چرا نمی‌توان یارانه نقدی را حذف کرد؟

هدفمندی یارانه‌ها اگرچه تلاشی بود تا یارانه‌ها به دست بخش واقعی جامعه برسد، اما در عمل دردسری شد که دولت‌های پس از دولت نهم نیز با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. در واقع این برنامه که قرار بود تنها بخش کوچکی از طرح تحول اقتصادی کشور باشد، به‌سرعت به مهم‌ترین جزو آن تبدیل شد تا بسیاری از افراد هر ماه منتظر زمان واریز ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی باشند. اما اکنون در آغاز نهمین سال اجرای این طرح، صحبت‌هایی از حذف یارانه نقدی به گوش می‌رسد.

میراث دنباله‌دار یارانه نقدی

البته این نخستین باری نیست که حرف حذف یارانه‌های نقدی به گوش می‌رسد. پیش از این نیز در فصل بودجه‌نویسی، دولت و مجلس بر لزوم حذف پردرآمدها از دریافت یارانه نقدی تأکید کردند، اما این تأکیدات راه به جایی نبرده و همچنان بخش بزرگی از مردم جامعه، یارانه بگیرند.

در واقع هر ماه حدود ۳۸۰۰ میلیارد تومان یارانه به حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شود و این در شرایطی است که به گفته رئیس مجلس شورای اسلامی، سالانه ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه مخفی پرداخت می‌شود که بیش از بودجه کشور است.

لاریجانی با تأکید بر واقعی کردن قیمت‌ها در حامل‌های انرژی، عقیده دارد که اکنون شرایط برای حذف یارانه به مردم فراهم نیست.

یارانه نقدی؛ بودن یا نبودن؟

با این حال برخی افراد بر حذف یارانه نقدی پافشاری می‌کنند. این افراد دلیل اصلی خود را برای حذف یارانه، کاهش تزریق نقدینگی به جامعه می‌دانند که مهم‌ترین عامل تورم بوده است. همچنین عقیده دارند با توجه به کاهش درآمدهای دولت، از این طریق می‌توان یارانه را هدفمندتر به دست طبقات پایین‌تر رساند.

با این حال، حذف یارانه نقدی در شرایط فعلی اقتصاد مخالفانی جدی دارد. مخالفان حذف یارانه نقدی معتقدند حذف یارانه تنها باعث می‌شود فشار بر اقشار کم درآمد بیشتر شود.

اکنون زمان حذف یارانه نیست

محمدقلی یوسفی، استاد دانشگاه در همین رابطه می‌گوید: سیاست توزیع یارانه نقدی از ابتدا اشتباه بود، اما اصلاح آن در شرایط موجود با توجه به فشارهایی که بر مردم در نتیجه تورم، سوء تدبیر‌ها و سیاست‌های نادرست اقتصادی و تشدید فقر وارد شده، کار ساده‌ای نیست و واقعیت این است که در شرایط خوبی قرار نداریم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: به نظر می‌رسد فشارهایی که امروزه بر دولت وارد می‌شود اصلی‌ترین دلیل برای حذف یارانه نقدی است، زیرا دولت در مضیقه است و به دلیل کاهش درآمدهای نفتی نمی‌تواند هزینه‌ها را تأمین کند. در نتیجه از این راه می‌خواهد دخل و خرج خود را سامان دهد.

وی با اشاره به اینکه با حذف این هزینه‌ها، باید درآمد ناشی از آن در مسیر درست به کار گرفته شود، افزود: اگر در نهایت جامعه از حذف یارانه‌های نقدی منتفع شود، می‌توان انتظار داشت تبعات منفی آن کمتر باشد.

حذف یارانه به قیمت فشار بر طبقات ضعیف

یوسفی با بیان اینکه اکنون شرایط مناسبی وجود ندارد، گفت: حذف یارانه‌های نقدی می‌تواند باعث گسترش نارضایتی و فشار بر طبقات ضعیف جامعه شود.

وی تأکید کرد: مسئله اساسی این است که حجم پول مورد نیاز دولت را می‌توان از کدام کانال و با چه هزینه‌ای به‌دست آورد، زیرا معمولاً تنها راهی که دولت‌ها دارند این است که هزینه‌‌های خود را به مردم تحمیل کنند.

این اقتصاددان ادامه داد: حذف یارانه‌های دیگر مانند یارانه بنزین اگرچه تا حدی می‌تواند کمک‌کننده باشد، اما آیا انتقال این منابع از یک جیب دولت به جیب دیگر مشکل را حل خواهد کرد؟

بخش وسیعی از شاغلان به زیر خط فقر رفته‌اند

وی با اشاره به اینکه زمانی می‌توانیم انتظار حذف یارانه‌ها را داشته باشیم که یک بخش خصوصی کارآمد وجود داشته باشد، افزود: در واقع باید ابتدا گشایشی در درآمد اعضای جامعه وجود داشته باشد تا بتوان برای حذف یارانه نقدی تصمیم گرفت. البته پیش‌شرط آن این است که مشکلات فعلی اقتصاد در جامعه نباشد.

یوسفی گفت: اکنون بخش وسیعی از شاغلان به زیر خط فقر رفته‌اند و تعداد زیادی از مردم با مشکلات جدی روبه‌رو هستند، ضمن اینکه کارکنانی وجود دارند که چند ماه است حقوق نگرفته‌اند، در مجموع این فشارها خیلی زیاد است.

وی ادامه داد: باید منتظر بود و دید که دولت چگونه می‌تواند کسری بودجه خود را جبران کند. آیا صرفاً باید به فکر افزایش درآمد باشد یا اینکه کاهش هزینه‌ها نیز می‌تواند در این مسیر کمک کند.

این استاد دانشگاه یکی از راه‌ها را کاهش هزینه‌های مربوط به نهادهای فرهنگی و برخی سفرها و سمینارها دانست و افزود: اینها مبالغ کلانی هستند که دیده نمی‌شوند و کمکی نیز به حل مشکلات و مردم نمی‌کنند و تنها مبالغ کلانی را به جامعه تحمیل خواهد کرد.