اتمام ذخایر سنگ‌آهن ایران تا ۱۰ سال دیگر | وضعیت به هم ریخته مزایده‌های معدنی❗️

 ذخایر معدنی رو به اتمام هستند و نگرانی‌ها بسیار! تا جایی که گفته می‌شود ذخایر کشف‌شده مس کشور تنها ۱۴ سال کفاف نیازهای فعلی را می‌دهند. همچنین وضعیت سنگ‌آهن بیشتر از ۱۰ سال نیست. این مساله وقتی بغرنج‌تر می‌شود که توجه کنیم این اعداد و ارقام به میزان مصرف فعلی مرتبط هستند؛ درحالی که اگر ظرفیت مصرف افزایش یابد، تعداد سال‌های باقی مانده نیز به طور حتم کمتر می‌شود.‌ هرچند این امر دلایل مختلفی دارد اما کارشناسان یکی از دلایل مهم را در ضعف اکتشاف می‌دانند و باور دارند که این مهم صنایع معدنی را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.

کندی صدور مجوزها، نقش معارضین، مانع‌تراشی دستگاه‌ها و بلوکه بودن اکثر عرصه‌هایی که ظرفیت معدنی دارند از جمله مشکلات جدی اکتشاف در کشور شناخته شده‌اند. این در حالی است که مسوولان بر اهمیت توسعه اکتشافات تاکید دارند. چندی پیش سیدرضا فاطمی‌امین گفته بود: متاسفانه در سال‌های گذشته به اندازه کافی اکتشاف نکرده‌ایم، اما از مهرماه سال گذشته کارویژه‌ای در این خصوص آغاز شده که به واسطه آن مقرر شده تا پایان سال ۱۴۰۳ در بسیاری از مناطق کار اکتشاف با جدیت انجام شود.

در این خصوص اکتشاف در استان خراسان‌جنوبی آغاز و کامل شده و در حال حاضر در کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی پروژه‌های اکتشاف فعالند و ما کار را به سرعت توسعه خواهیم داد. همچنین رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران گفته بود در بحث اکتشاف هیچ محدودیت مالی ایجاد نخواهد شد و هر میزان سرمایه‌گذاری که در این زمینه صورت گیرد تامین مالی می‌شود. وجیه‌الله جعفری مطرح کرد که اگر در اکتشاف بتوانیم به یک ماده معدنی خوب در استان‌ها برسیم زنجیره را تا آخر می‌توانیم ادامه دهیم. اما مساله این است که این حوزه در آن حدی که انتظار می‌رود نتوانسته توسعه پیدا کند.

اکتشاف را جدی نمی‌گیرند!

در همین راستا تقی نبئی با بیان اینکه امروز بزرگ‌ترین دغدغه بخش معدن اکتشاف است به «جهان‌صنعت» گفت: متاسفانه آنقدر که کشور ظرفیت دارد، مسوولان ما به موضوع اکتشاف نپرداخته‌اند؛ در نتیجه سال‌های آینده به طور حتم با کمبود مواد معدنی مواجه خواهیم شد. رئیس سازمان نظام مهندسی قزوین به طور مثال خاطرنشان کرد: ذخایر کشف‌شده مس کشور تنها ۱۴ سال کفاف فعالیت‌های ما را می‌دهند. وضعیت سنگ‌آهن هم بیشتر از ۱۰ سال نیست. این اعداد البته با توجه به آمار مصرف فعلی هستند؛ در نتیجه اگر ظرفیت مصرف بیشتر از اینها شود، تعداد سال‌های باقی مانده نیز کمتر خواهد شد. او با اشاره به وضعیت غیرفلزی‌ها نیز گفت: امروز همچنین بحران سیلیس به شدت جدی است و باید برای حل آن کاری کرد.

عقب‌ماندگی‌ها جدی است!

این فعال معدنی با اشاره به عقب‌ماندگی‌ها در زمینه اکتشاف گفت: امروز سرمایه‌گذاری‌ها و صدور مجوز به کندی انجام می‌شود. در نهایت هم شاهد آن هستیم که ظرفیت استخراجی، صنایع معدنی و متالورژی تحت تاثیر قرار گرفته است.

رئیس سازمان نظام مهندسی قزوین با بیان اینکه اکتشاف از نظر فنی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد، اذعان کرد: کندی صدور مجوزها، معارضین، مانع‌تراشی دستگاه‌ها و بلوکه بودن اکثر عرصه‌هایی که ظرفیت معدنی دارند از جمله مشکلات جدی برای توسعه اکتشاف است. متاسفانه وزارت صمت ۵ هزار محدوده را بلوکه و خود مانع برای توسعه اکتشاف ایجاد کرده است. حال مساله این است که اگر از همین الان هم شروع کنیم تا ۸ سال آینده به نتیجه می‌رسیم و به آن صورت نیست که سریع مشکلات حل شود.

