به گزارش دیده‌بان ایران، در هفته‌های اخیر شاهد روند فزاینده افزایش قیمت دلار در بازار آزاد هستیم که البته رشد نرخ ارز در سامانه‌های رسمی و دولتی نظیر سامانه نیما، سامانه سنا و بازار توافقی (سامانه مرکز مبادله طلا و ارز ایران) حتی شتاب بیشتری نسبت به بازار غیررسمی دارد؛ به نحوی که بررسی کانال‌های غیررسمی اطلاع‌رسانی نرخ ارز نشان می‌دهد که طی حدود شش هفته گذشته، یعنی از ۱۱ آذر تا ۲۳ دی، قیمت دلار در بازار آزاد از حدود ۷۰ هزار تومان به بیش از ۸۱ هزار تومان رسیده است، اما نرخ دلار در سامانه نیما از حدود ۵۲ هزار تومان به بیش از ۶۶ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش یافته و قیمت دلار توافقی که در سامانه مرکز مبادله طلا و ارز بین صادرکنندگان و واردکنندگان تبادل می‌شود و طبق سیاست‌های دولت جدید، قرار است به‌تدریج جایگزین سامانه نیما شود، از حدود ۵۴ هزار تومان به بیش از ۶۸ هزار تومان افزایش یافته است.
این آمارها نشان می‌دهد که با وجود افزایش حدودا ۱۶ درصدی قیمت دلار در بازار آزاد در شش هفته گذشته، نرخ دلار در سامانه‌های نیما و مرکز مبادله که به عنوان نرخ رسمی دلار در میان بازرگانان کشورمان مطرح است و مبنای تعیین قیمت کالاهای مختلف قرار می‌گیرد، در این بازه زمانی بیش از ۲۵ درصد بیشتر شده است. اگرچه بالاتر بودن سرعت افزایش قیمت دلار در سامانه‌های دولتی نسبت به بازار غیررسمی در راستای اجرای سیاست تک‌نرخی کردن قیمت ارز و کاهش رانت‌های موجود در این زمینه بوده، اما در هر صورت آنچه عیان است، این که در همین یکی دو ماه گذشته، پول ملی کشورمان حدود یک‌چهارم ارزش خود را از دست داده است اتفاقی که بسیاری از کارشناسان در کنار تحریم‌ها، تنش‌های منطقه‌ای و دیگر مسائل مربوط به سیاست خارجی، ریشه آن را در خالی بودن خزانه ارزی دولت می‌دانند.
در ۴۵ سال گذشته در حفظ ناموس ملی یعنی پول ملی خود ناتوان بوده‌ایم
در همین راستا محمود جامساز، اقتصاددان در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران درباره مهمترین دلایل کاهش شدید ارزش پول ملی ایران طی چند هفته گذشته، توضیح داد: روند افزایشی و نگران‌کننده بهای دلار در حقیقت به مفهوم کاهش هولناک ارزش پول ملی است. دکتر یالمار شاخت، رئیس پیشین بانک مرکزی هیتلر که یک بار در سال ۱۳۱۴ و بار دیگر در زمان نخست‌وزیری دکتر مصدق به ایران دعوت شد، درباره ارزش پول ملی گفته است که تنها خاک وطن ناموس یک کشور نیست، بلکه ارزش پول ملی نیز ناموس کشور است. این در حالی است که ما متاسفانه در ۴۵ سال گذشته در حفظ ناموس ملی خود ناتوان بوده‌ایم.
این اقتصاددان ادامه داد: ظاهر قضیه بی‌ثباتی قیمت ارزهای خارجی به سرکردگی دلار، افزایش جهشی قیمت آن است، این در حالی است که ارزش دلار در جهان تغییری نکرده و سر جای خود ایستاده است؛ مگر ارزش دلار در امارات و عربستان تغییر کرده؟ بلکه در حقیقت این ریال بیچاره است که به طور مستمر ارزش خود را از دست می‌دهد. سیاست‌های غیرعقلایی و عجولانه‌ای که تلاش دارد با القای استراتژی تک‌نرخی کردن نرخ ارز، در حقیقت خزانه خالی ریالی دولت را تا حدودی ترمیم کند نیز در نهایت به ثمر نخواهد نشست. اجرای پروژه نرخ ارز توافقی بدون برخورداری از پشتوانه علمی از سوی ریاست بانک مرکزی، یعنی شخصی که پزشکیان قدرت تغییر او را نداشت، همچنین اظهارات وزیر اقتصاد که نرخ واقعی دلار را ۷۳ هزار تومان اعلام کرد، همزمان با تحولات بین‌المللی، افزایش شدید نرخ ارز در بازار توافقی را کلید زد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: وزیر اقتصادی که در دوران تصدی بانک مرکزی تورم ۹.۶ درصدی را به ۴۰.۱ درصد و دلار ۸۳۰۰ تومانی را به ۲۷ هزار تومان رساند و با این کارنامه مشعشع به مقام ریاست کلیدی‌ترین نهاد تصمیم‌گیری اقتصادی کشور ارتقا یافت، سیاست حذف سامانه نیما و جایگزینی بازار توافقی را در پیش گرفت. اما پیش از آن که نرخ بازار ارز توافقی در مسیر اجرا قرار گیرد، واکنش قیمت‌ها به‌حدی بود که ارزش پول ملی را بیش از ۱۵ درصد کاهش و به تبع آن، نرخ دلار را افزایش داد.
