انتقاد از بودجه ١٢‌ میلیاردی بنیاد سعدی با مدیریت حدادعادل

«وقتی اطلاع نداریم که این رقم را با چه سازوکاری هزینه می‌کند شرعا و قانونا مجاز نیستیم اعتباری به آن پرداخت کنیم». این جمله را دیروز «محمدباقر نوبخت»، سخنگوی دولت، در حاشیه جلسه مجلس گفت. او که برای دفاع از لایحه بودجه راهی بهارستان شده بود، هنگام ترک صحن در راهروی مجلس در میان خبرنگاران قرار گرفت و به پرسش‌های آنها پاسخ داد؛ او در پاسخ به پرسش «شرق» که درباره بودجه نهادها و مؤسسات خاص موسوم به جدول‌هفدهی‌ها بود، گفت: «دولت، ٥٩ مؤسسه جدول ١٧ را که بودجه‌بگیر فرهنگی محسوب می‌شدند از لایحه بودجه سال آینده حذف کرده»؛ ولی او درعین‌حال تأکید کرد که «کمک دولت به بخش فرهنگ حذف نمی‌شود».

نوبخت نگاه دولت به فرهنگ را ثابت ارزیابی کرد و گفت که «نگاه دولت به فرهنگ عوض نشده». جدول‌هفدهی‌ها مؤسسات و نهادهایی هستند که در جدولی به نام جدول ١٧ در بودجه کشور جای داشتند و از محل بیت‌المال کمک‌هایی به آنها تعلق می‌گرفت؛ این جدول در یکی، دو سال اخیر مورد توجه و البته انتقاد جامعه قرار گفته بود؛ تا اینکه امسال دولت این جدول را به‌کلی حذف کرد و برخی از آنها را به زیرمجموعه وزارتخانه‌های مرتبط آورد تا دستگاه‌های ناظر بتوانند روی آنها و عملکرد بودجه‌ای آنها نظارت کنند. نوبخت در پاسخ به اینکه «برخی از این مؤسسات حذف‌شده دارای تریبون هستند؛ آیا دولت نگران اعتراض نهادهای حذف‌شده از تریبون‌های پرسروصدا نیست»، گفت: «از وجود چنین ظرفیتی برای تخریب باخبر هستیم، ولی از اینکه هراس داشته باشیم باید بگویم، دولت اگر می‌ترسید چنین کاری را انجام نمی‌داد». 

بنیاد سعدی ١٢‌ میلیارد

اما از دیروز که بودجه ٩٧ به صحن مجلس آمده، همچنان برخی مؤسسات و نهادهای بودجه‌بگیر محل سؤال برخی نمایندگان است؛ مانند «جلال میرزایی»، نماینده اصلاح‌طلب ایلام که در مخالفت با کلیات بودجه پشت تریبون مجلس رفت. به گزارش «ایلنا»، او به بودجه نهادها و وزارتخانه‌ها اشاره کرد و گفت: «برای وزارت ارشاد، برای هر نوع فعالیتی بودجه در نظر گرفته شده است. برای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، سازمان تبلیغات اسلامی، جهاد دانشگاهی و برای هر فعالیتی ۱۲۰‌میلیارد بودجه تعیین شده که به‌نوعی تداخل و موازی‌کاری با توجه به کمبود منابع مالی محسوب می‌شود». عضو فراکسیون امید در ادامه از بودجه شورای نظارت بر صداوسیما انتقاد کرد و گفت:

«برای شورای نظارت بر صداوسیما شش‌میلیارد تومان در نظر گرفته شده و این در حالی است که این شورا با شش نفر عضو تنها یک جلسه در طول ماه برگزار می‌کند»، اما یکی دیگر از انتقادات او بودجه بنیاد سعدی بود که با بودجه راه‌آهن مقایسه‌اش کرد: «برای بنیاد سعدی که عملکرد آن در کنار فعالیت سایر دانشگاه‌های کشور که در جهت سعدی‌شناسی فعالیت داشته و پایان‌نامه‌های دانشجویان را در این مورد مورد بررسی قرار می‌دهد، از کارایی لازم برخوردار نیست، ۱۲‌میلیارد تومان بودجه تخصیص داده شده است، همچنین در مورد مرکز الگوی اسلامی، ایرانی پیشرفت هفت ‌میلیارد و ۹۰۰‌میلیون تومان بودجه تخصیص یافته که خروجی مشخصی ندارد». 

