به گزارش جهان صنت، تولیدکنندگان حوزه ماشینآلات معدنی معتقدند که به‌رغم داشتن توانایی تولید ماشینآلات متناسب با نیاز کشور موانعی وجود دارد. در این روند متاسفانه وزارتخانه‌های راه‌وشهرسازی و صنعت، معدن و تجارت به دنبال تامین نیاز داخل از طریق واردات هستند و گویا کسی حرف آنها را نمی‌شنود. این در حالی است که در مقابل به باور معدنی‌ها موضوع چیز دیگری است. از یک طرف ماشین‌آلاتی که قرار است وارد شود گویا در راستای تامین منافع شرکت‌های بزرگ خصولتی و دولتی است و به کار بخش خصوصی کوچک نمی‌آید. در نتیجه تا حدودی درست است که بوی مافیا و رانت شنیده می‌شود و چه بهتر مجلس در این حوزه ورود کند. از طرفی گفته می‌شود که تولیدکننده‌ای از جمله هپکو به هیچ وجه توان تولید ندارد و بنابراین فضا برای واردات باید فراهم شود. در این بین مساله مهم این است که فضا باید برای واردات ماشینآلات تمامی معادن از جمله کوچک و متوسط فراهم باشد.
بنابراین بحثی که در واردات ماشینآلات از آن سخن به میان می‌آید، نخست موضوع مافیاست. درواقع گفته می‌شود مافیای ماشینآلات مدام به وزارتخانه فشار وارد می‌کند و این سازمان هم توجه نمی‌کند که سایز ماشینآلات مطرح‌شده برای واردات آیا به درد معادن کوچک و متوسط می‌خورد یا نه و در مقابل دستور واردات داده می‌شود! در واقع معدن‌داران بزرگ شامل خصوصی‌ها، خصولتی‌ها و تمام کسانی که در وزارتخانه نفوذی دارند خواهان این هستند که ماشین بزرگ وارد کشور شود تا نیازشان تامین شود، اما از یک طرف در داخل هم گروهی مطرح می‌کنند که دولت نباید ماشینآلات وارد کند، چراکه آن را خواهیم ساخت. در این بین هپکو با هدف حمایت از تولید داخلی، با اینکه توانایی تامین تمام نیاز داخلی و توان رقابت با تولیدات خارجی را ندارد، تاکید می‌کند که جلوی واردات گرفته شود یا شرایط بسیار محدودتر شود. حالا در نشست کمیسیون مربوطه در مجلس مشخص شده که وزارت صمت از تقاضا و میزان تولید داخلی ماشینآلات معدنی و راهسازی ارزیابی دقیقی داشته باشد و تعیین کند آیا تولیدکنندگان داخلی توانایی پاسخگویی به نیاز بازار را دارند یا خیر؟ البته در پاسخ به این سوال بسیاری از فعالان معدنی تاکید می‌کنند که حاضرند تور بازدید از مجموعه‌های تولیدی همچون هپکو را راه بیندازند تا به همه نشان دهند که این مجموعه تولید‌کننده ناتوان از تولید ماشینآلات مد نظر است. در این رابطه بارها کارشناسان مطرح کرده‌اند که متاسفانه در کشور در بخش‌هایی شاهد توهم و خودبزرگ‌‌بینی هستیم که بهتر است هرچه سریعتر رفع شود، حالا امیدواریم با تدبیر مجلس شورای اسلامی مشکل تامین ماشینآلات معدنی‌ها نیز حل شود.
وضعیت ماشینآلات معدنی در کشور
در بخش معدن کشور حدود ۳۰ هزار دستگاه ماشینآلات معدنی وجود دارد که بیش از ۶۰ درصد آنها فرسوده هستند. براساس محاسبات، دست کم ۱۵ هزار دستگاه ماشین جدید برای جایگزینی نیاز است. براساس آمار بانک مرکزی، نسبت تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در ماشینآلات به تولید ناخالص داخلی در سال۱۳۹۰ بیش از ۱۰درصد بوده و طی یک روند کاهشی به کمتر از ۷ درصد در سال۱۴۰۰رسیده است. هرچند آمارهای صنعتی در اواخر سال گذشته بیانگر وضعیت بهتری نسبت به سال ماقبل آن است، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد طی یک دهه اخیر روند سرمایه‌گذاری به‌ویژه در بخش ماشینآلات کمتر از سطح استهلاک بوده و سرمایه‌گذاری لازم برای نوسازی خطوط تولید انجام نشده است.
به‌عنوان مثال در حالی که در ترکیه، سالانه حداقل ۲ میلیارد دلار صرف واردات انواع ماشینآلات در حوزه نساجی و پوشاک می‌شود، اما در کشور ما به‌طور متوسط حدود ۲۵۰ میلیون دلار در بخش ماشینآلات سرمایه‌گذاری شده که این میزان نسبت به استانداردهای جهانی بسیار پایین است. به این ترتیب میزان سرمایه‌گذاری ایران در بخش ماشینآلات صنعتی یک‌هشتم ترکیه است.
