ساخت و ساز در روستاها پایان یافته، اما در شهر سرپل ذهاب هنوز مشکلاتی هست. مستاجرانی که همچنان در کانکس مانده اند و طبق برآوردها تعدادشان به ۱۵۰۰ خانوار می رسد. گرچه در این ۲۱ ماه اقداماتی غیر از ساخت و ساز در زمینه‌های اجتماعی و روان‌شناختی هم اقداماتی انجام شده، اما هنوز کافی نیست و برخی مشکلات همچنان پابرجاست. به گفته مدیر انجمن جامعه‌شناسی ایران، بعد از گذشت حدود ۲۰ ماه از زلزله ۷/۳ ریشتری سرپل ذهاب، شاهد صحنه‌هایی هستیم که انسان را در غم و اندوه فرو می‌برد.
زندگی هزاران نفر در کانکس، هزاران واحد نیمه‌کاره که شهر را به اسکلتی بی‌روح تبدیل کرده است، تکمیل نشدن کار تعمیر و مقاوم‌سازی مسکن مهر، انتظار مستاجران برای دریافت زمین، مشکلات روانی، فقر، بیکاری، اعتیاد و یأس و سرخوردگی حکایت این روزهای بازماندگان در مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه است. وی با بیان این‌که پیامدهای زلزله در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و... سال‌ها ادامه خواهد داشت، می‌گوید: وضعیت در مناطق زلزله‌زده بر اساس مشاهده‌های میدانی، آن‌چنان که باید بهبود پیدا نکرده است. حال آن‌که در دنیا چون مدیریت پیشگیرانه وجود دارد، معمولا حوادث طبیعی چنین خساراتی برجای نخواهند گذاشت. الیاسی اضافه می‌کند: مدیریت بحران چندین مرحله شامل پیشگیری، آمادگی و بازسازی دارد؛ هیچ‌کدام از این مراحل در کشور ما طی نمی‌شود.
بازسازی ناقص
این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: در زلزله کرمانشاه بازسازی در مسائل مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی توامان صورت نگرفت، چراکه علم این کار وجود نداشت. در بازسازی‌ها و مدیریت بحران در این مرحله باید موضوعات اقتصادی، اجتماعی و... در برنامه‌ریزی‌ها در یک بسته در نظر گرفته می‌شد که نشد. به عنوان نمونه می‌توان به وضعیت نابسامان کتابخانه‌های سرپل ذهاب اشاره کرد که هنوز مخروبه هستند. الیاسی اضافه می‌کند: هیچ برنامه روان‌شناسی درازمدتی برای مردم مناطق زلزله‌زده در نظر گرفته نشده است. هرچند افرادی با مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد روان‌شناسی یکی، دو روز آمدند و عکس گرفتند و چند قرص و دارو به مردم تجویز کردند و رفتند. در عمل در بازسازی فضای روانی مناطق زلزله‌زده کاری صورت نگرفت و مردم به حال خود رها شدند.
نتایج مخرب حضور افراد غیربومی در بازسازی‌ها
مدیر انجمن جامعه‌شناسی ایران در مناطق زلزله‌زده کرمانشاه درباره بازسازی فیزیکی این مناطق توضیح می‌دهد: در حوزه روستایی با توجه به این‌که خیلی زود ساخت‌وسازها شروع شد، مردم زودتر به نتیجه رسیدند. باوجود این، با آسیب هایی نیز در این مناطق مواجه بودیم. الیاسی درباره ساخت‌وساز در مناطق شهری نیز می‌گوید: در حال حاضر ساخت‌وساز در مناطق شهری زلزله‌زده متوقف شده است.
ساخت‌وساز در مناطق شهری ۳ ماه بعد از وقوع زلزله شروع شد. گیر و دارهای اداری و شروع ساخت‌وسازها پس از ۳ ماه بعد از وقوع زلزله و مواجه شدن با شرایط اقتصادی نامطلوب باعث زمینگیر شدن ساخت‌وساز در مناطق شهری شد. هزینه‌ها افزایش پیدا کرد و دیگر وام و کمک‌های دولتی پاسخگوی این همه هزینه نبود. در این شرایط اقتصادی وام‌های دولتی و کمک‌ها تنها کفاف فونداسیون منازل را می‌داد. به‌واقع این روزها شهرهای زلزله‌زده تبدیل به یک اسکلت بی‌روح شده‌اند که اگر دولت اقدامی نکند شهرهای سرپل ذهاب و ثلاث سال‌های سال در این وضعیت خواهند ماند.
