گزارش شامخ مهرماه ۵۰.۱۹ واحد (مرز رونق و رکود) گزارش شد. اتفاقی که ازنظر فعالان اقتصادی، محیط کسب‌وکار تحت تأثیر دو عامل موثر قرار داشته است. موضوع نخست تشدید روند رو به افزایش نرخ ارز در بازار آزاد و افزایش فاصله نرخ بازار آزاد با نرخ نیمایی بود و مساله دوم ناآرامی‌های اجتماعی و کندی اینترنت که بخش خدمات و کسب‌وکارهای کوچک و خانگی را تخت تأثیر قرار داد. تحلیل کارشناسان مرکز پژوهش‌های اتاق ایران از وضعیت بنگاه‌های اقتصادی در شامخ مهرماه، تا قدری هشدارآمیز بوده و حاکی از این است که در این ماه، باز هم رکورد بالاترین و پایین‌ترین شامخ به صنایع فلزی و پوشاک و چرم رسیده است. در این میان، عدد به دست آمده برای زیرشاخص قیمت خرید مواد اولیه یک افزایش شدید را نشان می‌دهد (۷۱.۸۰) . این روند افزایشی در تمام ۶ ماهه سال جاری گزارش شده. تداوم روند افزایش بهای مواد اولیه می‌تواند در ماه‌های آینده به شکل افزایش بهای تمام‌شده کالای تولیدی و درنهایت افزایش نرخ تورم خود را نشان دهد.
وضعیت بنگاه‌ها درمهرماه
عدد شامخ کل به دست آمده برای اقتصاد ایران در مهرماه ۱۴۰۱ حکایت از آن دارد که شرایط عمومی محیط کسب‌وکار در مهرماه نسبت به ماه گذشته تغییر محسوسی نداشته است (۵۰.۱۹) . البته این عدد نسبت به ماه قبل کاهش حدوداً دو واحدی را نشان می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر ازنظر مدیران خرید پس از بهبود اندک در وضعیت عمومی محیط کسب‌وکار در شهریورماه نسبت به مردادماه، هیچ تغییری در وضعیت عمومی کسب‌وکارها طی مهرماه رخ نداده است. همچنین اعداد به دست آمده برای پنج زیر شاخص اصلی شامخ کل حاکی از بهبود ناچیز در مقدار تولید محصولات (۵۱.۶)، افت محسوس سفارشات جدید (۴۶.۸۲)، افزایش اندک سرعت تحویل سفارشات (۵۴.۷۸)، کاهش موجودی مواد اولیه (۴۶.۲۸) و افزایش اندک در به‌کارگیری نیروی کار (۵۲) است. از نگاهی دیگر، اعداد شامخ کل به دست آمده برای مهرماه و تیرماه، کمترین اعداد شامخ کل اقتصاد از ابتدای سال جاری (به‌جز فروردین) است و به‌طورکلی اعداد شامخ کل به دست آمده از ابتدای سال، بهبود قابل‌توجهی را در محیط کسب‌وکار نشان نمی‌دهند. تداوم این وضعیت می‌تواند اثرات نامطلوب زیادی بر متغیرهای کلان اقتصاد به همراه داشته باشد. به‌عبارت‌دیگر، سیر کاهشی موجودی مواد اولیه خریداری شده طی هفت ماه گذشته با روند افزایشی قیمت مواد اولیه طی همین مدت سازگاری داشته و در صورت عدم امکان تعدیل قیمت مواد اولیه در بهای تمام‌شده کالاها، به تشدید شرایط رکود تورمی و افزایش بیکاری خواهد انجامید. این موضوع فعالان اقتصادی را در بلندمدت با مشکلات جدی روبرو خواهد کرد.
