دولت در بن‌بست ارزی

منابع ارزی بانک مرکزی کافی نیست و همین موضوع سبب شده تا دولت از پس مهار نوسانات ارزی برنیاید و دیگر زورش نمی‌رسید تا دلار را در کانال سه هزار تومانی نگه دارد.

البته نرخ واقعی دلار متناسب با نرخ رسمی تورم باید حدود پنج هزار و ۲۰۰ تومان باشد اما با اهرم فشار دولت نرخ دلار در مرز چهار هزار و ۱۰۰ تومان در نوسان است. 

دلار رشد خود را از اواخر مرداد‌ماه شروع کرد و با جهش یکباره رکورد چهار هزار تومان را زد و با گذر از مرز روانی چهار هزار تومان، بار دیگر نوسانات به بازار ارز بازگشت.

این در حالی است که بازگشت ثبات به بازار ارز در کنار مهار تورم یکی از افتخارات دولت یازدهم بود و دولت به قیمت تشدید رکود مانع افزایش نرخ تورم شد تا بتواند تورم تک‌نرخی را در کارنامه خود ثبت کند اما در دوره دوم فعالیت دولت روحانی شاهد چرخش سیاست‌های اقتصادی بودیم البته زیر‌پوستی.

به طوری‌که دولت هم بدش نمی‌آمد تا نرخ ارز از مرز چهار هزار تومان بگذرد و تا حدودی با تزریق نقدینگی به بازار‌ها رونق به اقتصاد باز‌گردد.

در سال گذشته نوسان قیمت دلار از آبان‌ماه آغاز شد، زمانی که قیمت این ارز در کانال ۳۵۰۰ تومان قرار داشته و با روندی رو به رشد به ۳۶۰۰، ۳۷۰۰ و ۳۸۰۰ رسید و ادامه پیدا کرد تا اینکه در دهه اول دی‌ماه ۱۳۹۵ رکورد ۴۰۰۰ تومانی را شکست؛ قیمتی که از اوایل دهه ۱۳۹۰ در بازار ارز تکرار نشده بود.

خیز یورو برای ۵۰۰۰ تومان

در هر حال در نوسانات اخیر بازار ارز قیمت دلار از کانال ۳۷۰۰ تومان در اواخر مردادماه ۱۳۹۶ روندی رو به رشد در پیش گرفت و در روز‌های نخست پاییز به کانال چهار هزار تومان وارد شد و با شکستن مرز روانی چهار هزار تومان فعلا در نرخ چهار هزار و ۱۰۰ تومان در نوسان است. البته این روزها در بازار شاهد جهش دسته‌جمعی ارز‌ها هستیم به طوری‌که یورو برای پنج هزار تومان خیز برداشته است.

به هر سو تجربه ثابت کرده است که در دولت احمدی‌نژاد کاهش دستوری نرخ ارز باعث شد میلیاردها دلار از ذخایر کشور بر باد رود و اقتصاد ویران شود.

با این اوصاف سیاست دستوری که همواره از سوی دلتمردان اجرا می‌شود به ضرر اقتصاد ایران است و اقتصاد نباید به فرمان سیاست باشد.

به سیاست دستوری نرخ ارز پایان دهید

سید‌بهاءالدین حسینی‌‌هاشمی، کارشناس اقتصادی نیز می‌گوید: وقتی منابع ارزی کفایت مصارف را نمی‌دهد و همیشه تقاضا بیشتر از عرضه است (مخصوصا الان که منابع ارزی به دلیل تحریم‌ها و کاهش فروش نفت و افت جهانی نفت به شدت کاهش یافته است) باید قیمتی برای دلار تعیین شود که مصارف تعدیل شوند.

وی با بیان اینکه قیمت پیشنهادی باید تقاضای کاذب را حذف کند، افزود: نباید رانتی داخل نرخ باشد که تقاضای اضافه و کاذب به قصد انتفاع از ارز و نه از سرمایه‌گذاری ارزی ایجاد شود.