۴۲ کمپ در سرپل ذهاب
الیاسی با اشاره به وجود ۴۲ کمپ در سرپل ذهاب می‌افزاید: تعداد این کمپ‌ها کمتر شده است و آن هم به دلیل اجبار به ترک کمپ‌ها توسط دولت بود. در واقع کمپ‌ها و کانکس‌ها کم نشده‌اند، بلکه پراکنده شده و به جاهای دیگر تغییر مکان داده‌اند. بسیاری از این کانکس‌ها در نزدیکی منازل زلزله‌زده تغییر مکان داده‌اند و بخش زیادی از جمعیت مردم این مناطق کماکان در دمای ۴۵ درجه با کولرهای آبی کوچک ناامیدانه زندگی می‌گذرانند. طبق برآوردها تعداد مستأجران کانکس نشین به ۱۵۰۰خانوار می رسد.
وی درباره مسائل اقتصادی منطقه نیز می‌گوید: آسیب جدی در حوزه اقتصادی به مناطق زلزله‌زده وارد شده است. بسیاری از واحدهای تولیدی بومی قادر به گرفتن وام نیستند. مردم مناطق زلزله‌زده برای بازسازی دست به فروش مزارع، دام و... زده‌اند. از طرف دیگر، آمدن واحدهای غیربومی تولید تیرچه، فوم و بلوک که بدون در نظر گرفتن استانداردها کار می‌کنند، باعث ورشکستگی واحدهای مستقر در شهرک صنعتی شده‌اند. این واحدهای تولید تیرچه و فوم که موقتی هستند، بدون پرداخت هر نوع مالیات و عوارض، ضربه بزرگی به صنعت منطقه زده‌اند و تنها با هزار تومان ارزان‌تر مصالح غیراستاندارد تحویل مردم می‌دهند.
وی می‌افزاید: در حوزه اجتماعی نیز مشکلات مردم مناطق زلزله‌زده بسیار است. مهاجرت، دگردیسی روابط اجتماعی، تغییر ارزش‌ها، نابسامانی وضعیت زنان بی‌سرپرست، رها شدن کودکان و تربیت آنها، افزایش اعتیاد و خرید و فروش مواد، افزایش خودکشی، کاهش آستانه تحمل، افزایش خشم، نبود حریم شخصی برای افراد، ترس و اضطراب از تکرار وقوع زلزله گوشه‌هایی از پیامدهای اجتماعی زلزله است.
خشونت علیه زنان و کودکان، افزایش نزاع، از دست دادن امید به آینده، کار و زندگی را نیز باید بر این موارد افزود. الیاسی می‌گوید: حوزه بهداشت نیز هر چند در حال بهبود است اما هنوز هم در کمپ‌ها مردم از فقدان حمام و دستشویی، آشپزخانه رنج می‌برند. بیماری‌های زنان در حال شیوع و محیط زیست در حال تخریب است. این روزها مردم دغدغه پرداخت وام دارند. وامی که هر روز پیام اخطار مهلت پرداخت آن برای مردم می‌آید. کمپین‌هایی در این زمینه شکل گرفته و مردم به دنبال جمع کردن امضا و حمایت برای بخشودگی وام‌ها در مناطق زلزله‌زده هستند.
مستاجران نیز کماکان به امید قول و قرارها مانده‌اند. اگر دولت مساعدت کند شاید بخشی از مشکلات روحی مردم کاسته شود. درباره مباحث فرهنگی نیز جای مشاوران و روان‌شناسان حوزه‌های اقتصادی و... خالی است.
پایان کار واحدهای تعمیری
فرماندار سرپل ذهاب در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که کار همه واحدهای تعمیری در شهرستان به اتمام رسیده است، می‌گوید: واحدهای در حال بازسازی نیز بیش از ۵ هزار بودند که در و پنجره برای آنها نصب شده است و مردم در حال حاضر از آنها استفاده می‌کنند. ۱۲ هزار واحد هم تعمیری بودند که همگی تعمیر شدند. «محبت جمالی‌نیا» می‌افزاید: زندگی عادی در شهرستان سرپل ذهاب در جریان است و ۳ هزار و ۳۵۰ واحد صنفی نیز در شهرستان اکنون در حال فعالیت و کسب‌وکارند.
وی بیان می‌کند: در حال حاضر تنها خانواده‌هایی که مستاجر واحدهای تخریبی بوده‌اند در کانکس زندگی می‌کنند. دولت قول به آنها داده که هنوز نتیجه‌ای به ما اعلام نشده است. مناطق روستایی کامل بازسازی شده‌اند و تعداد معدودی نیز در حال تکمیل روند بازسازی ساختمان‌های خود هستند. فرماندار سرپل ذهاب می‌گوید: در بخش روستایی زمانی که رئیس‌جمهوری به کرمانشاه آمد، بازسازی‌ها به اتمام رسیده بود و اکنون در حال رصد ساختمان‌هایی هستیم که کارهای جزئی دارند. بخشداری‌ها پیگیر این موضوع هستند.
