خسارت ۱۵۰ هزار میلیاردی فیلترینگ | اینترنت ابزار جانبی نیست

از عصر ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ اینترنت در ایران رو به غروب رفته و عصر تاریک دسترسی به یک شبکه بین‌المللی آغاز شده است. از آن روز تا به حال عصر جدیدی در اینترنت کشور آغاز شده و ما را با شبکه‌ای مواجه کرده که به زحمت می‌توان آن را شبکه «جهانی» اینترنت خواند. «اکنون چیزی به نام اینترنت نداریم. چیزی که وجود دارد یک شبکه دست و پا شکسته و ناپایدار است.» این جمله از کیوان جامه‌بزرگ، عضو هیات‌مدیره سازمان نصر تهران، خلاصه‌ای است از آنچه در این مدت در شبکه موسوم به جهانی اینترنت در کشور گذشته است.

فیلتر شدن پلتفرم‌ها و سرویس‌های بین‌المللی، قطعی‌های چندساعته اینترنت در طول شبانه‌روز، از کار افتادن VPNها و فیلترشکن‌ها، افت شدید سرعت و کیفیت، کاهش پهنای باند کشور و اختلال در وضعیت اینترنت کشور مجموع وقایعی است که در راستای اعمال محدودیت برای اینترنت کشور رخ داده و هرچند اینترنت را مشابه آنچه در آبان‌ماه ۱۳۹۸ اتفاق افتاد، به‌طور کلی از دسترس خارج نکرد، اما دسترسی به آن را با دردسرها و چالش‌های فراوان مواجه کرد.

از نیازهای روزمره کاربران به اینترنت گرفته تا امکان فعالیت کسب‌وکارهای کوچک و متوسط تحت تاثیر این تحولات قرار گرفت. پیامدهای منفی این محدودیت‌ها اقتصاد دیجیتال ایران را هم بی‌بهره نگذاشت و به تبع آن، به کل اقتصاد کشور هم آسیب جدی وارد کرد. آمارهای مختلف منتشرشده از این خسارت‌های مالی توسط نهادها، شرکت‌ها و کسب‌وکارهای مختلف گواه زیان‌های جدی واردشده به اقتصاد دیجیتالی است.

فیلترینگ، ۱۵۰ هزار میلیارد تومان به کسب‌وکارهای آنلاین زیان زد

در همین خصوص رئیس مرکز بهبود محیط کسب‌و‌کار اتاق بازرگانی ایران گفت: محدودیت ۲ ماهه اینترنت بیش از ۱۵۰هزار میلیارد تومان به کسب‌و‌کارها خسارت زده است. به گفته «محسن عامری» با قرار گرفتن «اینستاگرام» و «واتساپ» به لیست شبکه‌های اجتماعی فیلترشده، عملا هیچ شبکه اجتماعی بین‌المللی در اختیار کسب‌وکارها نیست. به گزارش «جهان‌صنعت» به نقل از اتاق ایران آنلاین، محسن عامری با اشاره به اینکه تا یک هفته آینده دو ماه است که با محدودیت اینترنت در اتصال به شبکه‌های اجتماعی مواجه هستیم، گفت: «بالغ بر ۵۰ میلیون کاربر ایرانی از این شبکه‌ها استفاده می‌کردند. همچنین براساس گزارش مراجع تخصصی، ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار کسب‌وکار در شبکه‌هایی مثل اینستاگرام فعالیت می‌کردند.»

به گفته او براساس همین آمار تا ۳ میلیون کسب‌وکار در این شبکه‌ها اطلاع‌رسانی می‌کردند و معیشت حدود ۹ میلیون نفر از شهروندان به شبکه‌های اجتماعی وابستگی داشت.

عامری با تاکید بر اینکه نارسایی‌های اینترنتی نزدیک به دو ماه گذشته خسارت‌های قابل توجهی ایجاد کرده، گفت: «آمارها بیانگر آن است که فقط در مهرماه، بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان خسارت به کسب‌وکارها وارد شده است.»رئیس مرکز بهبود کسب‌وکار اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه تخمین این آمار برای دو ماه به معنی دو برابر شدن ضرر و زیان وارده به کسب‌وکارها است، گفت: «شبکه‌های اجتماعی جذاب برای کسب‌وکارها مثل «یوتیوب»، «تلگرام» و «توئیتر» از قبل فیلتر بودند و «اینستاگرام» و «واتساپ» به لیست این شبکه‌های اجتماعی تحت فیلتر اضافه شدند. با نگاهی به این شرایط عملا می‌توان گفت، هیچ شبکه اجتماعی بین‌المللی در اختیار کسب‌وکارها نیست.»

