خداحافظی با یارانه نقدی در پایان قرن؟

هفتاد و ششمین یارانه نقدی در بیست و پنجمین روز از خرداد ماه به حساب سرپرستان خانوار واریز شد تا حساب یارانه های دریافتی هر ایرانی از ابتدای اجرای این طرح تا کنون به ۳ میلیون و ۴۵۸ هزار تومان برسد. 

پرداخت یارانه نقدی از آذر ماه سال ۱۳۸۹ تا کنون، هر ماه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان بابت یارانه نقدی از دریافت کرده است. این رقم حالا از پس هفتاد و شش ماه، به ۳ میلیون و ۴۵۸ هزار تومان رسیده است، اما هنوز طرحی برای اتمام دوره پرداخت یارانه منتشر نشده است.

طبق پیش بینی های صورت گرفته در قانون برنامه ششم، پرداخت یارانه نقدی تا آخرین سال قرن حاضر نیز تداوم خواهد داشت و به این ترتیب به نظر می رسد بار سنگین یارانه های نقدی تا چهار سال آتی نیز بر دوش دولت ایران سنگینی کند. 

دولت یازدهم در اولین سال های فعالیت خود تلاش کرد ، اقداماتی را برای رهایی از وضعیت موجود در دستور کار قرار دهد . در این قالب با راه اندازی کمپینی تحت عنوان "نه به یارانه" از شهروندانی که نیازی به دریافت یارانه نداشتند خواست داوطلبانه از دریافت یارانه نقدی انصراف دهند. در این قالب هر چند در حدود دو میلیون و چهارصد هزار شهروند پیشگام شدند اما طرح، طرح موفقی از آب درنیامد و در سال های بعد این مجلس بود که دولت را مکلف می کرد نسبت به حذف یارانه بگیران برخوردار اقدام نماید. 

مروری بر مواضع وزرای دولت یازدهم عمق نارضایتی کابینه را از طرح مذکور به نمایش می گذارد.به کار بردن عباراتی نظیر "مصیبت عظمی" برای توصیف طرح یارانه نقدی مدتها دستمایه منتقدان دولت بود.

انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری کشش سیاسی این طرح اقتصادی که برخی از آن به عنوان چاه ویل اقتصاد یاد می کنند را بار دیگر به نمایش گذاشت، وقتی کاندیداهای رقیب تلاش کردند از نمد یارانه ها کلاهی برای جمع آوری آرا بدوزند. 

در شرایطی، دولت یازدهم آخرین روزهای فعالیت خود را پشت سر می گذارد که هنوز بار سنگین یارانه های نقدی بر دوش اقتصاد خودنمایی می کند و به نظر می رسد هنوز،عوارض اجتماعی طرحی که بدون بررسی کارشناسی کافی در سال ۱۳۸۹ آغاز شد بر مواهب اقتصادی آن می چربد. 

اقدام دولت یازدهم مبنی بر افزایش یارانه نقدی اقشار فرودست جامعه در عین تداوم برنامه حذف یارانه ثروتمندان نشان می دهد، محتمل ترین گزینه پیش روی دولت در سال های آغازین فعالیت دولت دوازدهم حفظ وضع موجود و بهبود اندک و بطئی فضا در این حوزه خواهد بود. 

به این ترتیب ، در حالی که ایران در سالهای پس از ۱۳۸۹ ، یکی از دشوارترین مقاطع تاریخی خود را پشت سر گذاشت ، نسبت به توزیع ۲۵۹ هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان پول نقد در میان شهروندان ایرانی اقدام کرد اما این تلاش نه تنها نتوانست بهبود وضعیت اقتصادی مردم را سبب شود و نه موجبات رقابتی تر شدن فضای اقتصادی ایران را فراهم کرد. 

بسیاری از کارشناسان معتقدند آرای مردم در بیست و نهمین روز از اردیبهشت ماه سال جاری را می توان در مقیاسی،رفراندومی در خصوص یارانه ها نیز دانست چرا که اکثریت آرا از آن کاندیدایی بود که شعاری در خصوص افزایش یارانه های نقدی نداشت. 

با این وجود به نظر می رسد همچنان نتایج این رفراندوم نمی تواند موید اقدامی برای اتمام دوره طولانی پرداخت یارانه های نقدی در کشور باشد. 

بر اساس قانون پیش بینی شده مقرر بود یارانه نقدی ظرف شصت ماه پرداخت شده و عملیات پرداخت یارانه نقدی از پس دوره ای ۵ ساله اتمام یابد اما حالا ، اخبار پرداخت هفتاد و هفتمین یارانه نقدی همچنان بر صدر رسانه های خبری جای می گیرد. 

به نظر می رسد یارانه های نقدی همچنان حیات خود را در اقتصاد سیاست زده ایران حفظ خواهند کرد و به این ترتیب ، پایان قرن حاضر را می توان محتمل ترین زمان برای خداحافظی یارانه نقدی از ساختار اقتصادی ایران دانست.

زهرا علی اکبری