چک بانکی دارای انواع متفاوتی استچک بانکی
از گذشته های دور، واژه چک در زبان فارسی کاربرد داشته است. چک یکی از مدارک تجاری است که در یک برگه مخصوص نوشته می شود. چک بانکی نوعی چک به حساب می اید که یک بانک بر عهده خود صادر می کند یا بعبارتی دیگر چکی است که به وسیله بانک طبق تقاضای مشتری با استفاده از رمز مخصوص در وجه افراد حقیقی یا شرکتهای حقوقی صادر می گردد و در کلیه شعب بانک قابل نقد کردن می باشد. یکی از علل تعریف چک توسط قانون گذار این بود که چک جایگزینی برای پول نقد و وسیله ای برای پرداخت های نقدی شود، تا اشخاص در معامله های روزمره خود به جای پول از آن استفاده کنند.
در واقع چک بانکی زمانی باید صادر می شد که صادر کننده در حساب خود به اندازه وجه چک پول دارد و اقدام به صدور چک به جای دریافت پول از بانک و پرداخت آن به دیگری، میکرد . اکنون هر چند در استفاده از چک ، از فلسفه وجودی آن دور شده ایم ولی هنوز هم یکی از مهمترین اسناد تجاری که مورد استفاده مردم و تاجران است، چک میباشد .
هر چک بانکی باید تاریخی برای صدور داشته باشدانواع چک بانکی
با توجه به کاربردهای مختلفی که چک بانکی در نظام بانکی کشور ما دارد، به انواع مختلفی تقسیم میگردد. به صورت کلی چنانچه بخواهیم چک را به دو گروه کلی تقسیم کنیم می توان به چک های عادی و چک های بانکی اشاره کرد.
>انواع چک عادی
انواع چک عادی به شرح زیر است:
>> چک بانکی عادی:
در موقع گشایش حساب جاری با تقاضای کتبی مشتری چک هایی در اختیار او قرار می گیرد تا با صادر کردن هر برگ از آن مبلغی از حساب خود برداشت یا به حساب دیگری منتقل کند که به ان چک ها، چک بانکی عادی میگویند. در کشور ایران رایج ترین نوع استفاده از چک، همین روش می باشد.
یکی از رایج ترین انواع چک بانکی که صاحب چک، چکی را در وجه حامل یا شخص گیرنده از حساب جاری خود، صادر می کند چک بانکی عادی می باشد. برای نقد کردن این چک باید به یکی از شعبه های بانکی که چک را صادر نموده است ، مراجعه نمود. به عنوان مثال اگر چک برای بانک ملّی است، حتماً باید برای نقد کردن آن به یکی از شعب بانک ملّی مراجعه کرد. ولی هیچ تضمینی برای نقد شدن این چک وجود ندارد. چنانچه موجودی حساب صاحب چک کافی نباشد قادر به نقد کردن و گرفتن پول خود نخواهید بود. در واقع اعتبار صادرکننده تنها تضمین این نوع چک است. به قدری این مسئله اهمیت دارد که حتی ماده یک قانون صدور چک الحاقی ۱۳۷۲، صراحتاً اشعار می دارد:« … و دارنده آن، تضمینی جز اعتبار صادر کننده ی آن ندارد.»
>> چک بانکی بدون تاریخ:
چک بانکی بدون تاریخ یعنی تمام موارد آن جامع باشد و صرفا تاریخ نداشته باشد. این نوع چک با رعایت شرایطی و با پر کردن تاریخ می تواند قابل وصول باشد.
چک بانکی به اسم کسی صادر می گردد که متقاضی صدور چک درخواست کند>> چک بانکی سفید امضا:
چک بانکی سفید امضاء به چکی گفته میشود که فقط امضای صاحب حساب در آن وجود دارد و جای گیرنده و مبلغ و تاریخ آن خالی است. معمولاً این نوع چک بانکی برای تضمین بکار میرود و بسیار خطرناک است. بدین ترتیب توصیه می شود اشخاص چک سفید امضا را در هیچ صورت به کسی چه بسا نزدیکترین آشنایان خویش ندهند.