این کارشناس اقتصادی گفت: اگر بنای دولت این باشد که نظام کنترل‌ دستوری برای نرخ ارز داشته باشد، متضرر می‌شود چراکه در این حالت و با شواهد و قرائن موجود کسری بودجه بیشتر می‌شود و همین افزایش تورم را به دنبال خواهد داشت.

تکرار شکاف قیمتی دلار آزاد و رسمی 

حسینی‌هاشمی ضمن اشاره به اینکه شکاف قیمتی ارز آزاد و رسمی با اجرایی شدن پیشنهاد دولت در بودجه ۹۴ افزایش خواهد یافت، تصریح کرد: بنابراین با تصویب نرخ ۲۸۵۰ تومانی شکاف قیمتی افزایش یافته و قیمت‌ها در بازار سیاه افزایش خواهد یافت.

وی همچنین سوداگران بازار را منتفعان اجرایی شدن پیشنهاد دلار ۲۸۵۰ تومانی دانست و گفت: حال سوال این است که چرا دولت باید شرایطی را فراهم کند که سوداگران از اختلاف ارز آزاد و رسمی سوءاستفاده کنند و از این محل منابع کلانی را به دست آورند؟ چرا خود دولت نباید از محل فروش ارز کسری بودجه خود را جبران کند؟

این فعال بانکی با بیان اینکه اگر نرخ دلار ۲۸۵۰ تومانی را در بودجه تصویب کنند و همین نرخ ثابت ادامه یابد زیانی برای دولت به همراه خواهد داشت، ادامه داد: دلار ۲۸۵۰ تومانی نباید در بودجه تصویب شود بلکه دولت باید ارزی را که هم‌اکنون در بازار خرید و فروش می‌شود مبنای بودجه قرار دهد.

دولت یکسان‌سازی را اجرا کند

حسینی‌‌هاشمی ضمن تاکید بر اینکه دولت باید نرخ ارز را در بودجه سال آینده ۳۲۰۰ تومان مصوب کند در واکنش به اظهارات رییس کل بانک مرکزی مبنی بر اینکه فعلا شرایط برای یکسان‌سازی نرخ ارز مهیا نیست، اضافه کرد: اتفاقا یکسان‌سازی نرخ ارز را زمانی اجرا می‌کنند که اقتصاد در حالت دو نرخی قرار دارد.

وی ادامه داد: پیش‌بینی اقتصادی این نیست که اقتصاد به‌اندازه‌ای قوی شود که میزان تورم ریال از دلار کمتر شود؛ تا زمانی که نرخ تورم حوزه ریال (کاهش ارزش پول ملی) بیشتر از هر نرخ دیگری است اگر بخواهیم نرخ ارز را تثبیت کنیم، همیشه دو‌نرخی خواهیم بود.

این کارشناس اقتصادی همچنین افزود: وقتی قدرت پولی به جایی رسید که تورم ریال با دلار همسان شود خود به خود نرخ ارز یکسان می‌شود اما الان که تورم برابر نیست باید نرخ ارز یکسان شود تا مانع از رانت‌خواری، زیاده‌نمایی در واردات، تقاضای کاذب در بازار و‌... شود.

شوک تورمی

حسینی‌هاشمی ضمن بیان اینکه از سیاست‌های دستوری نرخ ارز ۱۵-۱۰ درصد مردم منتفع می‌شوند، گفت: مصرف‌کننده نهایی همان بهای ارز آزاد را می‌پردازد و به همین خاطر معتقدم برای اینکه کسری بودجه دولت جبران شود و استقراض از بانک مرکزی کاهش یابد و پایه پولی هم افزایش نیابد هم‌اکنون باید نرخ ارز یکسان‌‌ شود.

وی تاکید کرد: تاخیر در اجرای یکسان‌سازی نرخ ارز پذیرفته نیست، این سیاست باید دوسال قبل اجرایی می‌شد، هیچ وقت شرایط بهتر از قبل نمی‌شود، اگر نرخ آزاد را چهار هزار تومان بگذارند نرخ بازار سیاه پنج هزار تومان می‌شود به خاطر اینکه افرادی با تقاضاهای واهی از دولت ارز رسمی دریافت می‌کنند و در بازار آزاد با قیمت بالاتر می‌فروشند.