تصمیمات مقطعی برای کنترل نرخ ارز بسیار ناکارآمد بوده است
جامساز در بخش دیگری از صحبت‌های خود به تاثیر تشدید تنش‌های منطقه‌ای بر افزایش قیمت دلار در ایران اشاره کرد و گفت: چگونه مسئولان از تاثیر تبعات تحولات سیاسی منطقه‌ای و جهانی بر نرخ دلار غافل بودند که در این بازه زمانی مبادرت به تاسیس سامانه ارز توافقی کردند؟! به هر حال در هفته‌های اخیر ارزش دلار از هر دو جهت، یعنی هم از لحاظ تحولات اخیر منطقه‌ای و هم از منظر بازار ارز توافقی نسبت به ریال افزایش یافته است. در این میان، تلاش سیاست‌گذاران پولی حتی برای فروش دلار هم بی‌نتیجه خواهد ماند، زیرا خزانه ارزی ایران با حاتم‌بخشی‌های فرامرزی خالی شده است.
خزانه دولت در حدی خالی است که دستگاه اجرایی از پرداخت ۶ ماه حقوق معلمان در بلوچستان محروم هم درمانده شده
این اقتصاددان ادامه داد: خزانه دولت در حدی خالی است که دستگاه اجرایی از پرداخت ۶ ماه حقوق معلمان در بلوچستان محروم هم درمانده شده است، بگذریم از بر زمین ماندن مطالبات اقشار مختلفی که هر روزه در جای جای این کشور پهناور مطالبات خود را در خیابان در برابر نهادهای ذی‌ربط فریاد میزنند. متاسفانه اتخاذ تصمیمات مقطعی که اهداف کوتاه‌مدت را در نظر دارد، برای سامان بخشی اقتصاد به‌ویژه کنترل نرخ ارز بسیار ناکارآمد و ناکافی بوده است.
وی همچنین تاکید کرد: قطعا اگر قرار بود جامعه و سیستم اقتصادی از طریق اصلاحات حتی به طور موقت به ثبات برسد، وضعیت به اینجا نمی‌رسید که امروز بازار تهران که در زمانی نه چندان دور پایگاه حمایتی اقتصادی و سیاسی نظام بود، حتی شده برای یک روز دست به اعتصاب بزند و دیگر اقشار را نیز به اعتصاب فراخواند. متاسفانه این احتمال وجود دارد که این بحران با تداوم اقدامات غیرعقلایی مسئولین فراگیر شود، چراکه آنان نمی‌خواهند و نمی‌توانند به اشتباهات خود اعتراف کنند و در کنار جامعه بایستند.
دست دولت در تزریق ارز به بازار خالی است
جامساز با تاکید بر این که هم مسائل مربوط به سیاست خارجی و هم سیاست‌گذاری‌های نادرست اقتصادی در کاهش ارزش پول ملی ایران در سال‌های اخیر نقش ایفا کرده‌اند، اظهار داشت: کاهش مستمر ارزش پول ملی ایران به دلایل متعددی رخ داده است که در وهله اول ریشه در سیاست‌های نادرست اقتصادی و مالی دولت‌ها دارد. اعمال سیاست‌های مقطعی، بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌ها و پشتوانه علمی و اقتصادی، نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه منجر به بی‌ثباتی بیشتر می‌شود، زیرا این سیاست‌ها بیشتر معطوف به مسکن‌های موقتی هستند تا راه‌حل‌های بنیادین.
این اقتصاددان تصریح کرد: شواهد تجربی مؤید آن است که در صورت بروز هرگونه اخبار منفی از جمله تشدید تنش‌های منطقه‌ای و ابهامات اقتصادی، انتظارات تورمی به تورم واقعی منجر می‌شود و قیمت دارایی‌های مختلف بالا می‌رود. بازگشت ترامپ به قدرت نیز آثار منفی بر بازار ارز کشور داشته است. سیاست‌های تهاجمی تحریم‌های اقتصادی که در دور قبلی ریاست جمهوری او اعمال شد، فشارهای اقتصادی بیشتری بر مردم وارد کرد و در صورت تکرار این سیاست‌ها، انتظار می‌رود که بازار ارز با نوسانات بیشتری مواجه شود و در ادامه نرخ دلار بیش از این افزایش یابد. این در حالی است که دست دولت در تزریق ارز به بازار خالی است و در رویارویی با سایر بحران‌ها هم با چالش جدی مواجه خواهد شد.
بحران‌های اقتصادی و اجتماعی در حال هم‌افزایی هستند
جامساز در بخش پایانی صحبت‌های خود خاطرنشان کرد: در شرایط موجود، بحران‌های اقتصادی و اجتماعی در حال هم‌افزایی هستند. از یک سو، کمبود منابع ارزی و فشارهای ناشی از تحریم‌ها باعث افزایش نرخ ارز و کاهش قدرت خرید مردم شده است. از سوی دیگر، بی‌توجهی دولت به نیازهای اقشار آسیب‌پذیر، مانند معلمان، کارگران، پرستاران، بازنشستگان و ... موجب افزایش نارضایتی عمومی شده است؛ بنابراین به نظر می‌رسد که اگر تغییری اساسی در نگرش و سیاست‌های نظام رخ ندهد، روند فعلی به سمت بحرانی فراگیرتر حرکت خواهد کرد.
وی در پایان هشدار داد: متاسفانه هنوز استمرار شیوه‌های قبلی تنها وسیله قابل اتکای حکومت به نظر می‌رسد، زیرا امکان هیچ تغییر عملی در رفتار نظام احساس نمی‌شود. همچنین به نظر می‌آید که فعلا تحولات اخیر برون‌مرزی به‌ویژه منطقه‌ای تمام هوش و حواس نظام را به خود مشغول کرده و از خطر فروپاشی اقتصادی که مشابهات زیادی با شوروی سابق قبل از فروپاشی یا سقوط امپراطوری روم غربی در ۴۷۲ میلادی را تداعی می‌کند، غافل مانده است که می‌تواند به تشدید بحران‌های اقتصادی و اجتماعی منجر شود.
- 17
- 2