بررسی شامخ صنعت
شامخ صنعت در مهرماه ۱۴۰۱، یک افزایش جزئی را نشان می‌دهد (۵۴.۸۶) . البته این شاخص هم در بخش فروش داخلی و هم در صادرات با افت روبرو بوده است (به ترتیب ۴۳.۹۳ و ۴۸.۷۱) . همچنین افزایش شدید بهای مواد اولیه از مهمترین مسائلی است که در شامخ صنعت در مهرماه نیز به چشم می‌خورد (۶۵.۳۳) . این افزایش از ماه گذشته بیشتر گزارش شده است. مهمترین دلیل این موضوع را می‌توان با افزایش نرخ ارز مرتبط دانست. چراکه قیمت نرخ ارز آزاد از مهمترین عوامل تعیین‌کننده قیمت مواد اولیه صنعتی محسوب می‌شود که طی مهرماه افزایش ۷ درصدی را تجربه کرده است. همچنین میزان سفارشات جدید کاهش قابل‌توجهی داشته است (۴۵.۰۸) این موضوع می‌تواند تولید و فروش در ماه‌های آتی را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. از سوی دیگر، موجودی مواد اولیه نیز تغییری نسبت به ماه گذشته نشان نمی‌دهد. (۴۹.۶۴) .
مقایسه شامخ صنایع مختلف در مهرماه
در پیمایش مهرماه شامخ، در میان صنایع مورد بررسی صنایع فلزی بیشترین عدد را به خود اختصاص داده است (۶۰.۹) . در شامخ شهریورماه نیز بیشترین عدد متعلق به این گروه بود. (۵۹.۴) شامخ مهرماه گروه صنایع فلزی نسبت به ماه گذشته افزایش نشان می‌دهد که به معنی تداوم رشد فعالیت‌های این صنعت طی سه ماه گذشته است. پس از صنایع فلزی، شامخ گروه وسایل نقلیه و قطعات وابسته (۵۶.۸) و گروه فرآورده‌های نفت و گاز (۵۶) در جایگاه‌های بعدی قرار می‌گیرند. در بررسی شامخ گروه فرآورده‌های نفت و گاز یک افزایش ۹ واحدی نسبت به شهریورماه مشاهده می‌شود که به معنای این است که به دنبال افت اندک فعالیت‌ها در شهریورماه در مهرماه یک افزایش قابل‌توجه در کسب‌وکار این گروه گزارش شده است. شامخ به دست آمده برای گروه‌های ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی (۵۳) و لاستیک و پلاستیک (۵۲.۵) حاکی از بهبود جزئی در مهرماه نسبت به ماه قبل است. گروه چوب، کاغذ و مبلمان نیز با عدد (۵۴.۸) نسبت به ماه گذشته (۴۳) افزایش قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه کرده است. شامخ صنایع پوشاک و چرم (۴۱.۶)، مانند ماه گذشته کمترین میزان در میان صنایع مختلف را به خود اختصاص داده است که نشان از افت قابل‌ملاحظه در فعالیت اقتصادی این گروه‌ها دارد. مدیران خرید گروه شیمیایی نیز افت اندک در فعالیت‌های خود را گزارش کرده‌اند. (۴۶.۷) عدد شامخ گروه صنایع غذایی نیز حاکی از عدم‌تغییر وضعیت این گروه نسبت به ماه گذشته است (۴۹.۹) .
تحلیل گروه صنایع فلزی
همانطور که پیش‌تر گفته شد در مهرماه ۱۴۰۱ بالاترین عدد شامخ به دست آمده مربوط به گروه صنایع فلزی بوده است. (۶۰.۹) . این گروه در شهریورماه نیز در بین صنایع مورد بررسی پیشگام بوده است. مقدار تولید محصولات بهبود قابل‌ملاحظه‌ای داشته است (۶۶.۷) و میزان سفارشات جدید نیز با ثبت عدد ۵۷.۳ حاکی از رشد قابل‌ملاحظه سفارشات ثبت شده در مهرماه نسبت به شهریورماه است. سرعت انجام و تحویل سفارشات نیز افزایش یافته (۶۳.۵) و موجودی مواد اولیه نیز رشد داشته است. (۵۶.۳) . میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی کار هم افزایش قابل‌توجهی را نشان می‌دهد (۵۹.۴) . در بازارهای خارجی گزارش شاخص‌های تولیدی و خدمات در چین، با یک غافلگیری برای بازارها همراه بود و شاخص مدیران خرید بخش تولید چین در ماه اکتبر با ۰.۹ واحد کاهش از ۵۰.۱ به ۴۹.۲ افت کرد تا دوباره در دامنه رکودی قرار بگیرد. شکسته شدن این سطح مهم موجب افزایش فشار بر قیمت کامودیتی‌ها خواهد شد. علاوه بر این، شاخص مدیران خرید بخش غیرتولیدی چین هم با یک افت غیرمنتظره از ۵۰.۶ به ۴۸.۷ سقوط کرد تا علامت دیگری از در خطر بودن قدرت تقاضا در بازار دومین اقتصاد بزرگ جهان را مخابره نماید. ادامه کاهش تقاضای جهانی تحت تأثیر تورم فزاینده و دست‌به‌گریبان بودن دولت چین با ادامه همه‌گیری کرونا از مهمترین دلایل افت فعالیت‌های اقتصادی چین محسوب می‌شود. انتظار می‌رود طی ماه آینده شاهد معاملات محتاطانه فلزات باشیم. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود بازارهای اروپا هم تحت تأثیر داده‌های پیش‌بینی چین با کاهش همراه شوند. بانک مرکزی اروپا نیز اخیراً نرخ بهره را بار دیگر افزایش داد تا این نرخ با رسیدن به ۲ درصد در بالاترین رکورد بیست سال اخیر قرار بگیرد.