این فعال بانکی ادامه داد: به همین دلیل اگر دولت یک بار برای همیشه نرخ ارز رسمی را افزایش دهد فقط افرادی متقاضی ارز می‌شوند که نیاز واقعی دارند و سوداگری دیگر تکرار نمی‌شود.

حسینی‌هاشمی البته این را هم گفت که یکسان‌سازی نرخ ارز در یک ماه نخست شوک تورمی را به همراه خواهد داشت و تصریح کرد: یکسان‌سازی نرخ ارز تورم ندارد بلکه شوک تورمی به همراه دارد درحالی که هم‌اکنون ارز سه هزار تومانی تورم زیادی را برای مصرف‌کننده دارد چراکه مصرف‌کننده واقعی از دلار ۲۶۵۰ تومانی استفاده نمی‌کند.

شفافیت ارز از جاده بورس می‌گذرد

رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز بر این باور است که بازار غیرمنظم و غیرشفاف ارز با تشکیل بازار مشتقه ارزی به بازار رسمی و شفاف تبدیل می‌شود.

محمدرضا پورابراهیمی می‌گوید: کارهای کارشناسی برای راه‌اندازی بورس ارز از چند سال گذشته آغاز شده بود اما به دلایلی مانند نوسان شدید نرخ ارز و دو‌نرخی شدن ارز این موضوع تاکنون ممکن نشده است.

نماینده مردم کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه تک‌نرخی شدن ارز باعث جلوگیری از رانت اقتصادی می‌شود، ادامه داد: در دولت گذشته در شورای عالی بورس با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار چارچوب تشکیل بازار مشتقه ارزی مشخص شد تا زمینه برای انجام فعالیت شفاف در بورس کشور فراهم شود.

این نماینده مجلس تصریح کرد‌: بازار مشتقه ارزی باعث ایجاد شفافیت در کشف قیمت ریال در برابر ارزهای خارجی می‌شود که وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز بر صحت این موضوع تاکید دارد.پورابراهیمی ادامه داد: با راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی بهترین شرایط فراهم می‌شود تا تحت نظر بانک مرکزی بازار رسمی ارز تک‌نرخی ایجاد و زمینه حذف رانت از اقتصاد کشور فراهم شود.

رییس کمیسیون اقتصادی مجلس خاطرنشان کرد: تشکیل بازار مشتقه ارزی باعث پایان دادن به فعالیت‌های دلالی کاذب در بازار ارز کشور می‌شود.پورابراهیمی با تاکید بر اینکه حتی مشکل صادرات در کشور نیز تا حد زیادی ناشی از نوسان نرخ ارز است، افزود: نرخ ارز باید بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا صورت گیرد و دولت باید با تلاش بیشتری به بازار ارز وارد شود تا به نرخ ثابت ارز برسیم.

وی ادامه داد‌: کشورهایی مانند چین، هند و برزیل مبادلات پولی دو یا چند‌جانبه انجام می‌دهند، لذا نوسان نرخ ارز در صادرات کالاهای آنها اختلال ایجاد نمی‌کند و در ایران هم باید پیمان پولی دو و چند‌جانبه تقویت شود.

این نماینده مجلس با اشاره به اینکه عدم یکسان‌سازی نرخ ارز در کشور موجب رانت و فساد می‌شود، اظهار کرد: با توجه به محاسبات انجام‌شده، کمترین میزان رانتی که طی چند سال اخیر در اقتصاد کشور توزیع شده، هشت هزار میلیارد تومان است.

نماینده مردم کرمان در مجلس در پایان خاطرنشان کرد: اگر جز صرافی‌ها، بانک مرکزی هم در مبادلات ارزی ورود پیدا کند و بازار مشتقه ارزی راه‌اندازی شود کمتر دچار نوسان ارزی و محدودیت‌های صادراتی می‌شویم.