌که من از مردم و مصرف‌کنندگان می‌خواهم با مراجع ذی‌صلاح همکاری کنند و تخلفات را به ما گزارش کنند چون گستردگی فعالیت این شرکت‌ها در شبکه‌های مجازی است و ما نمی‌توانیم تمام این شرکت‌ها را رصد کنیم.

او ادامه می‌دهد: خواهش من از تمام جویندگان کار و مصرف‌کنندگان این است که اگر می‌خواهند با چنین شرکت‌هایی همکاری یا از کالاهای آنها استفاده کنند حواسشان به مجوز و پروانه کسب آنها باشد و هرگونه مورد مشکوک یا تخلفی را به سامانه ١٢٤ اعلام کنند.»

فاضلی درباره این‌که چطور می‌توان از مجوز داشتن این شرکت‌ها مطمئن شد، می‌گوید: «پروانه کسب شرکت‌ها را می‌توان از طرق فضای مجازی رویت کرد. ضمن این‌که در سایت اتحادیه اسامی تمام شرکت‌های به ثبت رسیده و قانونی موجود است که در چارچوب قانون فعالیت می‌کنند. ما این را می‌دانیم که بخش عمده‌ای از فعالیت‌های تجاری در فضای مجازی انجام می‌شود اما ما تا جایی که امکان دارد حواسمان به همه چیز است و از طریق پلیس فتا با شرکت‌های بی‌مجوز برخورد می‌کنیم.»