ایران یکی از ابرقدرت‌های فولادی دنیا می‌شود؟

 آمارهای جدید انجمن جهانی فولاد نشان می‌دهد میزان تولید فولاد از ژانویه تا سپتامبر سال جاری میلادی توانسته به ۱۶ میلیون و ۲۳۰ هزار تن برسد و به این ترتیب جایگاه ۱۲ تولید را در دنیا از آن خود کند. این در حالی است که میزان تولید فولاد کشور در ۱۲ ماه سال گذشته میلادی ۱۷ میلیون و ۸۹۵ هزار تن بوده و ایران در جایگاه چهاردهم قرار گرفته بود. به این ترتیب باید گفت به دنبال کاهش تولید جهانی فولاد ایران در سال جاری و در ۹ ماه امسال با رشد قابل توجهی روبه‌رو‌ شده و توانسته در این مدت تقریبا به اندازه کل سال ۲۰۱۶ فولاد تولید کند. آمارها نشان می‌دهند میزان تولید در این مدت در مقایسه با مدت مشابه پارسال حدود ۳۰ درصد افزایش یافته که رقم قابل توجهی است.

 انجمن جهانی فولاد در این رابطه پیش‌بینی کرده علاوه بر ایران در منطقه منا نیز رشد تولید فولاد در ۳ ماه پایانی سال با رونق بیشتری روبه‌رو‌ شود. منطقه منا در ماه سپتامبر توانسته ۷۵/ ۶ میلیون تن فولاد تولید کند که سهم ایران از این میزان بیش از ۳۰ درصد بوده است. به این ترتیب میزان رشد تولید فولاد در منطقه منا ۴۲/ ۱۹ درصد بوده و رشد فولاد ایران حدود ۴۰ درصد اعلام شده است. با این حال همه کشورهای عضو منا در این مدت رشد تولید را تجربه کرده‌اند جز عربستان.

بررسی‌ها از فعالان بازار و صنعت فولاد نشان می‌دهد تولید بالای فولاد در نتیجه بهبود صادرات این محصول به کشورهای دیگر رخ داده است. اما میزان تولید فولاد ترکیه هنوز از رشد بهتری نسبت به ایران برخوردار است به‌طوری‌که میزان تولید این کشور در ماه سپتامبر ۳ میلیون تن اعلام شده که بیش از ۱۳ درصد رشد را در مقایسه با سپتامبر ۲۰۱۶ نشان می‌دهد. بررسی این آمارها همچنین نشان می‌دهد عربستان تنها توانسته ۴۵۶ هزار تن فولاد در این ماه تولید کند که ۰۸/ ۱ درصد پایین تر از سپتامبر ۲۰۱۶ است.

به عقیده تحلیلگران حوزه تولید آنچه میزان تولید فولاد در ایران را افزایش داده مساله اتکا به صادرات توسط تولیدکنندگان است.  نگاهی به روند صادرات فولاد و محصولات فولادی بیانگر این موضوع است که میزان صادرات فولاد ایران هر ساله با رشد جهشی بیشتری روبه‌رو‌ می‌شود. به‌عنوان مثال میزان صادرات از ۵/ ۳ میلیون تن فولاد به حدود ۸/ ۵ میلیون تن در سال ۹۵ رسیده است. این رقم در سال ۹۶ در مدت ۶ ماه ۲/ ۴ میلیون تن اعلام شده است. به این ترتیب باید گفت پیش‌بینی ۸ میلیون تنی صادرات فولاد در سال ۹۶ چندان دور از ذهن نیست.

کارشناسان اقتصادی معتقدند ثبات اقتصادی یک کشور را می‌توان با افزایش صادرات تقویت و تضمین کرد و این موضوع در سال‌های اخیر خود را به درستی نشان داده است. بررسی وضعیت اقتصادی ایران در دولت دهم و تلاش دولت تدبیر و امید برای جلوگیری از سقوط اقتصادی کشور نشان می‌دهد با اوضاعی که اقتصاد ایران در گذشته داشت بسیاری از شرکت‌های مهم به دلیل رکود بازار باید به مرز ورشکستگی می‌رسیدند اما خوشبختانه با فراهم‌سازی بسترهای صادراتی برای این بخش تولید با افت چشمگیری روبه‌رو‌ نشد و در حال حاضر نیز علاوه بر فواید اقتصادی ناشی از صادرات، بنگاه‌های تولیدی فولاد خام از چالش‌های مهمی که به‌صورت بالقوه و کاملا جدی این صنعت را تهدید می‌کرد می‌گریزند. این در شرایطی است که به گفته فعالان این صنعتهدفمندی یارانه‌ها که در سال ۸۹ کلید خورد به تنهایی اثرات منفی چشمگیری بر این صنایع گذاشته بود.