>> چک بانکی تایید شده:
در حقوق برخی از کشورها مثل فرانسه و ایالات متحده امریکا و در کشور ایران هم این نوع چک بانکی در اصلاحات قانون صدور چک، پیش بینی شده است. چک تائید شده ، چکی که اشخاص عهده بانکها به حساب جاری خویش صادر می کنند و پرداخت وجه آن به وسیله بانک محال علیه، تائید می شود، چک بانکی تائید شده نام دارد. در واقع ، این تعریف شبیه همان تعریفی است که قانون ۱۳۳۷ از چک تضمین شده بانک ملی ارائه داده شد. چک تضمینی بانک ملی چکی است که توسط مشتری صادر می شود و پرداخت آن به وسیله بانک تضمین می گردد؛ به این معنی که حساب صادر کننده تا میزان مبلغ چک مسدود می شود. از آنجا که برای این نوع چک، قانون جدید صدور انواع چک، مقررات ویژه ای پیش بینی نکرده است، مقررات قانون ۱۳۳۷ در خصوص چک تضمینی بانک ملّی هنوز معتبر است.
>> چک بانکی صیادی:
در حقیقت چک بانکی صیادی نوعی از چک نیست بلکه فرمت متحدالشکل چک است که چند سالی است برای بانک ها رعایت این فرمت الزامی شده است. ضمنا چک صیادی نسبت به چک غیر صیادی خصوصیت هایی دارد که از آن می توان به قابلیت استعلام در سامانه چکاوک و یا حمایت های قانون جدید چک اشاره کرد. نمونه چک بانکی صیادی، چک تائید شده است.
>> چک بانکی مدت دار:
چکی که امروز برای مدتی بعد صادر میشود و تاریخ صدور و موعد پرداخت آن متفاوت است بعنوان چک بانکی مدت دار یا وعده دار شناخته میشود. به عنوان مثال تاریخ صدور چک ۱۲/ ۱۰/ ۹۶ باشد ولی تاریخ سر رسید چک ۰۱/۰۲/ ۹۷ باشد.
>انواع چک بانکی
انواع چک بانکی در ذیل گفته شده است:
>> چک بانکی تضمین شده:
یکی از انواع چک بانکی، چک تضمینی یا چک تضمین شده رمزدار ا ست که توسط بانک و به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می شود. برای این که چک تضمینی صادر شود به داشتن دسته چک نیازی نیست بلکه هر شخصی میتواند با مراجعه به بانکی که در آن حساب دارد درخواست صدور چک تضمین شده کند.
قوانین صدور چک، برگشت خوردن و موارد مرتبط با چک بانکی موضوعات مهمی هستندچک بانکی تضمین شده در حقیقت یک چک بانکی است، نه چکی که بانک آنرا ضمانت می کند. درواقع این چک بدین دلیل قابل وصول و قابل اطمینان است که مبلغ آن در زمان صدور چک تضمینی، از حساب صادرکننده کسر می گردد. این چک را با مراجعه به شعب بانک صادرکننده، میتوان وصول کرد. همینطور این امکان وجود دارد که در سایر بانک ها چک تضمین شده را نقد کنید با این تفاوت که واریز آن به حساب شما حدود ۱ روز کاری زمان خواهد برد. لازم به ذکر است که چک های تضمین شده قابل مسدودشدن و توقیف کردن نیستند و کسی که چک را صادر کرده است در صورتیکه ورشکست شود یا فوت کند، در وصول آن تأثیری ندارد.
>> چک بانکی مسافرتی:
یکی دیگر از انواع چک بانکی، که از طرف بانک های مجاز صادر شده و در اختیار مسافرینی که قصد عزیمت به خارج از کشور را دارند، چک بانکی مسافرتی می باشد. کسی که اینگونه چک ها را صادر می کند، پرداخت وجه آن چک را تضمین نموده و براساس شرایطی در قبال ارزهای مختلف به بانک های استدعا کننده تحویل می دهد. هر زمانی که دارنده چک بخواهد از وجه چک های مذکور استفاده نماید، باید مجددا امضای دیگری در قسمت بالای چک مسافرتی نماید.
