هزینه- فایده خرید واکسن/دو دلیل برای اولویت دادن دولت ها به خرید واکسن کرونا

استاد دانشگاه کمبریج معتقد است سیاست گذاران باید تمام راهها را برای خرید واکسن کرونا امتحان و به هر شکلی، این واکسن را تهیه کنند؛ برای اینکه از یکسو جلوی تلفات انسانی و روانی گرفته می شود و از سوی دیگر، هزینه های اقتصادی ادامه دار شدن تعطیلی ها به واسطه ماندگاری ویروس کرونا (corona) به مراتب بیشتر از هزینه خرید واکسن خواهد بود. کامیار محدث احتمال می دهد که خرید واکسن از چین و هند برای ایران به علت روابط اقتصادی و سیاسی راحت تر باشد و در نهایت امیدوار است که این واکسن در سال ۲۰۲۱ به ایران برسد.

کامیار محدث، معتقد است به دو علت دولت باید به هر طریقی که شده مقدمات خرید واکسن کرونا را فراهم کند. اول، جلوی تلفات انسانی ناشی از بیماری گرفته می شود، دوم اینکه هزینه های اقتصادی ناشی از قرنطینه های سراسری برای کشور بیشتر خواهد بود. اگرچه او تاکید دارد که به دلیل تحریم ها و پیش خریدی که دیگر کشورها انجام داده اند دسترسی به واکسن کرونا برای کشور سخت خواهد بود، اما معتقد است که دولت باید همه تلاش خود را برای رسیدن به واکسن به کار بندد و هزینه ای که برای خرید واکسن کرونا انجام می دهد در مقابل هزینه اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا در کشور به صرفه تر است. همینطور او با نگاه خوش بینانه ای معتقد است که ایران میتواند تا پایان سال ۲۰۲۱ به واکسن کرونا دسترسی پیدا کند.

سه واکسن در خط مقدم

کامیار محدث، استاد اقتصاد دانشگاه کمبریج در مصاحبه ای با« تجارت فردا» از اولویت های کشور برای دستیابی به واکسن کرونا و موانعی که سر راه رسیدن به واکسن وجود دارد می گوید. او در مورد انواع واکسن هایی که در حال حاضر وجود دارد ، می گوید:« اکنون سه واکسن وجود دارند که فاز نهایی مطالعات بالینی خود را منتشر کرده اند. واکسن شرکت های فایزر- بایون تک، مدرنا و استرازنکا- آکسفورد. ارائه واکسن بایون تک شروع شده و دو نمونه دیگر هم در حال حاضر وجود دارند که پیش بینی می شود در آینده آنها هم به میدان بیایند. اما مساله مهم در این مورد ، میزان دسترسی کشورها به این واکسن است. کشورهایی مانند آمریکا، انگلستان، ژاپن، و کانادا وجود دارند که بخش زیادی از این واکسن ها را پیش خرید کرده اند. از سوی دیگر دولت فدرال آمریکا در شرکتی مانند مدرنا سرمایه گذاری داشته است. بدین ترتیب طبیعی است که دسترسی کشورهایی که چنین اقداماتی داشتند به واکسن کرونا زودتر خواهد بود. اکنون گفته می شود که نمونه ای واکسن در چین هم کشف شده و در حال آزمایش است. به هر حال در هفته ها و ماه های آتی در مناطق مختلف جهان واکسن کرونا توزیع خواهد شد ولی کشورهای با اقتصادهای پیشرفته که در پیش خرید واکسن کرونا پیشگام بودند، در اولویت بوده و زودتر به واکسن دسترسی خواهند داشت.»

راه حل بیل گیتس برای رهایی دنیا از کرونا

محدث معتقد است که یکی از فاکتور های مهم برای دستیابی کشورها به واکسن، قیمت واکسن است. او می گوید:« قیمت واکسن های شرکت های فایزر- بایون تک و مدرنا هر دوز بین ۱۰ تا ۳۰ دلار است. با توجه به اینکه هر نفر به دو دوز واکسن نیاز دارد باید این قیمت را در دو ضرب کرد. از سوی دیگر قیمت هر دوز واکسن استرازنکا- آکسفورد نیز ۳ تا ۴ دلار است. این وضعیت نشان دهنده تفاوت قیمت قابل توجه بین واکسن های موجود است. در مقابل کشورهایی که دارای اقتصادهای در حال توسعه هستند هم برایشان تفاوت بین دو قیمت ۳ تا ۳۰ دلار قابل توجه است. درباره واکسنی مانند فایزر- بایون تک مشکل دیگری نیز وجود دارد و آن نحوه نگهداری این واکسن است که باید در دمای منفی ۷۰ درجه باقی بماند. بدین ترتیب موضوع نحوه نگهداری واکسن هم در کشورهای در حال توسعه خود یک مسئله جدی به شمار می آید.»

