منابع بلوکه شده ایران در کشورهای مختلف (میلیارد دلار)

 یخ دارایی‌‌های ارزی بلوکه‌شده در حال ذوب شدن است. روز گذشته، رئیس‌کل بانک‌مرکزی در دیدار با سفرای ژاپن و کره‌جنوبی خبر داد توافقات اولیه به‌‌منظور استفاده از این دارایی‌ها به‌منظور خرید کالاهای اساسی، دارو و واکسن صورت گرفته است. به گفته همتی، در دیدار با سفیر کره‌جنوبی، مذاکراتی درخصوص «میزان منابع مورد انتقال»، «نحوه استفاده بخشی از دارایی‌ها» و «بانک‌های مقصد» صورت گرفت. سفیر ژاپن نیز پیشنهاد استفاده از منابع برای خرید واکسن را مطرح کرد. منابع ایران در کره‌جنوبی ۷میلیارد دلار و ژاپن ۵/ ۱میلیارد دلار است. به‌نظر می‌رسد که در دوره پساترامپ شرایط برای انتقال ارز و خرید کالاهای مورد نیاز، تسهیل شده است؛ این موضوع می‌تواند فشار تامین منابع ارزی را در بازار داخل کاهش دهد. روز گذشته، علامت‌های گشایش اقتصادی در روابط با دو کشور خاور دور، معامله‌گران بازار ارز و سکه را فروشنده کرد. روز دوشنبه دلار تا سطح ۲۴هزار و ۵۰۰تومان افت کرد و سکه به زیر مرز ۱۱میلیون تومان رفت.

رئیس‌کل بانک‌مرکزی در دیدار با سفرای ژاپن و کره‌جنوبی، شرایط بهره‌گیری از منابع مسدودی ایران را تشریح کرد. روز گذشته بانک‌مرکزی خبر داد که با دولت کره‌جنوبی برای آزادسازی منابع بلوکه شده ایران در این کشور به توافق رسیده است. همچنین سفیر ژاپن نیز در دیدار با رئیس‌کل بانک‌مرکزی پیشنهاد داده است که از منابع مسدود شده ایرانی در بانک‌های ژاپن برای تامین مالی واردات واکسن کرونا استفاده شود. این اخبار می‌تواند یک سیگنال سیاسی در زمینه تغییر رویکرد کشورها در مورد ایران در شرایط پساترامپ باشد. براساس تخمین‌های موجود، منابع بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی حدود ۷ میلیارد دلار و در ژاپن ۵/ ۱ میلیارد دلار است. دولت در سال آینده با آزادسازی منابع خود در خارج می‌تواند بخشی از هزینه‌های خود به‌خصوص در بخش کالاهای اساسی را از این طریق مدیریت کرده و در نتیجه فشار برای تامین ارز از منابع کنونی کاهش خواهد یافت.

انتقال منابع از کره‌جنوبی

در دیدار نخست، رئیس‌کل بانک‌مرکزی و سفیر کره‌جنوبی در ایران، در جلسه‌ای که به درخواست سفارت کره‌جنوبی برگزار شد، درخصوص نحوه جابه‌جایی و مصرف بخشی از منابع بانکی ایران در کره‌جنوبی توافق کردند. به گزارش روابط‌عمومی بانک‌مرکزی، در این جلسه، توافقات لازم درخصوص انتقال منابع به مقاصد موردنظر انجام و تصمیمات بانک‌مرکزی درخصوص حجم منابع مورد انتقال و بانک‌های مقصد به طرف کره‌ای اعلام شد. سفیر کره‌جنوبی در ایران اعلام کرد: کشورش آماده انجام کلیه اقدامات لازم برای استفاده از تمامی منابع بانکی ایران در کره‌جنوبی است و در این خصوص هیچ سقف و محدودیتی وجود ندارد. رئیس‌کل بانک‌مرکزی نیز ضمن استقبال از تغییر رویکرد کره‌جنوبی گفت: اگر چه جمهوری اسلامی ایران از تغییر رویکرد کشورها و افزایش همکاری‌ها استقبال می‌کند، اما پیگیری‌های حقوقی این بانک به منظور مطالبه خسارات ناشی از عدم همکاری بانک‌های کره‌ای در سال‌های اخیر به قوت خود باقی خواهد بود و طرف کره‌ای باید تلاش زیادی انجام دهد تا این سابقه منفی از بین برود.