>> چک بین بانکی( چک رمزدار):
این نوع چک بانکی توسط بانک و به تقاضای صاحب حساب صادر می شود. منظور از چک بانکی رمزدار اینست که بانک صادر کننده برای دیگر بانک ها رمزی را روی چک می نویسد که اصالت آن چک و جعلی نبودن آنرا تائید مینماید.
امروزه شماره چک به دلیل سیستمی شدن کارها، به وسیله بانک های دیگر قابل استعلام و ردیابی بوده و عملا درج رمز روی چک، بی معناست. صدور این نوع چک بانکی نیز در وجه حامل ممکن نیست. اخیرا نمی توان چک بین بانکی را با مصوبات جدید به شخص دیگری با ظهرنویسی منتقل کرد.
فرم درخواست صادر کردن چک بانکی را متقاضی چک بانکی، باید تکمیل نمایدشرایط صدور چک بانکی
چک بانکی دارای نمونه مخصوصی بوده و رعایت موارد زیر برای صدور انواع چک الزامی است:
> تاریخ چک بانکی کاملا با حروف نوشته می شود.
> چک بانکی در وجه حامل صادر نمی گردد.
> چک بانکی به اسم کسی صادر می گردد که متقاضی صدور چک تقاضا نماید.
> در چک بانکی روی قسمتی که عدد ذکر شده را با نوار چسب پوشانده و همینطور وجه چک علاوه بر مبلغ عددی و حروفی بر روی چک پرفراژ شود.
> کلمه حواله کرد در چک بانکی، قلم گرفته می شود.
> کلیه چک های بانکی با هر مبلغی که صادر می شود باید دارای اعداد رمز باشد( برخی از بانک ها تا مقدار معینی از وجه چک را بدون رمز صادر می کنند)
> شماره و مهر دارنده امضاء و همینطور مهر شعبه( طبق روش هر بانک) در متن چک منقوش باشد.
چک بانکی در حقیقت باید حکم پول نقد را داشته باشدنکاتی در مورد چک بانکی
برای صادر کردن چک بانکی باید نکاتی را رعایت کرد که از جمله ی آن می توان به موارد نوشتن مبلغ چک به عدد و حروف، نوشتن تاریخ به حروف و عدد و نوشتن محل صدور چک و امضای چک اشاره کرد. در صورتی که چک، خط خوردگی داشته باشد، میتوان کلمه یا عدد درست را در پشت چک نوشت و با امضاء تائید کرد. نکته مهم در مورد چک بانکی این است که چک تنها با امضاء معتبر است و درج مهر یا اثر انگشت به جای امضاء قابل قبول نیست. برای همین زمان ارائه چک در بانک ها ابتدا امضاء درج شده در چک را با نمونه امضا صاحبِ حساب تطبیق می دهند.
نکته دیگر راجع به چک بانکی اینست که در هنگام صدور چک صادر کننده باید در حساب جاری خود به اندازه مبلغی که در چک می نویسد، وجه داشته باشد. هم چنین صدور چک باید برای همان روز باشد و به اصطلاح چک به روز باشد. چک باید به محض این که به بانک تحویل داده می شود، در صورتی که شامل موارد چک برگشتی نباشد، پرداخت شود.
نحوه صدور چک بانکی
* برای صدور چک بانکی، در ابتدا شعبه نسبت به افتتاح سپرده از نوع ۳۳۴ با شماره مشتری ۱۰۰ به نام" حساب چک بانکی فروخته شده" تنها برای یک بار اقدام می نماید.
چک بانکی در وجه حامل صادر نمی گردد* فرم درخواست صادر کردن چک بانکی را متقاضی چک بانکی، باید تکمیل نماید.
* فرم تکمیل شده چک بانکی به وسیله متصدی باجه شعبه کنترل می شود.
* احراز هویت دقیق و کامل متقاضی چک بانکی، خصوصاً در مورد مبالغ واریز نقدی مشمول دستورالعمل مبارزه با پول شویی الزامی می باشد. در صورتیکه متقاضی، از حساب خود در شعبه وجه چک بانکی را پرداخت نماید به آن کارمزدی تعلق نمی گیرد.