وی با تاکید بر وضعیت عادی زندگی در مناطق زلزله‌زده اضافه می‌کند: ناگفته نماند که مردم نگران بازپرداخت وام و تحت فشارند. در مجموع در سرپل‌ذهاب خیابان‌ها و معابر آزادسازی شده است. فضای سبز، مراکز تفریحی و شهربازی برای استفاده مردم آماده است. تعداد کمی کانکس‌نشین در شهرستان داریم که در حال بازسازی منازلشان هستند. این افراد کانکس‌ها را نزدیک منازل خود مستقر کرده و از آب و برق خانه‌های خود استفاده می‌کنند. مستاجرانی نیز در انتظار تامین زمین و وام هستند که تاکنون هیچ دستورالعمل، مصوبه و بخش‌نامه‌ای در این باره نداریم.
بیم و امید های زلزله‌زدگان
یک فعال اجتماعی نیز در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که بیش از نیمی از مردم در خانه‌ها و نزدیک منازلشان اسکان پیدا کرده‌اند، می‌گوید: بر اساس آمارها ۳ ماه پیش، بیش از ۴ هزار خانوار در کمپ‌ها، معابر و پارک‌ها اسکان داشتند. البته این آمار کاهش محسوسی پیدا کرده است و می‌توان گفت به کمتر از نصف هم رسیده باشد. «فرزاد نسیمی‌پور» می‌افزاید: در حال حاضر کانکس‌نشین‌ها ۳ دسته‌اند؛ دسته اول که بیش از ۷۰ درصد کانکس‌نشین‌ها می‌شود، مستاجرانی هستند که در انتظار قول و قرارهای دولت برای تامین زمین و گرفتن وام هستند.
این فعال اجتماعی ادامه می‌دهد: گروه دوم مردم فقیر و مستمندی هستند که قبل از زلزله هم ندار و بی‌بضاعت بودند و زلزله را فرصتی برای تغییر زندگی خود می‌دانند. کارگرهای غیربومی دسته سوم کانکس‌نشین‌های کنونی هستند که عده‌شان نسبت به ۲ گروه قبل کمتر است. وی در ادامه با اشاره به وضعیت روحی مردم زلزله‌زده می‌افزاید: مردم در یک بیم و امید بسر می‌برند. امید از این‌که از زلزله یک فرصت برای تحول و توسعه زندگی خود بسازند و بیم از فشارهای اقتصادی. نزدیک شدن موعد بازپرداخت وام‌ها مردم را نگران کرده است. در حوزه آسیب‌های اجتماعی نیز درخواست طلاق، خشونت و نزاع‌های خانوادگی افزایش پیدا کرده است. این فعال مدنی بیان می‌کند: در زمینه بازسازی‌ها نیز به تزریق منابع مالی جدید از سوی دولت نیاز است و مردم از دولت انتظار دارند که با توجه به شرایط اقتصادی مساعدت و کمک‌های جدیدتری به مردم داشته باشند.
ساخت و نوسازی ۱۰۷ هزار واحد
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمانشاه از پایان عملیات ساخت و نوسازی بیش از ۱۰۷ هزار واحد مسکونی زلزله‌زده خبر می‌دهد. «مهرداد سالاری» می‌گوید: از ابتدای شروع عملیات ساخت واحدهای مسکونی در مناطق غرب کرمانشاه که در زلزله ۲۱ آبان سال ۹۶ دچار خسارت شد، تاکنون ۱۰۷ هزار و ۷۰۰ واحد مسکونی ساخته یا نوسازی شده است. وی در آیین افتتاح ۲ هزارمین واحد مسکونی ویژه مددجویان تحت حمایت بهزیستی در روستای «میان‌میر» سرپل ذهاب می‌افزاید: فشار وارده بر مجموعه مدیریتی استان در دوران بازسازی مناطق زلزله‌زده نفسگیر و طاقت‌فرسا بوده است.
این مسئول اضافه می‌کند: به ازای هر واحد مسکونی که بر اثر زلزله تخریب شد، اکنون ۲ واحد مسکونی ساخته شده است. از نظر آماری اعتبارات دولتی که در شرایط عادی باید طی ۱۰ سال برای مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی استان اختصاص می‌یافت، طی کمتر از ۲ سال در حوزه عمرانی استان هزینه شده است.
فرحناز چراغی
- 13
- 4