گروه صنایع لاستیک و پلاستیک
شامخ صنایع لاستیک و پلاستیک در مهرماه نیز با ثبت عدد ۵۳.۶ نشان از بهبود اندک در فعالیت‌های این گروه دارد. این روند رو به رشد و البته آرام، در شهریورماه نیز گزارش شده بود (۵۲.۵) . به‌عبارت‌دیگر می‌توان گفت طی سه ماه گذشته وضعیت کسب‌وکارهای این گروه با بهبود آرامی روبرو بوده است. مقدار تولید محصولات این گروه در مهرماه افزایش یافته (۵۵.۶) و میزان سفارشات جدید افزایش قابل‌توجهی را تجربه کرده است (۶۱.۱) . سرعت تحویل سفارشات جدید تغییری نداشته و موجودی مواد اولیه نیز بدون تغییر بوده است. به‌کارگیری نیروی کار در این صنعت نیز کاهش داشته است (۴۴.۴). بیشترین افزایش در قیمت مواد اولیه در بین تمام گروه‌های مورد بررسی مربوط به این گروه است. (۷۷.۸)
صنعت پوشاک و چرم
تداوم قعرنشینی گروه پوشاک و چرم در میان سایر گروه‌ها در شامخ مهرماه (۴۰.۴) از دیگر موضوعاتی است که گزارش شده است. شامخ شهریورماه این گروه نیز همین وضعیت را نشان داده بود. (۴۱.۶) . این اعداد نشان از تداوم تنزل محیط کسب‌وکار در این گروه طی سه ماه گذشته داشته و افت در مهرماه نسبت به شهریورماه بیش از تنزل شهریورماه نسبت به مردادماه بوده و این موضوع با افت ۱.۲ واحدی شامخ مشاهده می‌شود. میزان تولید در شهریور نسبت به ماه گذشته به‌شدت کاهش یافته (۳۵.۷) که بیشترین کاهش تولید در میان صنایع مختلف است. سفارشات جدید نیز با شدت زیادی افت داشته است (۲۸.۶) . سرعت تحویل سفارشات جدید افزایش یافته (۵۷.۱) و موجودی مواد اولیه به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته است (۵۷.۱) . همچنین اعداد به دست آمده برای این صنعت دلالت بر افت قابل‌ملاحظه در فروش (۲۸.۶) و کاهش بسیار در میزان صادرات (۳۵.۷) دارد. صنعت پوشاک و چرم به‌شدت تحت تأثیر افزایش تورم و قدرت خرید خانوارها است. از سوی دیگر افزایش نرخ ارز نیز واردات مواد اولیه مورد نیاز این گروه را تحت تأثیر قرار داده است. بر اساس جدیدترین گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم نقطه‌ای در مهرماه ۱۴۰۱ به عدد ۴۸.۶ درصد رسیده است؛ یعنی خانوارهای کشور به‌طور میانگین ۴۸.۶ درصد بیشتر از مهر ۱۴۰۰ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند.