فرهنگستان زبان چه مشکلی از کشور حل کرده؟ 

از سوی دیگر این موارد به صورت جزئی‌تر در تذکر «احمد بیگدلی»، نماینده مردم خدابنده در مجلس که در نوبت عصر جلسه گفته شد، دیده شد. او گفت که «اصل مسئله بودجه مربوط به جداول است که متأسفانه این جداول در صحن علنی بررسی نمی‌شوند؛ به‌عنوان‌مثال در برخی از این جداول بودجه مربوط به فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی با مبلغ ٢٠‌ میلیارد تومان آمده؛ این فرهنگستان چه مشکلی از کشور برطرف می‌کند؟ یا فرهنگستان علوم پزشکی یا بنیاد ایران‌شناسی و ... نیز به همین شکل است که به نظر می‌رسد این مبالغ در رفع مشکلات اساسی جامعه تأثیری ندارند». 

اگر نهادی بتواند مأموریت دولت را انجام دهد، بودجه می‌گیرد

اما «نوبخت» که سعی می‌کرد سؤال مربوط به بودجه جدول‌هفدهی‌ها را به صورت مبسوط پاسخ دهد، دلایلی هم برای بودجه‌دادن به مؤسسات و نهادهای خاص که قبلا تحت عنوان جدول ١٧ بودند، بیان کرد. او گفت که «دولت مسئولیتی در قبال فرهنگ عمومی و جامعه دارد که یا باید خود این رسالت را به انجام برساند یا این کار را با کمک و وساطت بخش‌ها و نهادهای غیردولتی انجام دهد. اگر احراز شود که نهادی می‌تواند مأموریت دولت را با رویکرد موردنظر فرهنگی انجام دهد، دولت به او کمک خواهد کرد که باری از دوش دولت برداشته شود».

سخنگوی دولت بر نقش نهادهای بودجه‌بگیر برای کاستن از بار دولت تأکید کرد: «برای ما مهم است نهادی که از ما می‌خواهد اعتبار بگیرد، آیا می‌خواهد باری از دوش دولت بردارد یا خیر؟ در این صورت حتما باید به آن کمک کنیم»، اما او صحبتی کرد که پیش از این در مورد برخی مؤسسات و نهادهای جدول ١٧ مطرح بود؛ یعنی «عدم نظارت بر نحوه هزینه‌کرد بودجه آنها». نوبخت گفت که «وقتی اطلاع نداریم که این رقم را با چه سازوکاری هزینه می‌کند، شرعا و قانونا مجاز نیستیم این اعتبار را به آن پرداخت کنیم، به‌ویژه با این روش بودجه‌ریزی مبتنی‌بر عملکرد، تا احراز نکنیم که هدف موردنظر ما پیش رفته، حتما تخصیص نخواهیم داد». 

برنامه بدهند

رئیس سازمان برنامه و بودجه بر حذف ٥٩ نهاد و مؤسسه خاص موجود در جدول ١٧ تأکید کرد و گفت: «در یک مرحله چیزی حدود ۵۹ نهاد فرهنگی که از بودجه دولت اعتبار گرفتند را کنار گذاشتیم و حذف کردیم و درحال‌حاضر هیچ نهاد حذف‌شده‌ای نمی‌تواند خودش را مستحق دریافت کمک از دولت بداند». سخنگوی دولت تأکید کرد «نکته مهم این است که پول آنها حذف نشده ولی الزاما به همین ۵۹ نهاد پرداخت نمی‌شود». نوبخت در ادامه نکته‌ای گفت که شاید به نوعی بتوان هم‌ رقابتی‌شدن فعالیت مؤسسات فرهنگی برای گرفتن بودجه را در نظر گرفت و هم دریافت بودجه براساس کار و شایستگی؛

