از نخستين روزهايي که تاکسي‌هاي اينترنتي پا به عرصه رقابت با ديگر انواع وسايل حمل‌ونقل عمومي گذاشتند، مدت زمان زيادي نمي‌گذرد. تقريبا چهار سال پيش بود که تاکسي‌هاي اينترنتي وارد عرصه ارائه خدمات شدند، اما حالا با وجود گذشتن اين مدت کوتاه، بسياري از رانندگان تاکسي‌هاي اينترنتي با وجود آنکه تقاضا براي سفر دارند، اما اين تقاضاها را نمي‌پذيرند.
رانندگان مي‌گويند که هزينه کميسيون شرکت افزايش يافته و درآمد آنها با وجود افزايش نرخ تورم، کم شده است؛ درواقع اين رفتار شرکت نوعي دامپينگ عليه رانندگان به حساب مي‌آيد زيرا فرد مجبور است که به خواسته شرکت تن دهد يا اينکه از شيوه‌هاي ديگري براي تأمين درآمد استفاده کند. رانندگان معتقدند که برايشان نمي‌صرفد که با قيمت‌هاي تعيين‌شده ازسوی شرکت مسافر جابه‌جا کنند، زيرا شرکت بدون اينکه کار خاصي انجام دهد، بخش زيادي از درآمد آنها را مي‌گيرد. تمايل‌نداشتن آنها به حمل مسافر، عده زيادي را سرگردان کرده اما از آنجا که گزينه‌هاي جايگزين ديگري وجود ندارد و آژانس‌هاي تاکسي سنتي هم تقريبا از بين رفته‌اند، مردم سرگردان شده‌اند. در چنين شرايطي رانندگان تاکسي‌هاي اينترنتي ازطريق مذاکره با مسافر، اقدام به جابه‌جايي افراد مي‌کنند؛ شيوه‌اي که در صورت توسعه، بساط تاکسي‌هاي اينترنتي را جمع خواهد کرد.
ساعت ۱۰ شب در فرودگاه مهرآباد، مردم موبايل‌به‌دست در حال جست‌وجوي خودرو براي عزيمت به آدرسشان هستند. صفحه نمايشگر اپليکيشن تاکسي‌هاي اينترنتي در نقطه مورد درخواست، خودروهاي زيادي را نشان مي‌دهد اما هيچ راننده‌اي نمي‌پذيرد که انبوه مسافران را جابه‌جا کند. در نقطه مقابل، افرادي هستند که مدام داد مي‌زنند، «خودرو با قيمت اسنپ و تپسي». اين افراد به مذاکره و چانه‌زني درباره قيمت با مسافران خسته و تازه رسيده از راه مي‌پردازند. اگر به تفاهم برسند، يک نفر را سوار مي‌کنند که به مقصد برسانند اگر هم نه، مدل‌هاي ديگري را پيش پاي مسافر مي‌گذارند، مثلا مي‌گويند اگر به جاي سوارشدن يک نفر در ماشين، يک مسافر ديگر هم با مسير مشابه سوار خودرو شود، کرايه را براي هر دو طرف کاهش خواهند داد.
از يکي از اين رانندگان سؤال مي‌کنم که چرا به‌جاي چانه‌زني مستقيم از بستر اپليکيشن طراحي‌شده براي پيداکردن مشتري يا همان مسافر استفاده نمي‌کند. مي‌گويد که شرکت حق کميسيون خود را افزايش داده و قيمت‌هايي که براي مسيرهاي مختلف تعيين مي‌کند، پول بنزينش را هم درنمي‌آورد. اين راننده تأكيد مي‌کند که بنزين ليتري سه هزار تومان شده و سهميه خاصي هم براي رانندگان تاکسي‌هاي اينترنتي برخلاف خبرهايي که اعلام مي‌شود درنظر گرفته نشده است. يا حداقل او از اين خدمات بي‌بهره بوده است. او مي‌گويد: در گرما و سرما، ما با سرمايه خود (ماشين) مسافر را جابه‌جا مي‌کنيم و شرکت بدون اينکه کار خاصي انجام دهد، زير کولر نشسته و فقط هزينه کميسيون خود را افزايش مي‌دهد. به همين دلیل يا از اپليکيشن استفاده نمي‌کنم و خودم مستقيم مسافر مي‌گيرم يا گاهي وقتي مسافر را سوار مي‌کنم لغو سفر مي‌زنم تا هزينه کميسيون ندهم.