اینترنت ابزار جانبی نیست

او با تاکید بر اینکه از منظر فضای کسب‌وکار اینترنت یک ابزار جانبی توسعه کسب‌وکار نیست، گفت: «اینترنت یکی از ابزارهای اصلی توسعه کسب‌وکار است. در حال حاضر هم گزارش (شامخ) مربوط به گزارش شاخص مدیران خرید که توسط اتاق بازرگانی ایران تولید می‌شود، بیانگر افت این شاخص در ماه گذشته است.» عامری با تاکید بر اینکه افت این شاخص همراه با کاهش فروش و درخواست خرید برای واحدهای صنعتی بوده، گفت: «این موضوع به طور عمده مربوط به نارسایی‌های اینترنت بوده که بر توزیع کانال فروش، تامین مواد اولیه و بازاریابی کسب‌وکارها اثر گذاشته است.» به باور عامری مشوق‌هایی مثل پخش آگهی در صدا و سیما برای کسب‌وکارهای کوچک کارساز نیست.

او با تاکید بر اهمیت حضور مخاطب تبلیغات صدا و سیما برای کسب‌وکار کوچک و همچنین تامین هزینه تولید محتوای تبلیغاتی در صدا و سیما گفت: «متاسفانه این طرح حمایتی هم مثل بسیاری از طرح‌های حمایتی پیشین تعاملی با کسب‌وکارها ایجاد نخواهد کرد.» رئیس مرکز بهبود کسب‌وکار اتاق بازرگانی ایران با یادآوری اظهارنظر مسوولان در دو ماه گذشته که ادعا داشتند اینترنت باز و در دسترس است و صرفا برخی پلتفرم‌ها شده‌اند؛ گفت: «این اظهارنظر مثل آن است که بگوییم جاده باز است و با درشکه به مقصد برسید. حقیقت این است که با این شرایط امکان استفاده از اینترنت وجود ندارد.»

طولانی شدن این محدودیت‌ها می‌تواند به بسیاری از امید‌ها آسیب بزند

در همین خصوص حسین اسلامی رییس هیات‌مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران به «جهان‌صنعت» گفت: با مشارکت بیش‌از صد شرکت نظام‌ صنفی، گزارشی مبنی بر اینکه این وضعیت چه هزینه‌هایی را بر ما تحمیل می‌کند، ارائه کردیم. به نظر من فارغ از اعداد و ارقام، طولانی شدن این موضوع می‌تواند به بسیاری از امید‌ها آسیب بزند. موضوعاتی که لزوما نمی‌توان آنها را قیمت‌گذاری کرد. بحران برای یک یا دو هفته است.

بیش از این دیگر نمی‌توان نام بحران را برای آن گذاشت. این وضعیت به موضوعی تبدیل شده که فرسایشی شده و در بحران‌های فرسایشی حتما باید تدبیرات لازم صورت گیرد. اسلامی در ادامه افزود: بحث ما فقط اینستاگرام و واتس‌اپ نیست. ما مشکلات جدی در این حوزه داریم و به شکل مکتوب ارائه داده‌ایم که گاهی کمک کردند و گاهی هم کمکی نشده است. همانند مشکلاتی که در گوگل‌پلی در حال وقوع است. ما با مشکلاتی مواجه هستیم که مشکلات مستقیم کسب‌و‌کارها است و محدود به این دو پلتفرم نمی‌شود.

انتظار حداقلی ما از دولت و حاکمیت شنیدن صدای بخش خصوصی است

وی در ادامه بیان کرد: جداگانه اگر بخواهیم به این دو پلتفرم نگاهی بیاندازیم، ارتباط ما با خارجی‌ها که بیشتر بر روی پلتفرم واتساپ است، دچار آسیب شده است.

موضوع دیگری هم برای بازاریابی و ارتباطات اجتماعی است که روی اینستاگرام است. توصیه ما به عنوان کارشناس قطع مستقیم چنین پلتفرم‌هایی نیست. این فضاها باید با زمان و اعلام به مراجعان تصمیمی برایشان گرفته شود. اینکه در یک جایی مانند دولت، قوه‌ قضاییه یا مجموعه امنیتی بخواهد تصمیم‌گیری شود معمولا برای کوتاه‌مدت و در شرایط بحران می‌توان به آن نگاه مثبت داشت. زمانی که این وضعیت طولانی شود، یعنی این یک تصمیم جدی است و زمانی که یک تصمیم جدی می‌شود باید با کسب‌و‌کارها و بخش‌های مختلف به اشتراک گذاشته، فکرها جمع‌آوری و سپس چنین تصمیمی گرفته شود. انتظار حداقلی ما از دولت و حاکمیت شنیدن صدای بخش خصوصی است.