او دریافت بودجه توسط مؤسسات فرهنگی را به قانع‌کردن دولت، انجام بخش اول کار و سپس دریافت بخش بعدی بودجه منوط کرد. به گفته نوبخت: «دولت می‌خواهد به نهادهای غیردولتی کمک کند و ما تعداد زیادی نهاد و مؤسسه فرهنگی داریم. هر کدام از اینها می‌توانند طرح‌شان را ارائه کنند چراکه بابت هر ریالی که به آنها می‌دهیم باید شاهد افزایش بهره‌وری باشیم و بدانیم این نهاد چه می‌کند، آنها باید ما را قانع کنند، اگر قانع کردند و بر کارشان نظارت کردیم، قسط دوم را به آنها می‌دهیم. در این صورت می‌توانیم به شکل هدفمند عمل کنیم». 

بودجه فرهنگی می‌گیرند و به وضعیت فرهنگ اعتراض دارند

سخنگوی دولت اما در مورد نحوه هزینه‌کرد بودجه فرهنگی هم حرف داشت؛ حرفش بیشتر متمرکز بر اعتراض‌ها به وضعیت فرهنگی بود و کنایه به آنها که هم از بودجه فرهنگی استفاده می‌کنند و هم به وضعیت فرهنگی موجود معترض هستند! او گفت «در سال جاری شش‌هزار و ۳۰۰‌ میلیارد تومان در امور فرهنگی هزینه می‌شود. بیش از ۷۰ درصد این مبلغ به وسیله نهادهای غیردولتی انجام می‌شود ولی جامعه نسبت به فرهنگ اعتراض دارد و این دولت است که باید پاسخ‌گو باشد. جالب است که برخی از این نهادها در راستای مباحث فرهنگی معترض هستند. مگر دولت به‌تنهایی می‌تواند این کار را بکند، دولت پولش را تأمین می‌کند اما همان نهادها هم معترض‌اند». یعنی طبق گفته نوبخت، حداقل چیزی حدود چهار‌هزارو ٤١٠‌ میلیارد تومان توسط نهادهای غیردولتی دخیل در فرهنگ هزینه می‌شود و بخشی از همان‌ها نسبت به وضعیت فرهنگی اعتراض دارند! 

این ٥٩ مؤسسه با چه تشخیصی آمده‌اند و چرا بقیه نیامده‌اند؟ 

نوبخت خیلی سربسته به چگونگی واردشدن برخی از این مؤسسات به جدول ١٧ و گرفتن بودجه توسط آنها اشاره گذرایی کرد: «گام نخست ما در سال اول این بود آنهایی را که در جدول ۱۷ بودند، کنار گذاشتیم. باید ببینیم این ۵۹ نهاد در چه شرایطی در ردیف‌ها گنجانده شده‌اند، با چه تشخیصی آمده‌اند و چرا بقیه نیامده‌اند؟

الان تشخیص عوض شده و اکثریت قاطع رأی خود را به یک تفکر دادند که معتدل و همه‌جانبه است و انحصاری نیست». او ادامه داد: «معلوم نیست اگر برخی نهادها می‌آمدند می‌توانستند از این فیلتر عبور کنند. همه نهادها برنامه خود را می‌دهند و با معیارهای جدید ما عده‌ای پذیرفته می‌شوند بنابراین ما پول را حذف نکرده‌ایم». نوبخت با بیان اینکه کمک دولت به بخش فرهنگ حذف نشده، ادامه داد: «کمک به بخش فرهنگ به قوت خود باقی است اما این کمک فقط به نهادهای فرهنگی تعلق می‌گیرد که بتوانند باری از دولت بردارند و دولت به کسی کمک می‌کند که او هم کمکی به دولت کند». 

