بررسی احتمال وقوع تورم ۴۰درصدی

در ماه‌های پایانی سال گذشته چهار سناریوی احتمالی برای پیش‌بینی تورم سال ۹۹ در قالب گزارشی روی سایت مرکز آمار قرار گرفت. طبق گزارش یادشده سناریوی اول حالت بدبینانه و سناریوی دوم حالت خوش‌بینانه بود، سناریوی سوم نیز حالتی بین این دو در نظر گرفته شده بود و بر اساس آن پیش‌بینی می‌شد روند نزولی تورم افزایش پیدا کند و تا خردادماه ۹۹به ۲۷.۹ درصد برسد. آخرین سناریو نیز از رابطه تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده به دست می‌آمد. اما این پیش‌بینی‌ها مربوط به پیش از شیوع کرونا و تبعات اقتصادی آن بود. 

به سراغ اسعد الله‌رضایی، پژوهشگر پژوهشکده آمار و نویسنده گزارش مذکور می‌رویم تا از او سؤال کنیم که با توجه به تغییرات دو ماه اخیر آیا هنوز می‌توان آن چهار سناریو را برای پیش‌بینی تورم ۹۹ مدنظر داشت؟ او پاسخ می‌دهد: در شرایط کرونایی می‌توان حالت بدبینانه را در نظر گرفت. ضمنا او تأکید دارد روشی که برای پیش‌بینی استفاده کرده بود، استفاده از مقادیر گذشته داده‌ها بوده و از متغیرهای بیرونی هیچ استفاده‌ای نکرده است.

تحقق یک سناریوی بدبینانه

این پژوهشگر می‌افزاید: ابتدا باید به این نتیجه رسید که آیا شیوع کرونا روی قیمت‌ها اثر دارد یا نه؟ من تصور می‌کنم روی کلیت تورم تأثیری واحد ندارد و در برخی بخش‌ها تأثیر مثبت و روی برخی دیگر اثر منفی دارد؛ ما باید میانگین این اثرات را مد نظر قرار دهیم. من فکر می‌کنم در کل تأثیر معنادار آن‌چنانی‌ای نداشته باشد؛ چراکه ما به همان اندازه که در شوینده‌ها و مواد غذایی ممکن است افزایش قیمت داشته باشیم، از طرفی در اقلام دیگر مثل تفریح، مسافرت و... به دنبال کاهش تقاضا کاهش قیمت داشته‌ایم، پس نمی‌توانیم با قاطعیت بگوییم کرونا باعث کاهش یا افزایش قیمت خواهد شد. در کنار آن فشاری که با توجه به کاهش قیمت نفت روی بودجه دولت می‌آید، ممکن است آن را با کسری بودجه شدید مواجه کند و تأمین کسری قادر است تأثیر زیادی روی شرایط اقتصاد ما بگذارد.

پیش‌بینی تورم ۲۱ تا ۳۰درصدی

این پژوهشگر پیش‌بینی می‌کند که تورم سال ۹۹ در حالت خوشبینانه  ۲۱درصد خواهد بود؛ این در شرایطی است که شرایط سال ۹۸ تکرار شود. این سال اگرچه از نظر تورمی خوب نبود اما ثبات بیشتری نسبت به ۹۷ داشت. از نظر او حالت بدبینانه درنظرگرفتن تکرار سال ۹۷ است که با این نگاه به تورم ۳۰درصد می‌رسیم. رضایی می‌گوید: اگر وضع بدتر از ۹۷ بشود، قطعا از ۳۰درصد بالاتر می‌رود که البته من بعید می‌دانم و تصور می‌کنم روند تورم کاهشی باشد. باید توجه داشت که کاهش تورم به معنی کاهش قیمت‌ها نیست.