وضعیت به هم ریخته مزایده‌ها!

هرچند اقدام مزایده گذاشتن معادن عملی مثبت است اما زمان کوتاه، نگاه گزینشی و… باعث شده که این اقدام از نگاه فعالان معدنی خوشایند نباشد. در نظر گرفتن برخی امتیازات برای برخی از معادن مزایده گذاشته شده، باعث شده این سوءظن مطرح شود که قرار است برخی از معادن به خصولتی‌ها و نه بخش خصوصی واگذار شود. مساله دیگر اینکه گفته می‌شود چرا سخن از ۵ هزار معدن است! این درحالی است که تعداد معادن غیرفعال با احتساب پهنه‌هایی که شرکت‌های دولتی از جمله ایمیدرو بلوکه کرده‌اند بیشتر از اینهاست. به این ترتیب گویا مسوولان تمرکزی روی تمام معادن تعطیل و تمام پهنه‌های بلوکه شده ندارند.

در این خصوص نبئی با انتقاد از وضعیت مزایده‌ها گفت: این امر چارچوب مشخصی دارد و طبق قانون انجام می‌شود اما مساله مهم این است که وقتی فرصت سرمایه‌گذاری را به مزایده می‌گذاریم باید همه چیز شفاف و اطلاعات کامل باشد. در واقع سرمایه‌گذار باید در جریان باشد و بداند چه کاری می‌کند. این در حالی است که مزایده‌ها بدون اطلاعات کافی آگهی می‌شوند. حتی خود مزایده‌گذار هم اطلاعاتش آنطور که باید نیست. رئیس سازمان نظام مهندسی قزوین تصریح کرد: همچنین فرصت آگهی و مزایده‌ها بسیار کوتاه است.

متاسفانه حدود ۵ هزار محدوده ظرف چند ماه به مزایده گذاشته شده‌اند. حال اینکه پراکندگی و وسعت آنها سرمایه‌گذار را گیج می‌کند. به این ترتیب چنین مشکلاتی باعث می‌شود که اکتشاف در کشور عقب بیفتد. در ادامه زنجیره‌های بعدی مثل صنایع فولادی، خودروسازی‌، لوازم خانگی و… نیز دچار مشکل می‌شوند. اما نخستین اقدامی که مسوولان در خصوص مزایده‌ها بهتر است انجام دهند این است که بررسی کنند چرا این میزان از معادن غیرفعال که اغلب هم خصوصی و کوچک هستند، تعطیل شده و نمی‌توانند فعالیت کنند. مساله این است که تا مشکلات زمینه‌ای تعطیلی معادن حل نشود، مزایده‌ها بی‌تاثیر بوده و در آخر هم شاهد فعال شدن تعداد کمی از معادن خواهیم بود.

ضعف نقش بخش خصوصی

یکی از مهم‌ترین عواملی که کارشناسان به آن باور دارند این است که بخش خصوصی و مشاوران معدنی نتوانسته‌اند به درستی رشد کنند. در این خصوص گفته می‌شود تا زمانی که نقش بخش خصوصی به طور کامل به رسمیت شناخته نشود و سازمان‌ها و نهادهای مختلف دولتی برای این حوزه خط و نشان بکشند، توسعه اکتشافات هم راه به جایی نخواهد برد.

مساله مهم این است که اکتشاف یک امر دولتی است و به طور حتم نقش سازمان‌های دولتی در این عرصه مهم شناخته می‌شود اما به میان نیاوردن بخش خصوصی و نقش حداقلی در این عرصه نیز خوشایند نیست و می‌تواند ضربات سنگینی را به توسعه بخش معدن کشور وارد کند.

آغاز اکتشافات جدید در ۳ استان

البته خبرهایی از توسعه اکتشاف در کشور وجود دارد. در همین خصوص به تازگی، مدیرکل طرح و برنامه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران از آغاز اکتشافات در استان‌های قم، اصفهان و مرکزی خبر داده است، اما فعالان معدنی این را کافی ندانسته و انتظاری بیش از اینها دارند. در این خصوص رضا جدیدی گفت: از ابتدای آذر در سه استان قم، اصفهان و مرکزی با محوریت تولید نقشه‌های زمین‌شناسی، زمین‌شناسی اقتصادی و ژئوشیمی فعالیت اکتشافی آغاز شده است. وی ادامه داد: این اکتشافات در قالب طرح تحول زمین‌شناسی انجام می‌شود که در استان‌های خراسان‌جنوبی و کردستان با موفقیت انجام شده است و توانسته‌ایم به کانی‌های معدنی ارزشمندی نظیر طلا، مس و نیکل دست پیدا کنیم.