برخی از جدول هفدهی‌ها ماهانه‌بگیر شده‌اند

او در ادامه درباره محل کوچ‌کردن مؤسسات و نهادها از جدول ١٧ این‌گونه توضیح داد: «برخی از این نهادها از جدول ۱۷ به جدول ۷ کوچ کردند که اصلا ماهانه‌بگیر هستند و درواقع حقوق‌بگیر دولت می‌شوند. نگاه دولت درخصوص کمک به فرهنگ تغییر نکرده ولی این نگاه معطوف به نهادهایی نیست که در سال‌های گذشته با هر شرایطی بود خودشان را در جدول‌ها گنجاندند بلکه معطوف به کسانی است که اجازه ندادند در جدول‌ها بیایند. الان وقت این است که از آنها حمایت کنیم و تعدادشان بسیار بیشتر از آنهایی است که به جهات خاص به این جدول‌ها ورود کردند». نوبخت ادامه داد: «حذف این نهادها به این معنی نیست که دولت آنها را قبول ندارد. ممکن است برخی از آنها در شرایط جدید هم از دولت کمک بگیرند ولی با حذف جدول ۱۷، ما لزوما از ابتدا به آنها تعهد نمی‌دهیم که قرار است کمک کنیم».

مؤسسات جدول هفدهی که مدتی چاق شده بودند حالا با این اوصاف مجبورند کمی سیاست‌های انقباضی در پیش بگیرند؛ آنها تا امسال در جدول ١٧ جا خوش کرده بودند و فارغ از هر نظارتی مشغول بودند، از امسال نه‌تنها بودجه‌شان قرار است نظارت‌پذیر شود که قرار به حذف بودجه برخی از آنهاست تا به قول «علی مطهری» نایب‌رئیس مجلس روی پای خودشان بایستند.

البته اگر مصوبه کمیسیون تلفیق که بر پایه لایحه دولت بوده دوام بیاورد و در صحن مجلس هنگام بررسی دچار تغییر نشود؛ به‌هرحال مواردی بوده که در کمیسیون حذف شده و حذفیات در صحن برگشته؛ شاید این‌جور مواقع یادآوری صحبت‌های روحانی در روز تقدیم بودجه ٩٧ به مجلس خالی از لطف نباشد: «ردیف‌های زیادی درست شده و معلوم نیست این پول‌ها کجا مصرف می‌شود. ردیف‌ها در بودجه امسال کاهش یافته و من از شما کمک می‌خواهم. حتما به شما مراجعه کرده و فشار می‌آورند. باید بر این ردیف‌ها نظارت کنیم که کجا می‌رود و چگونه هزینه می‌شود». 

 واکنش حدادعادل به انتقادات از بودجه بنیاد سعدی

حداد عادل در واکنش به سخنان نماینده ایلام در مجلس مبنی بر اینکه بودجه بنیاد سعدی صرف حمایت از پایان‌نامه‌های دانشجویان در حوزه سعدی پژوهی می‌شود، گفت: جای تاسف است که نماینده محترم مجلس از وظایف و فعالیت‌های نهادی مهم در کشور مطلع نیست. روابط عمومی بنیاد سعدی اعلام کرد: غلامعلی حدادعادل، رئیس بنیاد سعدی در پاسخ به سخنان جلال میرزایی، نماینده مردم ایلام در مجلس شورای اسلامی و دیگر نمایندگانی که پیش از آن نسبت به بودجه این بنیاد انتقاد داشتند، گفت: بنیاد سعدی در خارج از کشور عهده‌دار آموزش و گسترش زبان فارسی در بیش از ۲۰۰ نقطه جهان است و جای تاسف و تعجب دارد که نماینده‌ای از تریبون رسمی، چنین اظهاراتی را درباره فعالیت بنیاد سعدی عنوان کرده است. وی تصریح کرد: از نمایندگان محترم مجلس انتظار می‌رود با شرح وظایف دستگاه‌هایی که ردیف بودجه دارند، آشنا باشند و یا حداقل از اعضای کمیسیون فرهنگی درباره بنیاد سعدی سوال کنند.
 

محمدحسن نجمی