تورم به معنای سرعت افزایش قیمت‌هاست و وقتی می‌گوییم تورم کاهش پیدا کرده است، منظورمان این است که سرعت افزایش قیمت کمتر شده است. بحث دیگر اما محاسبات نرخ تورم بدون درنظر‌گرفتن عوامل بیرونی است؛ در محاسبه تورم به این شکل باید برای اینکه تورم سیر صعودی داشته باشد، دائم شتاب افزایش قیمت‌ها بالا برود؛ مثلا اگر قبلا ماهی دو درصد افزایش پیدا می‌کرد، حالا باید بشود ماهی مثلا سه درصد تا تورم سالانه حالت افزایشی داشته باشد. با توجه به اینکه بسیاری از اقلام افزایش قیمت بسیار زیادی داشته‌اند و به حالت اشباع رسیده‌اند، قاعدتا ظرفیتی برای افزایش بیش از این وجود ندارد؛ پس من فکر می‌کنم افزایش قیمت‌ها وجود دارد اما با سرعتی کمتر.

بررسی احتمال وقوع تورم ۴۰درصدی

از نظر الله‌رضایی پیش‌بینی تورم ۴۰درصد برای سال جاری بسیار بدبینانه و احتمالا ناممکن است. او توضیح می‌دهد: شاید برخی از محاسبه تورم اطلاع ندارند. تورم از یک شاخص به دست می‌آید؛ یعنی از نسبت دو عدد. وقتی در سال ۹۸ تورم بسیار زیادی داشتیم، با توجه به اینکه شاخص ۹۹ از تقسیم نرخ تورم ۹۹ بر ۹۸ به دست می‌آید، برای اینکه بخواهیم فکر کنیم تورم ۹۹ از ۹۸ بیشتر است، باید رشد قیمت‌ها خیلی‌خیلی بیشتر از سال ۹۸ باشد. برخی فقط شرایط کلی اقتصاد را در نظر می‌گیرند و می‌گویند با توجه به کسری بودجه دولت تورم ایجاد خواهد شد اما باید توجه کرد که در سال ۹۸ تورم به اندازه کافی افزایش داشته و ما به ۴۰ درصد رسیدیم که عدد بسیار بالایی برای تورم است و وضعیت خیلی باید بد باشد که باز شتابان افزایش پیدا کند.

هادی موسوی‌نیک، کارشناس اقتصادی دیگری است که از دو نیروی مؤثر بر تورم ۹۹ یاد می‌کند که باید دید کدام‌یک بر دیگری می‌چربد. او توضیح می‌دهد: با توجه به شرایط بخش حقیقی اقتصاد ما باید به فاز تورم کاهشی وارد می‌شدیم؛ زیرا بعد از یک دوره رکود و چند دوره شوک اقتصادی مختلف ما علی‌القاعده با کاهش تقاضای کل ناشی از کاهش درآمد سرانه مواجهیم که تورم را کاهش خواهد داد. اکنون در عمل همین انتظار می‌رود اما از طرف دیگر واقعیتی وجود دارد و آن بحث کسری بودجه و مصائب ناشی از آن است که می‌تواند موجب کاهش ارزش پول ملی شود. بنابراین ما دو نیروی متضاد در حوزه تورم داریم که به نظر من نیروی دوم در نهایت می‌چربد و شرایط را به شکل غیرمنتظره‌ای تغییر می‌دهد؛ البته اطمینان ندارم که حتما این اتفاق در ۹۹ بیفتد.

همه‌چیز تا زمانی که اعتماد به سیستم اجرائی کشور وجود داشته باشد، قابل مدیریت است. این اعتماد اگر از بین برود، می‌تواند ما را با تورم بالاتری مواجه کند. نمی‌توانم عددی برای آن ذکر کنم؛ چراکه در آن شرایط اعداد معنای خود را از دست می‌دهند. واکنش مردم در شرایطی که ما ایستادیم کلیدی است. همه چیز فقط بحث سیاست‌گذاری و تکنیکی نیست و بخش مهمی معطوف به نوع نگاه جامعه به سیاست‌های مذکور است.