ضوابط واردات ماشینآلات معدنی اعلام شد
به تازگی وزارت صمت در بخشنامه‌ای ضوابط واردات ماشینآلات معدنی را ابلاغ کرد که طبق آن واردات ماشینآلات مشابه ساخت داخل به شرط خرید دستگاه‌های رده معدنی از سازندگان داخلی مجاز است. اما مساله این است که سازنده داخلی ناتوان از ساخت ماشینآلات بوده و این موضوعی است که بارها معدنی‌ها به آن اشاره کرده‌اند.
ابوذر جمشیدوند مدیرکل دفتر ماشینآلات و تجهیزات کشاورزی، ساختمانی و معدنی وزارت صمت به جزئیات ضوابط واردات ماشینآلات معدنی اشاره کرد. در این بخشنامه آمده است: با عنایت به تصمیمات اتخاذ‌شده فیمابین معاونت‌های معادن و فرآوری مواد و معاونت ماشینآلات و تجهیزات درخصوص واردات ماشینآلات معدنی به کشور قواعدی برای صدور مجوز واردات این ماشینآلات از حیث ساخت داخل تعیین شد. بر این اساس، ماشینآلات بدون سابقه ساخت داخل در کشور شامل بیل مکانیکی با توان موتور بالاتر از ۳۵۰ اسب بخار یا وزن کل بالاتر از ۴۰ تن لودر با توان موتور بالاتر از ۳۱۰ اسب بخار یا وزن کل بالاتر از ۳۰ تن دامپتراک با وزن بارگیری بالاتر از ۵۰ تن تراک معدنی با وزن بارگیری بالاتر از ۷۰ تن بلدوزر با توان موتور بالاتر از ۳۲۰ اسب بخار گریدر با وزن کل بالاتر از ۲۰ تن و ماشینآلات مورد نیاز عملیات معدنی زیرزمینی تعیین شد که ضوابط واردات آن وفق بخشنامه شماره ۱۵۴۹۱۱/۶۰ مورخ ۲۲/۰۶/۱۴۰۱ معاونت معادن و فرآوری مواد ابلاغ شد که معادن می‌توانند با رعایت مفاد آن نسبت به واردات ماشینآلات با مجوز معاونت معادن اقدام کنند و هرگونه تغییری در بخشنامه توسط معاونت مزبور در قالب بخشنامه جامع معدنی ابلاغ شود.
درخصوص ماشینآلات دارای مشابه ساخت داخل با هدف حمایت توامان از تولید این ماشینآلات در کشور و همچنین تداوم و رشد تولید در بخش معدن مقرر شد به ازای خرید هر دستگاه رده معدنی از سازندگان داخلی اجازه واردات ماشینآلات تا ۵ سال ساخت با تعداد مشابه خرید از داخل به واحدهای معدنی کشور صادر شود. در ادامه بخشنامه آمده است: گمرک ایران ضوابطی را برای ورود موقت ماشینآلات معدنی و راهسازی وفق نامه شماره ۲۸۱۲۶/۶۰ مورخ ۲۰/۱۱/۱۳۹۹ آن دفتر تعیین کرد که با ضوابط جاری معاونت‌های ذیربط تفاوت‌هایی دارد، بنابراین متقاضیان پس از اتمام مهلت اعتبار واردات موقت ماشینآلات نسبت به مراجعه به معاونت‌های معادن و ماشینآلات و درخواست ترخیص دائم مبادرت می‌ورزند که درخواست ایشان با ضوابط جاری اختلاف‌هایی دارد، لذا ضمن اعلام آمادگی برای تعیین تکلیف ماشین‌آلاتی که تاکنون به صورت موقت به کشور وارد شدند یا در گمرکات رسوب کرده‌اند کما اینکه طی ماه‌های گذشته مجوزهای زیادی برای تعیین تکلیف این امر صادر شد خواهشمند است مراتب قواعد جدید به اطلاع گمرک رسانیده شود تا در صورت ارائه مجوز واردات موقت خلاف قواعد جاری معاونت‌های معادن و ماشینآلات مسوولیتی متوجه وزارتخانه متبوع بر لزوم ترخیص دائم ماشینآلات ورود موقت‌شده نباشد.
بررسی نیاز کشور به ماشینآلات معدنی در کمیسیون صنایع
سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس با اشاره به بررسی مشکلات حوزه ماشینآلات معدنی و راهسازی در این کمیسیون، گفت: در جلسه این کمیسیون مقرر شد وزارت صمت ادعای تولیدکنندگان درباره تامین نیاز کشور به ماشینآلات معدنی را راستیآزمایی کند.