مسافران سرگردان و کرايه تاکسي‌هاي ثابت گران
با مردي ميان‌سال که از اين همه انتظار کلافه شده، هم‌کلام مي‌شوم. او با لحني خسته مي‌گويد که نيم ساعتي است درگير گرفتن يک خودروي اينترنتي است ولي هيچ‌کس حاضر نيست او را به آدرس مورد نظرش برساند. حتي گزينه‌هاي تشويقي براي افزايش کرايه را هم زده است اما باز هم از پذيرش خبري نيست. به او مي‌گويم چرا از افرادي که فرياد مي‌زنند ماشين با کرايه اسنپ کمک نمي‌گيرد؟ پاسخ مي‌دهد که قيمت‌هايي که آنها اعلام مي‌کنند چندين برابر بهايي است که اسنپ تعيين کرده است. قيمت‌هاي رانندگاني که خودشان با اسنپ کار مي‌کنند فاصله چنداني با تاکسي‌هاي گران فرودگاه ندارد و ترجيحش اين است که اگر قرار است گران سفر کند، با همان تاکسي‌هاي فرودگاه سفر کند. خانم ديگري که منتظر پذيرش درخواستش است هم وضعيت مشابهي دارد.
مي‌خواهد به شرقي‌ترين نقطه تهران سفر کند و هيچ‌کس مايل نيست او را به مقصد برساند. قيمت تعيين‌شده براي کرايه‌اش هم به نظر کم نمي‌آيد. او مي‌گويد در اين ساعت بايد نزديک به ۵۰ هزار تومان کرايه بدهم اما کسي درخواستم را نمي‌پذيرد.
اين خانم ادامه مي‌دهد: قبلا که هنوز آژانس‌هاي مسافري جمع نشده بود، به يکي از آژانس‌هاي محل زنگ مي‌زدم و برايم خودرو ارسال مي‌کردند. کرايه رفت‌وبرگشت را هم مي‌دادم و هميشه چون مشتري بودم، با من راه مي‌آمدند و قيمت مناسب دريافت مي‌کردند. حالا که تاکسي‌هاي اينترنتي آمده آژانس‌ها جمع شده‌اند و مدت‌هاست منتظرم که کسي درخواستم را بپذيرد. رانندگاني هم که اينجا فرياد مي‌زنند، مي‌گويند مسيرت طولاني است و حتما بايد مسافر ديگري هم سوار کنيم وگرنه به اين قيمت کسي شما را به مقصد نمي‌رساند.
جهش ناگهاني کميسيون شرکت
روزهاي نخست که تاکسي‌هاي اينترنتي کارشان را آغاز کردند، قيمت پايين حمل‌ونقل به‌وسيله آنها مهم‌ترين جاذبه براي قشر متوسط جامعه بود. تپسي و اسنپ وقتي کار خود را شروع کردند، کرايه‌هايي را براي مسيرهاي مختلف تعيين مي‌کردند که فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد گران‌تر از هزينه حمل‌ونقل با تاکسي‌هاي خطي و گردشي سطح شهر بود. شايد همين شکل قيمت‌گذاري بود که طبقه متوسط که بخش بزرگي از جامعه را تشکيل مي‌دهند، ترغيب مي‌کرد از تاکسي‌هاي اينترنتي استفاده کنند و همين هم‌گرايي با تاکسي‌هاي به‌ظاهر مدرن، بساط کسب‌وکار ديگري را برچيد. اما چه شد که يک‌باره قيمت‌هاي تاکسي‌هاي اينترنتي جهش پيدا کرد؟ آيا با اين جهش‌ها طبقه متوسط حاضر به استفاده از تاکسي اينترنتي هست؟ آيا رانندگان اين شرکت‌ها از کارشان راضي‌اند؟ قيمت‌گذاري در تاکسي‌هاي اينترنتي هم روند مشخصي ندارد. براي يک مسير مشخص دو قيمت کاملا متفاوت براي دو درخواست‌کننده داده مي‌شود و بعضا قيمت براي يک مشتري دقيقا دو برابر درخواست‌کننده ديگر است.