پس از آن تحریم صنعت فولاد کشور را باید به مشکلات این صنعت افزود؛ با این حال با روی کار آمدن دولت روحانی و اقدامات مناسب برای تقویت صادرات و پس از آن با رفع تحریم‌های غرب شرایطی پیش آمد تا این صنعت بتواند مرحله سوم تخریب صنعتی خود را پشت سر گذاشته و به جای آنکه با توقف کامل تولید روبه‌رو‌ شود مازاد مصرف داخلی خود را به خریداران خارجی بفروشد. این موارد در حالی است که تا افق ۱۴۰۴ ایران باید میزان تولید خود را به‌صورت سالانه به ۵۵ میلیون تن برساند که تاکنون حدود ۶۰ درصد این ظرفیت به مرحله بهره‌برداری رسیده است.

در این بین البته برخی به انتقاد از تمامی این موارد پرداخته و معتقدند صادرات فولاد به تولید داخل لطمه وارد کرده است یا تولید ۵۵ میلیون تنی فولاد خبر خوبی برای اقتصاد ایران نیست. این در حالی است که به گفته وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت دوازدهم، میزان مصرف سرانه فولاد باید به رقمی حدود ۵۰۰ کیلو برسد که این موضوع در صورت تحقق می‌تواند چرخه‌های صنعت فولاد را به‌صورت واقعی به حرکت درآورد و کل اقتصاد را نیز با خود هماهنگ سازد.

 موافقان صادرات محصولات فولادی نیز معتقدند دولت باید تسهیلاتی را برای تولیدکنندگان صادرات محور در نظر بگیرد. صنعت فولاد ایران متاسفانه در گذشته نتوانسته سیاست‌گذاری درستی را برای صادرات در اختیار داشته باشد یا مشکلات و چالش‌های بانکی با صادرات یا چالش‌های ناشی از نوسانات نرخ ارز و همچنین نبود وجود تشکیلاتی منسجم درخصوص صادرات همگی از جمله عواملی هستند که به موانع مهم در برابر این صنعت تبدیل شده‌اند. دولت یازدهم و اکنون دولت دوازدهم برای تقویت صادرات در حوزه فولاد تلاش‌های مهمی را صورت داده با این حال باید برای بازاریابی مطمئن و پایدار اقدامات ویژه‌ای را صورت داد.

تقویت و تسهیل ایجاد انجمن‌های غیردولتی صادرات فولاد و حمایت مادی و سیاسی دولت و بهره‌جویی از مشاوره‌های تاثیرگذار این انجمن‌ها، برقراری جوایز صادراتی و تسهیل صادرات فولاد در بنادر و گمرک، آموزش بازاریابی و مکانیزم ورود به بازارهای جهانی برای صادرکنندگان بالقوه، برقراری و تسهیل شرکت در نمایشگاه‌های موثر جهانی برای صادرکنندگان، رعایت کامل معافیت‌های ‌مالیاتی برای کالاهای صادراتی و... همگی از مهم‌ترین‌ اقداماتی است که باید در این مسیر صورت بگیرد. این موضوع در شرایطی که بازار داخلی همچنان با رکود مزمن روبه‌رو‌ است از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود.

در حال حاضر بازار فولاد داخلی وضعیت رضایت بخشی ندارد به‌طوری‌که میزان تقاضا همچنان پایین و افت و خیز قیمت‌ها نیز به دلیل بازارسازی‌ها صورت می‌گیرد و این در حالی است که نه در بخش مسکن و نه در بودجه‌های عمرانی شاهد راه‌اندازی تقاضای واقعی در این بازار نیستیم. این موضوع در شرایطی است که قیمت‌های فولاد در بازارهای معتبر جهانی در دو سال گذشته تقریبا با ۷۰ درصد رشد روبه‌رو‌ شده که این مساله فرصت‌های مغتنمی را برای کشور فراهم ساخته است. فعالان بازار فولاد می‌گویند احتمال اینکه تا پایان امسال بازار با تحرکی جدی روبه‌رو‌ شود بسیار بعید است و در نتیجه باید به شدت به ارتقای ظرفیت‌های صادراتی دقت کرد.