روح‌اله عباس‌پور اظهار کرد: تولیدکنندگان حوزه ماشینآلات معدنی و راهسازی معتقد بودند که به رغم داشتن توانایی تولید ماشینآلات متناسب با نیاز کشور، وزارتخانه‌های راه‌وشهرسازی و صنعت، معدن و تجارت به دنبال تامین نیاز داخل از طریق واردات هستند. وی با بیان اینکه براساس گزارش ارائه‌شده تولیدات سال گذشته داخلی در این حوزه حدود ۱۰۰ درصد رشد داشته است، اضافه کرد: تولیدکنندگان ماشینآلات معدنی و راهسازی همچنین از واردات ماشینآلات کارکرده با عمر کمتر از ۵ سال گلایه کردند.
این نماینده مردم در مجلس یازدهم تصریح کرد: در این نشست مقرر شد وزارت صمت از تقاضا و میزان تولید داخلی ماشینآلات معدنی و راهسازی ارزیابی دقیقی داشته باشد و تعیین کند آیا تولیدکنندگان داخلی توانایی پاسخگویی به نیاز بازار را دارند یا خیر؟ سپس در مرحله بعدی اقدامات متناسب با نتیجه این ارزیابی انجام شود.
سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس یازدهم با تاکید بر اینکه در حوزه ماشینآلات معدنی و راهسازی باید به مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان این حوزه به صورت همزمان توجه شود، خاطرنشان کرد: در حال حاضر حدود ۱۵ هزار ماشینآلات معدنی فرسوده با ۲۰ سال عمر در کشور وجود دارد که با توجه به هدف‌گذاری‌های انجام شده مبنی بر رشد تولید در معادن باید اقدامات لازم برای نوسازی ماشینآلات معدنی انجام شود.
هزینه زیاد معدنکاری
پیش‌تر نایب‌رییس انجمن سنگ‌آهن ایران با اشاره به محدودیت‌های داخلی در عرصه ماشینآلات معدنی کشور گفته بود: ماشین‌های دست دوم که تا دیروز وارد می‌کردیم و تقریبا قیمتش با قیمت جهانی یکی بود، امروز غیر از هزینه‌هایی که برای ترخیص و حمل آن می‌پردازیم باید چیزی حدود ۴ برابر هم برای ورودش هزینه کنیم! همه اینها به دلیل این است که محدودیت‌ها به‌طور مداوم بیشتر از قبل شده است.
بهرام شکوری به‌طور مثال گفت: مطرح می‌کنند که تولید‌کننده باید خودش وارد کند، ضمن اینکه باید امتیازاتی را داشته باشد. این در حالی است که همه این محدودیت‌ها موجب شده قیمت‌ها چندین برابر قیمت‌های جهانی شود و عملا فعالیت معدنکاری با مشکل جدی روبهرو شود.
او تصریح کرد: درحالی که معامله‌گران باید ورود می‌کردند و می‌توانستند ماشینآلات را وارد کنند، اما تاکید می‌شود که فعال معدنی خودش باید آنها را خریداری و وارد کند! معدنی‌ها باید با شرکت‌هایی که با دنیا ارتباط دارند و کارشناسان این حوزه همکاری کنند، چراکه بهتر از معدنکاران می‌توانند ورود کنند. این در حالی است که مسوولان آنها را از این عرصه حذف کرده‌اند و گفته‌اند که باید فعالان معدنی به نام خودشان ماشین وارد و به نام خود آن را ثبت کنند.
نایب‌رییس انجمن سنگ‌آهن ایران در ادامه با اشاره به کارشکنی‌های مقامات مختلف برای معدنی‌ها خاطرنشان کرد: از طرفی گمرک ساز خود را می‌زند و از طرف دیگر منابع طبیعی، وزارت صمت و… هر کدام راه خود را می‌روند. این در حالی است که از بخش معدن در کشورهای دیگر آهنگ توسعه خارج می‌شود، ولی در کشور ما آهنگی بیرون می‌آید که جز بدبختی و فلاکت چیز دیگری ندارد.
کارشناسان همچنین دلیل مشکل تامین ماشینآلات را علاوه بر چشم‌‌انداز پرابهام کار مولد و تولیدی، مشکلات مربوط به تامین مالی می‌دانند. گفته می‌شود بخش خصوصی به دلیل مسائل حقوقی، ارزی و گمرکی با موانع متعددی برای واردات ماشینآلات روبهرو است. این در حالی است که فرسودگی خطوط تولید، با کاهش تیراژ و کیفیت تولیدات، آثار نامطلوبی بر رقابت‌پذیری صنایع داخلی در بازارهای داخلی و صادراتی داشته، ضمن اینکه تبعاتی مثل کاهش بهره‌وری، افزایش مصرف انرژی و آلایندگی ناشی از تکنولوژی فرسوده را به دنبال داشته است.
- 14
- 2