پس به جز مشکلات مستقیم کسب‌و‌کار‌ها، با یک ناامیدی مواجه شده‌ایم که از عدم گفت‌وگو به وجود آمده است.حسین اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: موضوع دیگر عدم سرمایه‌گذاری در درازمدت است. زمانی که دسترسی به اینترنت آزاد به عنوان یک زیرساخت برای اقتصاد دیجیتال حضور نداشته باشد، عملا سرمایه‌گذاری در این زمینه آسیب می‌بیند. همین الان هم بسیاری از استارت‌آپ‌ها امکان رشد ندارند و آسیب دیده‌اند. بسیاری از افراد برای اینکه بتوانند با خارج از کشور اتصال داشته باشند از ایران خارج شده‌اند. هر زمان که این موضوعات را انتقال می‌دهیم، طرف مقابل می‌گوید فضا امنیتی است، عادی نیست و باید صبر کنید تا این فضا به پایان برسد. امیدوارم که فضای نامناسب هرچه زودتر به پایان برسد تا کسب‌و‌کارها بتوانند اقدامات لازم خودشان را انجام دهند.

مشکلات فقط به اینستاگرام و فروشگاه‌های اینترنتی ختم نمی‌شود

همچنین سینا تقی‌زاده نایب‌رئیس کمیسیون امور بین‌الملل خانه صنعت و معدن به «جهان‌صنعت» گفت: متاسفانه کسانی که مستقیما در فضای بین‌المللی فعالیتی ندارند، نمی‌دانند که مشکلات متنوع چه چیزی است. فکر می‌کنند که مشکلات همین اینستاگرام و تعدادی فروشگاه اینترنتی است. بعد از آن هم یک قول همکاری می‌دهند که فعالیت‌هایتان را تسهیل می‌کنیم و سرانجام به این قول‌ها عمل نمی‌کنند.

او در ادامه گفت: متاسفانه یک بخشی به طور کامل دیده نمی‌شود. به عنوان مثال حواله‌هایی که در واردات و صادرات برای برگرداندن ارز وجود دارد، نکته‌ای که باید به آن توجه شود این است که همه‌ تاجران این ارزها را به صرافی نمی‌دهند و اگر هم به صرافی‌ها داده شود خود آن صرافی هم به وسیله واتساپ با آن فردی که پول را برایش جابه‌جا می‌کند در ارتباط است. همچنین بسیاری از افراد هم وجود دارند که خودشان شرکت خارجی دارند. حتی اگر فرض را بر این بگذاریم که برای ایران هم کار نخواهند کرد، ولی باید از ایران به آن شرکت‌ها دسترسی داشته باشیم و فعالیت تجاری و بین‌المللی را انجام ‌دهیم. با این وضعیت نمی‌توانیم ادامه دهیم و ارتباط ما با دنیای خارج قطع شده است. پس به طور کلی بسیاری از مشکلات دیده نمی‌شود.

خسارت‌ها بسیار بیشتر از این اعداد است

تقی‌زاده در ادامه بیان کرد: حتی اگر بخواهیم اپلیکیشن‌ها و یا حساب ‌بانکی‌مان را از خارج از کشور چک کنیم که متوجه شویم پولی واریز شده یا خیر، باید با وی‌پی‌ان وصل شویم و اپلیکیشن بانک‌های بین‌المللی تشخیص می‌دهد که ما با وی‌پی‌ان وارد شده‌ایم و حساب بانکی‌مان را مسدود می‌کنند. به نظر من اگر بخواهیم اینستاگرام، تلگرام و فروشگاه‌های آنلاین را فراموش کنیم که حتی نباید آنها را فراموش کنیم این عدد بسیار بیشتر است.

۱۵۰ هزار میلیارد تومان به نظر من بسیار عدد سطحی‌ای است.سینا تقی‌زاده در پایان گفت: به عنوان نکته آخر باید این را هم در نظر بگیریم که در همین دو هفته اخیر استارت‌آپ‌هایی با فناوری بالا و با یک فکر فوق‌العاده خوب در حوزه بلاکچین و بحث‌های رمزارز درخواست داشتند که در امارات مستقر شوند. به این دلیل که محدودیت اینترنت باعث شده نتوانند دسترسی‌های راحتی داشته باشند و متضرر شده‌اند. این دوستان همان‌هایی هستند که در این شرایط به ایران کمک می‌کنند ولی متاسفانه از دسترس خارج می‌شوند و کوچ می‌کنند که این هم یک هزینه‌ هنگفتی را برای کشور به وجود می‌آورد که متاسفانه هیچ عکس‌العملی از مسوولان نمی‌بینیم.

علی حسینی