اين شيوه قيمت‌گذاري رانندگان را هم گيج کرده است. يکي از همکاران گروه اسنپ مي‌گويد که اصلا نمي‌دانيم شرکت بر چه مبنايي قيمت‌گذاري انجام مي‌دهد. کرايه‌ها خيلي پايين است و خرج ما را در نمي‌آورد. وقتي با تعجب به او نگاه مي‌کنم مي‌گويد کرايه‌ها را با آژانس‌ها مقايسه کنيد. اما ديگر آژانسي وجود ندارد که مقايسه‌اي انجام شود. ضمن اينکه کرايه‌هاي فعلي اسنپ چندان هم ارزان نيست. اما راننده زير بار نمي‌رود. مي‌گويد که کرايه‌ها را با تپسي مقايسه کنيد. براي پيش‌بردن بحث براي يک مسير مشخص در تپسي درخواست مي‌دهم، قيمتش از اسنپ کمي گران‌تر است. اما بعد از اينکه اپليکيشن اسنپ را مي‌بندم و بار ديگر در تپسي براي همان مسير درخواست خودرو مي‌دهم، قيمت حدود سه هزار تومان کاهش پيدا مي‌کند، درصورتي‌که موقعيت مکاني هيچ تغييري نکرده است. راننده هم براي اين شيوه قيمت‌گذاري پاسخي ندارد و نمي‌داند بر چه مبنايي قيمت افت کرده است. اين همکار اسنپ مي‌گويد: از زماني که کرايه تاکسي‌هاي شهري، اتوبوس و مترو گران شده هيچ تغييري در کرايه‌هاي اسنپ ايجاد نشده است. اما کميسيون شرکت افزايش داشته و بين ۱۸ تا ۲۰ درصد شده است.
به همين دلیل کار با اسنپ ديگر به‌صرفه نيست و ترجيح مي‌دهم که آزاد کار کنم. او درباره قيمت‌هاي اولين روزهاي کار تاکسي‌هاي اينترنتي عنوان مي‌کند: اوايل شرکت‌ها حق کميسيون کمي مي‌گرفتند. اول کار حدود شش تا هشت درصد کميسيون مي‌گرفتند. بعد اين رقم به ۱۲ تا ۱۳ درصد رسيد و حالا مي‌گويند که مردم به خاطر کرونا مجبورند از تاکسي‌هاي اينترنتي استفاده کنند و رقم کميسيون را به ۱۸ تا ۲۰ درصد رسانده‌اند، درحالي‌که بنزين گران شده و هزينه استهلاک با توجه به نرخ تورم بيشتر شده است.
اين راننده احساس مي‌کند که تعداد زنگ‌خورش هم کم شده و ديگر مثل سابق متقاضي براي سفرهاي شهري نيست. البته اين مسئله را به کرونا و تمايل کمتر مردم براي خروج از خانه ربط مي‌دهد.
جان‌گرفتن رقباي تاکسي‌هاي اينترنتي
به سراغ اندک آژانس‌هاي تاکسي باقيمانده از جدال ميان تکنولوژي و روش‌هاي سنتي مي‌روم. دارندگان اين آژانس‌ها مي‌گويند که تعداد رانندگانشان کاهش يافته و حتي رانندگانشان با تاکسي‌هاي اينترنتي هم کار مي‌کنند تا وقتي مسافرهايي را که با شيوه سنتي از خدمات استفاده مي‌کنند، به مقصد مي‌رسانند، خالي به آژانس برنگردند. برخي از آژانس‌داران مدعي‌اند کميسيونی که اسنپ از رانندگان دریافت می‌کند به‌مراتب بيشتر از رقمي است که آنها از رانندگانشان دريافت مي‌کنند. آژانس‌داران سنتي نگاهي هم به قيمت‌هاي اسنپ و تپسي دارند و مدعي مي‌شوند که قيمت‌هاي اسنپ و تپسي مشابه قيمت‌هاي آژانس است با اين تفاوت که ساختار سنتي به مشتري متعهد است اما شرکت‌هاي تاکسي اينترنتي هيچ تعهدي در قبال مشتريان خود ندارند. آنها تأكيد مي‌کنند که قيمت در آژانس‌هاي سنتي مناسب است و قيمت‌هاي بالاي تاکسي‌هاي فرودگاه را هم نوعي بي‌انصافي توصيف مي‌کنند. اما آيا اگر تاکسي‌هاي اينترنتي راه‌اندازي نميشد، قيمت‌ها در آژانس‌هاي سنتي به همين ميزان تعيين مي‌شد؟
- 11
- 1