محدث راه حل بیل گیتس برای دستیابی همه کشورها به واکسن را منطقی می داند. او می گوید:افرادی مانند بیل گیتس در این زمینه نظری قابل توجه دارند که به نظر من درست است. آنها معتقدند که برای واکسن کرونا باید سه قیمت در نظر گرفت. باید هزینه ای که کشورهای ثروتمند بابت واکسن پرداخت می کنند بالا باشد. هزینه کشورهای با درآمد متوسط در وضعیت متوسط قرار گیرد و کشورهای با درآمد پایین باید بتوانند با قیمت اندک واکسن را تهیه کنند. به این ترتیب کشورهای پولدار باید بتوانند با روشی به کشورهای فقیرتر سوبسید دهند تا مردم همه کشورها بتوانند از برنامه واکسیناسیون بهره ببرند. اگر کشورهای با درآمد بالا همگی هم واکسینه شوند تا هنگامی که کشورهای دیگر هم از واکسن بهره مند نشوند باز در خطر گسترش بیماری خواهند بود. به هر حال مردم بین کشورها در رفت و آمدند و با یکدیگر کالا و خدمات معامله می کنند و این رفت وآمدها منجر به گسترش ویروسی مانند کرونا خواهد شد. به همین دلیل است که مطرح می شود باید کشورهای ثروتمند درباره واکسن کرونا به کشورهای با درآمد متوسط و اندک سوبسید دهند. در غیر این صورت نمی توان نتیجه مناسبی از ارائه واکسن کرونا دریافت کرد. ولی نباید فراموش کرد که فرهنگ استفاده از واکسن هم در میان مردم کشورها متفاوت است. متأسفانه در بسیاری از نقاط جهان حتی در همین آمریکا و انگلستان برخی از مردم باوری به استفاده از واکسن نداشته و آن را مفید نمی دانند! آنها انتخاب می کنند که به آنها واکسن تزریق نشود و همین افراد میتوانند مانع مقابله با ویروس کرونا شوند.»

موانع پیش روی دستیابی ایران به واکسن کرونا

این اقتصاددان با تأکید بر اینکه دولت باید همه تلاش خود را برای دستیابی به واکسن کرونا انجام دهد، موانع مهمی را برای رسیدن به واکسن کرونا می بیند. او معتقد است« تحریم ها مسئله جدی است که میتواند بر دسترسی ایران به واکسن تأثير بگذارد. هرچند که همواره تاکید بر این بوده که تحریم های ترامپ علیه ایران حاوی نیازهای مراقبت های پزشکی و بهداشتی نمی شود اما بسیاری از کشورها متأسفانه به علت تحریم های مالی نتوانستند به ایران دارو صادر کنند.» او با اشاره به اینکه اکنون نمی دانیم در صورت برداشته شدن تحریم ها کشورها چه کانال هایی میتوانند ایجاد کنند که مثلا این واکسن را سریعتر به ایران برسانند، مسئله اصلی را مسئله لجستیک می داند. او تأکید دارد که« بسیاری از کشورها به خاطر اینکه ایران در تحریم مالی قرار دارد از معامله با ایران می ترسند. اگر این وضعیت ادامه یابد کمی دسترسی ایران به واکسن های تولید شده را سخت خواهد کرد.»

تهیه واکسن کرونا، مهم ترین اولویت

تخمین ها از هزینه واکسن کرونا نشان می دهد که اگر ایران بخواهد دو واکسن مدرنا و فایزر- بایون تک را خریداری کند هزینه ای حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان باید بپردازد. اما کامیار محدث معتقد است که دولت ایران باید به هر ترتیبی که هست هزینه های مربوط به تهیه واکسن را تامین کند. از نگاه این اقتصاددان، معلوم است که دولت باید تامین نیازهای پزشکی و بهداشتی مردم برای مقابله با ویروس همه گیر کرونا را در اولویت قرار دهد. او تاکید دارد که اگر ایران نتواند از واکسنی که هر دوز آن سه دلار قیمت دارد استفاده کند و ناگزیر مجبور شود هر دوز واکسن را تا ۲۰ دلار خریداری کند، بازهم صرف این هزینه به مراتب کمتر از هزینه ای خواهد بود که در اثر شیوع گسترده ویروس کرونا در ایران به کشور تحمیل می شود. محدث معتقد است که هزینه ادامه ویروس کرونا در کشور هزینه ای بسیار سنگین تر از تامین واکسن کرونا خواهد داشت. او در ادامه تأکید می کند که تکنولوژی به کار رفته در تولید واکسن مدرنا و فایزر سبب شده که قیمت آنها از نمونه استرازنکا بیشتر باشد اما این مساله فرقی به حال ایران ندارد و به هرحال مهم است که تحت هر شرایطی ایران هم به این واکسن دسترسی پیدا کند. محدث معتقد است که تحریم ها مساله ای نگران کننده است که با جان مردم بازی می کند اما امیدوار است که با آمدن جو بایدن به جای ترامپ بعنوان رئیس جمهور آمریکا، این شرایط تغییر کند اما ایران هم باید هر چه زودتر اقدام کند نه اینکه منتظر باشد ببیند در آمریکا چه تغییرات و گشایش هایی رخ خواهد داد.