جدیدی با اشاره به اینکه در مقیاس‌های مختلف تولید، اطلاعات پایه انجام دادیم، گفت: وقتی صحبت از طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشافات و ذخایر معدنی کشور می‌شود باید به چند پارامتر توجه کرد از جمله کاهش زمان فرآیند تهیه نقشه‌ها و اطلاعات پایه از متوسط ۳۶ ماه به ۱۲ ماه، که این محقق شده است.

وی افزود: نتایج این فرآیند این است که ذخیره‌های جدید و زمان تبدیل یک کانسار به معدن به شدت کاهش پیدا کند و ظرفیت‌های بالقوه معدنی در کوتاه‌ترین زمان ممکن بالفعل شود و به بحث اشتغال و توسعه بخش معدن در کشور کمک کند.

جدیدی ادامه داد: در طرح تحول مقیاس جدید، یک پنجاه هزارم را برای نقشه‌های خودمان انتخاب کردیم که هم در کشور یک مقیاس جدید است و هم دقت برداشت اطلاعات و دقت آنالیز نمونه‌های زمین‌شناسی اکتشافی در این طرح و مقیاس به شدت بالا رفته است.

وی گفت: به عنوان نمونه در نقشه‌های ژئوشیمی برای اولین‌بار آنالیز ۵۷ عنصر را به صورت همزمان داریم و نتایجی که ارائه می‌دهیم شامل مواد فلزی، غیرفلزی، عناصر راهبردی و کانی‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی است که در نقشه‌های زمین‌شناسی اقتصادی هم برای اولین‌بار در کشور منتشر می‌شود.

مدیرکل طرح و برنامه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران همچنین از آغاز طرح ژئوفیزیک هوایی برای اکتشافات ذخایر عمیق و معدنی در استان خراسان‌رضوی از ابتدای دی‌ماه خبر داد.

استفاده از پهپاد و خارجی‌ها برای اکتشاف جدید

به تازگی همچنین معاون وزیر صمت با بیان اینکه برای تحولات حوزه اکتشافات معادن، کشور به تکنولوژی‌های روز، استفاده از تجهیزات و نیروی انسانی متخصص نیاز دارد، گفت: در این کار از پیمانکاران داخلی و در صورت نیاز از مشاوران خارجی کمک خواهیم گرفت.

وجیه‌الله جعفری درباره وضعیت اکتشاف معادن با یادآوری اینکه در سال گذشته ایمیدرو به کمک وزارت‌ صمت طرح‌های مختلفی را برای پی‌جویی معادن برنامه‌ریزی کرد، اظهار داشت: اخیرا وزیر صمت بحث تحول اکتشاف را مطرح کردند که طی یک هماهنگی بین ایمیدرو، معاونت معدنی و سازمان زمین‌شناسی، قرار شد با استفاده از دانش فنی روز در بازه زمانی کوتاه این برنامه را عملی کنیم.

وی با بیان اینکه برای تحولات حوزه اکتشافات معادن، کشور به تکنولوژی‌های روز، استفاده از تجهیزات و نیروی انسانی متخصص نیاز دارد، گفت: البته در این کار از پیمانکاران داخلی و در صورت نیاز از مشاوران خارجی کمک خواهیم گرفت. وی اعلام کرد: همچنین فاصله بین پرواز در ژئوفیزیک‌های هوایی قدیم که انجام می‌شد، ۷ کیلومتر بود که قرار است این فاصله به ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر کاهش یابد. در این صورت، اکتشافات جدیدی اتفاق خواهد افتاد و قطعا از پهپاد ژئوفیزیکی جدید برای این کار استفاده خواهیم کرد. امیدواریم در بازه زمانی ‌که وزارتخانه تعیین کرده است، بتوانیم با کمک زمین‌شناسی کاهش فاصله ژئوفیزیک هوایی را در بخش «تعیین و تهیه نقشه‌های اقتصادی» انجام دهیم.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به زیرساخت‌های اکتشاف معادن اظهار کرد: در حوزه تامین برق، آب و اخیرا گاز مشکلاتی در کشور وجود دارد. در این راستا، برای رفع این مشکلات از سال گذشته با وزارت نیرو مذاکراتی انجام و توافقاتی حاصل شد. بر همین اساس، یک تفاهمنامه در راستای تولید ۱۰ هزار مگاوات برق توسط شرکت‌های بزرگ نوشته شد که در حال حاضر بخش عمده‌ای از این پروژه در حال انجام است.

منیر حضوری