خرید واکسن با منابع ژاپنی

رئیس کل بانک مرکزی در دیدار دوم روز گذشته با سفیر ژاپن، نحوه استفاده از منابع بانکی ایران در ژاپن را مورد بررسی و تبادل‌نظر قرار داد. در این دیدار که به درخواست سفارت ژاپن در ایران برگزار شد، همتی با اشاره به ملاقات پیشین با مقامات ارشد کشور ژاپن و یادآوری تاکیدات خود مبنی بر پایان دوران فشار حداکثری دولت پیشین آمریکا گفت: کشورهای دوست باید فارغ از فشارهای سیاسی به همکاری با یکدیگر اهتمام ورزند. همتی در ادامه بر لزوم استفاده از منابع ارزی ایران در ژاپن تاکید کرد و افزود: طرف ژاپنی باید درخصوص استفاده ایران از منابع مذکور و انتقال آنها به سایر مبادی موردنیاز بانک‌مرکزی ایران ابتکار عمل داشته باشد. سفیر ژاپن در ایران نیز ضمن قدردانی از تلاش بانک‌مرکزی برای تسریع در پرداخت بدهی‌های شرکت‌های ایرانی به طرف‌های ژاپنی، پیشنهاد استفاده از منابع موجود برای خرید واکسن کرونا را مطرح و بر اهتمام سفارت ژاپن در ایجاد ارتباط بین بانک‌های مرکزی دو کشور به منظور پیشبرد بهتر امور و حل مسائل بانکی تاکید کرد.

توضیحات رئیس‌کل

در همین خصوص رئیس‌کل بانک‌مرکزی نیز در صفحه شخصی خود در اینستاگرام در مورد آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران توضیحاتی ارائه داد. به گفته او در دیدار با سفیر کره‌جنوبی درخصوص نحوه جابه‌جایی و مصرف بخشی از منابع ارزی بانک‌مرکزی در کره‌جنوبی به مقاصد موردنظر توافق و تصمیمات بانک‌مرکزی در مورد میزان منابع مورد انتقال و بانک‌های مقصد به طرف کره‌ای اعلام شد. همچنین رئیس‌کل بانک‌مرکزی در این مورد اضافه کرده که با وجود همکاری‌های جدید کره‌جنوبی با بانک‌مرکزی همچنان این بانک به‌دنبال گرفتن غرامت از بانک‌های کره‌ای برای عدم همکاری آنها در سال‌های اخیر است. علاوه بر این رئیس‌کل بانک‌مرکزی در مورد دیدار با سفیر ژاپن نیز توضیحاتی ارائه داد. به گفته او طرف ژاپنی باید درخصوص استفاده ایران از منابع ارزی خود و انتقال آنها به سایر مبادی مورد نیاز بانک‌مرکزی ایران ابتکار عمل داشته باشد.

سیگنالی برای برجام؟‌

پیش‌قدم شدن کره‌جنوبی در زمینه انتقال منابع مالی مسدود شده ایران در این کشور و اظهار امیدواری سفیر ژاپن برای فراهم کردن واکسن به وسیله منابع بلوکه شده در این کشور نشان می‌دهد که دولت کره‌جنوبی از طرف دولت جدید آمریکا مجوز لازم در این زمینه را اخذ کرده است. در سه سال گذشته همواره با وجود تلاش‌های مقامات ایرانی برای آزادسازی منابع بلوکه شده، مقامات کره‌ای در این زمینه همکاری لازم را نداشتند. حتی در برهه‌ای، مقامات کره‌جنوبی از ایران خواستند که برای نگهداری منابع مسدود شده در این کشور باید به دولت کره‌جنوبی جریمه پرداخت کنند که با واکنش منفی مقامات ایران روبه‌رو شد. حال با توجه به آزادسازی منابع ایران، می‌توان نتیجه گرفت که تغییر رویکرد کره‌جنوبی نشان‌دهنده تغییر رویکرد کلی ایالات‌متحده در زمینه تحریم‌ها نیز هست. به هر روی آزادسازی منابع مسدود شده ایران یک سیگنال سیاسی نیز محسوب می‌شود.

