تا کـی نخریم؟

طبق یک عادت همیشگی، هر بار که قیمت کالایی افزایش می‌یابد، قصه «نخریدن شیر» توسط آلمانی‌ها را تعریف کرده و چند روز بعد از آن، کمپین نخریدن جنس گران در شبکه‌های مجازی را به راه می‌اندازیم. حالا تا چشم کار می‌کند در فضای مجازی همین کمپین‌ها را می‌توان دید؛ نخریدن آجیل، نخریدن خودروی صفر، نخریدن لبنیات، نخریدن گوشت، مرغ، میوه، گوجه فرنگی، سیب‌زمینی و حتی گوشی‌و...، همان کمپین‌هایی که بیشترشان نصفه و نیمه رها شده و حتی آن دسته از مردمی که روزگاری با شهامت به خرید یکی از کالاهای گران نه گفته بودند، بعد از مدتی وارد صف خرید آن محصول شده‌اند. سوالی که در این‌جا می‌توان مطرح کرد این است، تا چه زمانی باید قیمت کالاها افزایش یابد و تا کی مردم باید نخرند تا قیمت‌ها کاهش یابد؟ 

حتی باید پرسید مگر قیمت یک یا دو جنس افزایش یافته است که در برابر آن بخواهیم اعتصاب کنیم و نخریم؟ با چنین رویکردی دیگر حتی بسیاری از کالاهای ضروری هم از سبد خریدمان حذف خواهد شد؛ همان کالاهایی که نخریدن آن‌‎ها دست خودمان نیست بلکه طبق نیاز روزانه باید هر طور شده آن‌ها را خریداری کنیم. 

نکته قابل توجه این است که ماجرای نه ایرانی‌ها به کالاهای گران هیچ شباهتی به دیگر کشورهای جهان در این زمینه ندارد؛ به‌نظر می‌رسد آن‌ها نمی‌خرند تا ارزان شود، اما ما می‌خریم تا آن جنس گران را کمیاب و گران‌تر کنیم. این حکایت چند وقت پیش بود که اتفاق افتاد. در روزهایی که قیمت ارز بالا می‌رفت و با خودش قیمت بسیاری از کالاهای اساسی را هم افزایش می‌داد. آن‌روزها مردم در فروشگاه‌ها از ترس گرانی، کالاهایی مثل برنج، رب، پوشک و دستمال کاغذی را بیشتر از نیازشان می‌خریدند و در خانه‌ها احتکار می‌کردند و اتفاقا زمینه را برای افزایش قیمت هر چه بیشتر هموارتر می‌کردند. عده‌ دیگری هم با پیوستن به کمپین‌های نه به خرید، تلاشی هر چند ناموفق در زمینه کاهش قیمت‌ها می‌کردند؛ البته تنها برای مدت زمان محدودی.

آن‌طور که آگاهان اقتصادی می‌گویند، یکی از دلایل افزایش قیمت کالاهای اساسی با وجود تشکیل چنین کمپین‌هایی، نبود مقصد برای حذف سرمایه‌های سرگردان مردم است. یک کارشناس اقتصادی در این زمینه به «همدلی»، گفت: «به‌نظر شما چرا هر روز صبح مردم به دنبال قیمت دلار هستند؟ به دلیل اینکه قیمت ارز هر لحظه تغییر می‌کند و نوسان در این بازار وجود دارد و مردم برای حفظ قدرت خرید خود به ناچار به سمت بازارهای واسطه مثل مسکن، خودرو، طلا و ارز می‎‌روند.» هادی حق‌شناس افزود: «اگر به مردم اطمینان داده شود که سود بانکی بیشتر از سودی خواهد بود که از خرید طلا و ارز به‌دست می‌آید، آیا کسی به سراغ خرید این کالاها خواهد رفت؟» 

نخریم ارزان می‌شود؟

مدت زمان زیادی تا آغاز سال جدید باقی نمانده و سوژه «نه به کالاهای گران»، در فضای مجازی در حال ترند شدن است. ۲۹ بهمن ماه همین امسال بود که حمید کریمی، رئیس اتاق اصناف مرکز استان البرز در این زمینه به ایسنا گفت: «در هیچ جای دنیا مردم برای خرید کالایی که بی دلیل گران شده به سمت فروشگاه‌ها هجوم نمی‌برند و مردم با کنترل خرید خود، به ثبات و کاهش قیمت در بازار کمک کنند. به‌نظر می‌رسد سیاست نخریدن نکته بسیار خوبی است که باید در ایران نیز اجرا شود و به نوعی این فرهنگ جا افتاده شود که از کالاهای گران، نباید استقبال کرد و در مقابل آن صف بست. اما حداقل آن‌طور که تجریه سال‌های گذشته نشان داده است، حتی با تشکیل چنین کمپین‌هایی نیز مردم ایران نتوانسته‌اند در مقابل کالاهای گران‌تر، ایستادگی کنند. چند وقت پیش بود که علی کریمی، بازیکن فوتبال نیز کمپینی با عنوان «نه به طلا، خودرو و هر کالای گران» را راه‌اندازی کرد. طنز تلخ این ماجرا آن جا بود که عده‌ای از مردم در فضای مجازی نوشتند: «با پیوستن به کمپین علی کریمی، ۲۰۶ نخریدم، حالا پراید هم نمی‌توانم بخرم.» 

حالا یکی از ابهاماتی که در این زمینه وجود دارد این است که آیا با نخریدن کالاهای گران، آن‌ها را می‌توان ارزان کرد؟

در این زمینه اظهارنظرهای مختلفی وجود دارد. عده‌ای از آگاهان اقتصادی بر این باور هستند که بخش زیادی از گرانی‌ها به دلیل سیاست‌های اشتباه و مدیریت‌های نامناسب سکانداران اقتصادی است و در این صورت، تشکیل ‌کمپین‌های نه به خرید، جوابگو نخواهد بود و قیمت‌ها همچنان رو به بالا خواهد بود. عده دیگری از تحلیل‌گران اقتصادی بر این باور هستند که اگر ریشه اصلی افزایش قیمت کالاهای اساسی در بازار، انحصار‌طلبی و استقبال مردم از خرید باشد، در این صورت می‌توان با تشکیل گروه‌هایی در فضای مجازی، جلوی افزایش قیمت آن کالا را گرفت. 

بنابراین به‌نظر می‌رسد در زمینه علت اصلی افزایش قیمت کالاهای اساسی در ابتدا باید ریشه‌یابی کرد تا معلوم شود، علت گرانی‌ها چیست و بعد برای آن دارو تجویز کرد.