* متصدی باجه شعبه بعد از این که وجه چک را بصورت نقدی( مطابق با فرم نقدی/ برداشت) دریافت کرد یا از حساب برداشت کرد، ضمن کنترل فرم تکمیل شده، آنرا برای صدور چک بانکی به مسئول حسابداری یا معاون حسابداری شعبه تحویل می نماید.( بدون دخالت متقاضی)
* پس از این که حسابدار یا معاون حسابداری شعبه، کنترل های لازم را انجام داد و به نحویکه امکان هیچگونه حذف و یا اضافه ای در مندرجات چک میسر نباشد تنظیم نماید، با قرار دادن یک برگ کاربن در پشت چک بانکی، می تواند آنرا پرفراژ نماید که در اینصورت ارقام چک، هم در متن چک و هم در ظهر چک حک می گردد و سپس اعداد پرفراژ شده حروفی و عددی را با استفاده از نوارچسب، پوشانده و بعد از امضاء های مجاز و کنترل نهایی تحویل متصدی مربوطه می نماید.
* متصدی باجه بعد از امضاء و یادداشت سریال چک بانکی بر روی فرم با اخذ امضاء تحویل مشتری می نماید.
ویژگی های چک بانکی
باید اطلاعات خاصی در زمان صدورچک بانکی روی آن قید و توسط صادرکننده امضاء شود تا بتوان بعدها بعنوان یک سند لازم الاجرا به مواردی مثل محل صدور چک، تاریخ صدور، امضای صادرکننده چک و مبلغ که به عنوانی شرایط صحت آن چک هم تلقی میشوند ، استناد کرد. در ادامه در مورد هریک توضیح مختصری ارائه خواهیم داد.
محل صدور چک بانکی:
محلی که چک بانکی در آن جا صادر شده است امکان دارد با محل پرداختش یکی باشد و یا برعکس. در ماده ۳۱۵ قانون اساسی آمده است که در محلی که چک بانکی صادر شده است باید تایدیه شود و کسی که چک را در اختیار دارد باید از هنگامی که چک صادر می شود بمدت ۱۵ روز آن وجه را مطالبه کند و در صورتیکه از یک نقطه به نقطه دیگر در کشور ایران صادر شده باشد پس از زمان صادر شدن چک بانکی، مدت زمان مطالبه آن ۴۵ روز است.
تاریخ صدور چک بانکی:
هر چک بانکی باید تاریخی برای صدور داشته باشد بدین دلیل که در ماده ۲ و ۳ قانون صدور چک آمده است، که صادر کننده ی چک باید در زمانی که چک صادر می شود به اندازه مبلغ چک در حساب خود پول داشته باشد. لازم به ذکر است که حتماً باید تاریخ چک به حروف نوشته شود چون در اینصورت امکان الحاق یا جعل عددی آن ناممکن است.
فواید چک بانکی
بعضی از فواید چک بانکی عبارتند از:
- وسیله پرداخت مطمئن
- جلوگیری از چاپ اسکناس
- وسیله انتقال وجه بین حسابهای بانکی
- وسیله جمع آوری سرمایه از بانک
- کاهش نقل و انتقال پول از بانک
- وسیله کنترل مالیاتی
تاریخ چک بانکی کاملا با حروف نوشته می شودمعایب چک بانکی
چک بانکی اشکالاتی دارد که مهم تر از همه اینست که استفاده از چک به جای پول، متعهد له را در معرض خطر دریافت چک بلامحل و یا چک سرقت شده قرار می دهد و فروشنده ای که در قبال چک، کالا را تسلیم می کند، ممکن است دیگر نتواند آن را دریافت کند. به این علت که قانونگذار، برای صدور چک بلامحل برخلاف برات و سفته، مقررات جزایی مقرر نموده است تا از این طریق، پرداختهایی که با چک انجام می شود، ضمانت بیشتری داشته باشد.
گردآوری: بخش اقتصاد سرپوش
- 16
- 1