گروه وسایل نقلیه و قطعات وابسته
در شهریورماه ۱۴۰۱ نیز عدد شامخ به دست آمده برای گروه وسایل نقلیه و قطعات وابسته نشان از بهبود در وضعیت عمومی کسب‌وکارهای این گروه داشته داشت (۵۸.۵) . به‌عبارت‌دیگر این صنایع طی سه ماه گذشته رشد را تجربه کرده‌اند که البته افت حدوداً دو واحدی شامخ مهرماه در مقایسه با شامخ شهریورماه در این گروه نشان می‌دهد که علیرغم بهبود وضعیت کسب‌وکار این گروه در شهریورماه نسبت به مردادماه این بهبود در مهرماه کمتر از ماه قبل بوده است. بر اساس اطلاعات منتشر شده در سامانه کدال، عملکرد خودروسازان در مهرماه نشان می‌دهد درمجموع تولید خودروها افزایشی نسبت به شهریورماه رقم خورده است. موضوع مهم دیگر در گروه وسایل نقلیه و قطعات وابسته توافق بین شرکت‌های خودروسازی و قطعه‌سازی به‌منظور تعدیل قیمت‌ها است. طبق توافقات صورت گرفته با خودروسازان مقرر شده است تعدیل قیمت‌ها از ابتدای مهرماه اعمال شود. تعدیل قیمت‌ها به دلیل افزایش قیمت ارز در شهریورماه و مهرماه بوده است. قطعه‌سازان اکنون از سویی الزام به گذار از پروسه طولانی تخصیص ارز را دارند و از سوی دیگر با مشکلات تأمین مواد اولیه مورد نیاز در شرایط تحریم روبرو هستند. رفع مشکل نقدینگی شرکت‌های قطعه‌ساز به دنبال تعدیل قیمت محصولات می‌تواند تا حدودی مشکلات سرمایه در گردش و نقدینگی فعالان این حوزه را کاهش دهد اما نگرانی‌ها نسبت به امکان تعدیل قیمت محصولات نهایی و تورم تحمیل شده به بازار خودرو و احتمال رکود در این بازار از مهمترین چالش‌های پیش روی این گروه است.
گروه پالایش و پتروشیمی
عدد شامخ به دست آمده برای صنایع پالایش و پتروشیمی در مهرماه بهبود قابل‌توجه در فعالیت‌های این گروه نسبت به شهریورماه را نشان می‌دهد. (۵۶) این بهبود پس از افت فعالیت‌ها طی سه ماه گذشته گزارش شده است. در شامخ شهریورماه و مردادماه شاهد افت فعالیت‌های هر ماه نسبت به ماه قبل بودیم. اعداد شامخ مهرماه حاکی از افزایش قابل‌توجه در میزان فروش (۵۸.۸)، افزایش اندک در سفارشات جدید و موجودی مواد اولیه (۵۲.۹) و بهبود سرعت انجام و تحویل سفارشات (۶۷.۶) است. میزان استخدام نیروی کار در مهرماه نیز بدون تغییر گزارش شده است. (۵۰)
گروه صنایع کانی‌های غیرفلزی
گروه کانی‌های غیرفلزی از مهمترین صنایع کشور محسوب می‌شوند. تأثیر این صنعت بر روند اقتصادی کشور نیز غیرقابل‌انکار است. شرکت‌های بزرگ سیمانی و البته صنعت کاشی و سرامیک همواره مورد توجه تحلیلگران صنایع مختلف و بازارهای مالی بوده است. ایران با میلیون‌ها تن تولید سالانه سیمان، رتبه‌دار جهانی در زمینه صادرات سیمان به شمار می‌رود. شامخ مهرماه این گروه از افت قابل‌توجه فعالیت‌ها نسبت به شهریورماه حکایت دارد. (۴۳.۹) . این در حالی است که شامخ این گروه در شهریورماه بهبود اندک در فعالیت‌ها را نشان داده است. (۵۲.۵) . عدم‌تغییر در میزان تولید و به‌کارگیری نیروی کار (۵۰)، افت شدید سفارشات جدید (۳۱.۸) و افت موجودی مواد اولیه (۳۶.۴) در پیمایش مهرماه این گروه گزارش شده است.
- 18
- 2