اثر آزادسازی منابع در اقتصاد

براساس تخمین‌هایی که در گذشته زده شده کل منابع مسدود شده ایران در کره‌جنوبی بیش از ۷ میلیارد دلار است. این رقم را اگر بر حسب دلار ۲۵ هزار تومانی به تومان تبدیل کنیم به عدد ۱۷۵ هزار میلیارد تومان می‌رسیم که حدود ۱۹ درصد بودجه عمومی سال آینده را تشکیل می‌دهد. این در حالی است که منابع مسدود شده بانک‌مرکزی در ژاپن ۵/ ۱ میلیارد دلار تخمین زده شده است. اگر در حالت خوش‌بینانه، در نظر بگیریم این منابع آزاد شده می‌تواند کسری بودجه سال آینده دولت را جبران کند و در نتیجه دولت برای تامین کسری بودجه خود مجبور به استقراض از بانک‌مرکزی در سال آینده نخواهد شد. درحال‌حاضر، بخشی از منابع بودجه‌ای در سال آینده صرف تامین کالاهای اساسی یا هزینه‌های بهداشتی خواهد شد، حال با آزادسازی منابع مسدود شده ایران در کره‌جنوبی می‌توان امیدوار بود که کسری بودجه دولت در سال آینده اندکی تعدیل شود. از سوی دیگر، با کاهش فشار بر منابع ارزی داخلی، قیمت بازار دلار نیز در بلندمدت کم‌نوسان‌تر از قبل خواهد شد.

با این وجود هنوز مشخص نیست که منابع آزادشده در کره‌جنوبی به چه صورتی روانه ایران می‌شود. به‌نظر می‌رسد منابع آزادشده احتمالی به‌صورت نقدی در اختیار ایران قرار نگیرد و دولت ایران احتمالا از منابع آزادشده برای خرید کالاهای اساسی نظیر نهاده‌های دامی، خرید داروها یا سفارش بقیه کالاهای موردنیاز استفاده خواهد کرد. در این بین، خرید دو دز از واکسن‌های موجود، برای تزریق به بیش از ۸۴ میلیون نفر‌(تخمین جمعیت در سال ۱۴۰۰) حداکثر یک میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. یکی از گزینه‌های احتمالی دولت برای استفاده از منابع آزادشده متوجه تامین واکسن کرونا در کشور است که سفیر ژاپن در ایران نیز اظهار تمایل کرده بود که در این زمینه همکاری‌های لازم را با طرف ایرانی داشته باشد. همین امر می‌تواند بخش مهمی از هزینه‌‌ بهداشتی دولت در سال آینده را کاهش دهد. با توجه به اینکه این منابع آزاد شده به‌صورت نقدی در اختیار ایران قرار نمی‌گیرند مهم است که دولت چه تصمیمی در مورد کالاهای مورد نیاز داشته باشد.

نقطه عطف در زمینه مراودات بانکی

این موضوع نقطه عطف مهمی در زمینه ارتباط مالی بانک‌های دنیا با ایران خواهد بود و می‌تواند زمینه را برای ورود بانک‌های بین‌المللی به ارتباط تجاری با ایران باز کند. در چهار سال گذشته همواره تمام تلاش‌های ایران برای آزادسازی منابعش در خارج به در بسته خورده است، اما امروز با تغییر شرایط بین‌المللی و احتمال ورود دولت جدید آمریکا به برجام انتظار می‌رود که بقیه منابع بلوکه شده ایران در بقیه نقاط دنیا نیز آزاد شود و بانک‌های دنیا ارتباطات مالی خود با ایران را دوباره احیا کنند. در ضمن جواب این سوال که آیا آزادسازی منابع بلوکه شده ایران به‌صورت نقدی به دست مقامات دولتی برسد یا نه بستگی به کیفیت ارتباط مالی بانک‌های دنیا با بانک‌مرکزی دارد البته نکته‌ای که حائز اهمیت است اینکه دولت ایران نیز باید برای تسهیل ارتباط مالی با بانک‌های دنیا قدم‌هایی جدی در این راستا بردارد. به زعم کارشناسان از جمله اقدامات ضروری در این زمینه پذیرش FATF از طرف ایران است. اگر هم تحریم‌های مالی دولت آمریکا لغو شود، نپذیرفتن FATF می‌تواند ضربه‌ای جدی برای ارتباطات مالی آتی بانک‌های ایران با دنیا باشد.