این اقتصاددان تأکید دارد که در ابتدا دسترسی ایران به واکسن مشکل خواهد بود چون تعدادی از کشورها واکسن هایی را که در ماه های آینده تولید می شود پیش خرید کرده اند. از آنجاکه مساله مهم سرعت تولید و انتشار واکسن است، به نظر نمی رسد که اکنون سرعت تولید واکسن به قدری بالا باشد که اقصی نقاط دنیا بتوانند در فاصله کوتاهی به این واکسن دسترسی پیدا کنند. از سوی دیگر فایزر و مدرنا هم در شرایط سختی نگهداری می شوند و کشورهایی که درآمد آنها متوسط یا کم است چندان امکانی برای توزیع این واکسن در میان مردم خود ندارند.

کامیار محدث پیش بینی می کند واردات واکسن از کشورهایی مانند چین و هند راحت تر از کشورهای غربی باشد. او می گوید:« همانطور که می دانید حتی پس از اعمال تحریم های ترامپ علیه ایران که منجر به خروج بسیاری از شرکت های اروپایی از ایران شد، چین رابطه خود را تا حد زیادی با ایران حفظ کرد. فروش نفت ایران هم به چین هرچند به صورت محدود ولی به هر حال ادامه یافت. در واقع چین این ریسک را پذیرفت که رابطه خود را به رغم مشکلاتی که از طرف آمریکا برایش ایجاد می شد، با ایران نگه دارد. از سوی دیگر وقتی هم کرونا در چین گسترش یافت، پروازهای ایران و چین قطع نشد و ایران کمک هایی را برای چین ارسال می کرد. به این ترتیب برای ایران این شانس وجود دارد که بتواند واکسن تولیدشده در چین را به کشور وارد کرده و توزیع کند.»

این اقتصاددان تأکید دارد که پس از حل مسئله خرید و وارد کردن آن به کشور، باید دید چه گروه هایی را باید در اولویت دریافت واکسن قرار داد. او می گوید:« قاعدتا واکسن کرونا باید اول به گروه های حساس تخصیص یابد. افرادی که سن بالاتری دارند و دارای بیماری زمینه ای هستند. در مرحله بعدی باید واکسن به گروه هایی تعلق گیرد که مجبورند حتماً در محل کار خود حاضر شوند و نمی توانند از خانه کار خود را پیش ببرند. اغلب افراد این گروه مشاغل خدماتی دارند. طبیعی است که این افراد دارای درآمد کمتری هم هستند. به نظر من دولت وظیفه دارد که پرداخت های مربوط به واکسن کرونای این گروه ها را انجام دهد. البته میتوان زمینه هایی را در نظر گرفت که افرادی که بیمه هستند، هزینه واکسن را از طریق بیمه تامین کنند.

به ویژه برای کشوری مانند ایران بهتر است دولت مسئولیت تامین هزینه های مربوط به واکسن را برای حداقل گروه های نیازمند بر عهده بگیرد.» علاوه بر این این استاد دانشگاه به طور خوش بینانه امیدوار است که« تا پایان سال ۲۰۲۱ ایرانیان بتوانند به واکسن کرونا دسترسی داشته باشند، هرچند ممکن است به نظر خوش بینانه برسد. دولت ایران هم مانند باقی دولت ها باید تلاش کند از هر کانالی به واکسن دسترسی پیدا کند. به ویژه کار دولت ایران سخت تر است و باید از سد تحریم ها هم بگذرد. در ایران اکنون بسیار بحث می شود که دولت توان تامین هزینه واکسیناسیون ۱۰۰درصدی برای ایرانیان را نداشته باشد. این رویکردی غلط است که به طور کلی باید کنار گذاشته شود. اگر موفق به واکسیناسیون سراسری در کشور نشویم، هزینه هایی که این تعطیلی های مداوم بر آینده اقتصاد کشور می گذارند به مراتب بسیار سنگین تر خواهد بود.»