افت تقاضا و معاملات در حوزه فولاد در ۵ سال اخیر

به گزارش دنیای اقتصاد، بازار فولاد روزهای پررونق‌تری را در مقایسه با سال‌های رکود پشت سر می‌گذارد اما همان‌طور که پیشتر نیز بارها مورد بررسی قرار گرفته این رونق از بعد قیمتی بیشتر محقق شده تا از بعد بازار. برای این منظور با ملاک قرار دادن معاملات در بورس کالا مشاهده می‌کنیم که میزان تقاضا در ۶ ماهه اول امسال حدود ۴ میلیون تن بوده و این در حالی است که ۳‌میلیون و ۴۰۰ هزار تن عرضه را در این مدت شاهد بوده‌ایم. این در حالی است که همین محصول در همین بازار در سال ۹۱ به میزان ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تن تقاضا را تجربه کرده و حدود ۶ میلیون تن عرضه این محصول در آن سال صورت گرفته است.

به این ترتیب علاوه بر کاهش محسوس تقاضا عرضه نیز در این بازار در خلال ۵ سال اخیر تغییر جهت داده که بخش مهمی از این تغییر جهت به دلیل رکود اقتصادی حاکم بر کشور در این مدت است. حتی با وجود آنکه آمارهای رشد اقتصادی کشور نشان می‌دهد ایران در این ۵ سال روندهای متفاوت و البته صعودی را در این زمینه پشت سر گذاشته اما همان‌طور که نمودار همراه نیز نشان می‌دهد این تغییر در فضای رشد اقتصادی کشور در عرضه و تقاضای فولاد خودنمایی نکرده است.

 این روند تقریبا در بازار آزاد این محصول نیز مشاهده می‌شود که این مسأله حکایت از آن دارد که رشد اقتصادی حاکم بر اقتصاد کشور از کانال‌هایی تقویت شده که اولویت آنها استفاده از فولاد نبوده است. البته در یک سال گذشته این فرضیه با کمی ملاحظه همراه است، چراکه رشد صنعتی نیز ایجاد شده اما پیش از آن نفت مهم‌ترین‌ عامل رشد اقتصادی ایران بوده و به دلیل عدم تحرک در بخش مسکن و سکون عجیب در اجرای پروژه‌های دولتی همگی باعث شده عملا بخش فولاد سهم چندانی از این رشد را به خود اختصاص ندهد. این موارد در شرایطی است که فعالان صنعت و بازار فولاد معتقدند در این شرایط اگر صادرات این محصولات نبود یا مانعی در برابر این صادرات ایجاد شده بود اکنون این صنعت با فاجعه‌ای بزرگ روبه‌رو‌ شده بود اما باز بودن مسیر صادرات باعث شد تا حتی میزان تولید نیز در کشور افزایش یابد.

به گزارش انجمن فولاد ایران شرکت‌های فولاد‌ساز‌ ایران در ۸ ماهه امسال توانسته‌اند در مقایسه با مدت مشابه سال قبل حدود ۳ میلیون تن فولاد بیشتر تولید کنند. طی ۸ ماهه امسال این صنعتگران ۱۴ میلیون و ۱۴۹ هزار تن فولاد خام و ۱۲ میلیون و ۹۹۳ هزار تن محصولات فولادی تولید کرده‌اند که از رقم مجموع فولاد خام و محصولات فولادی حدود ۹ میلیون تن توسط بخش خصوصی تولید شده که این آمارها از سهم بالای این بخش در برابر تولید ملی حکایت دارد و نشان می‌دهد بخش خصوصی که یکی از آسیب‌پذیرترین بخش‌ها در اقتصاد ایران است – به دلیل اینکه تحت‌الشعاع سیاست‌های آنی دولت قرار دارد – نقش مهمی در این صنعت ایفا می‌کند. 

در این بین همین آمار نشان داد که طی این مدت ۴ میلیون و ۲۲۵ هزار تن فولاد خام و ۹۴۰ هزار تن انواع محصولات فولادی از کشور صادر شده است که ۸۴ درصد رشد در صادرات فولاد خام را در این مدت شاهد هستیم هرچند میزان صادرات محصولات فولادی ۳۴ درصد کاهش یافته است. در این بین قصد بر این بود که با اعلام این آمارها به این نکته مهم در صنعت فولاد اشاره کنیم که در حال حاضر یکی از مشکلات جدی کمبود منابع مالی در گردش در صنعت و بازار فولاد ایران است. این مسأله که به خصوص در ۶ سال گذشته فعالان و تولیدکنندگان فولادی با آن دست به گریبان هستند باعث شده تا قدرت مالی شرکت‌ها و رقابت‌پذیری آنها نیز با افت روبه‌رو‌ شود.

به گفته یکی از فعالان بازار فولاد، نوسانات شدید و رو به رشد در بازار ارز در خلال یک سال گذشته حتی شرایط را بدتر کرده، زیرا نمی‌توان روی تسهیلات ارزی حساب باز کرد و از طرفی تسهیلات ریالی بانک‌ها نیز با گرفتاری‌های زیادی همراه است و گاهی اوقات اصلا به دست تولیدکننده نمی‌رسد. به گفته وی در حال حاضر تولیدکنندگان ما در بخش خصوصی در حال مهلت گرفتن از دولت و بانک‌ها برای بازپرداخت بدهی‌های خود هستند و به دلیل نبود تقاضا در بازار و پر بودن انبارها، از عهده تعهدات مالی خود بر نمی‌آیند به همین دلیل به سمت کاهش تولید رفته‌اند. وی معتقد است شرکت‌های دولتی البته این مشکلات را ندارند و در شرایط رقابتی هم موفق عمل می‌کنند و باید گفت بازارهای جهانی در حال حاضر بیشتر در دست تولیدکنندگان دولتی است تا بخش خصوصی.

تمام این موارد در شرایطی است که حتی مزیت انرژی نیز که زمانی می‌توانست خلأهای رقابتی را برطرف کند در حال حاضر تقریبا وجود ندارد و از طرفی سایر چالش‌ها بیشتر از قبل بروز کرده است. در بازار نیز شرایط با صنعت تفاوت چندانی ندارد. در سال‌های اخیر به گفته فعالان بازار فولاد خروج صدها و هزاران تاجر و فروشنده خرد و عمده فروش از بازار باعث شد تا گردش مالی در این بازار بیش از گذشته با افت روبه‌رو‌ شود. کوچ سرمایه از این بازار اتفاق دیگری بود که با خروج فعالان حوزه آهن رخ داد و باعث شد عمق بازار در سال‌های اخیر با کاهش روبه‌رو‌ شود. از طرفی بسیاری از فعالیت‌ها که در زنجیره تولید تا مصرف فولاد پیش از این وجود داشت مثل فعالیت‌های واسطه‌گران، فعالیت‌های حمل و نقل و... تحت تاثیر این موضوع با افت چشمگیری روبه‌رو‌ شدند و تغییر جهت این سرمایه‌ها نیز گردش مالی در این بخش‌ها را متأثر کرد.

در خلال این سال‌ها فروش‌های بالا و عمده در کارخانه‌ها جای خود را به خرده‌فروشی درب کارخانه داد و عمده فروشان نیز با مشکلاتی روبه‌رو‌ شدند و تمام این مسائل حرکت سرمایه‌ها را در صنعت به شدت کند کرد. با این حال اما نگاهی به وضعیت قیمت‌ها از یک‌سو و امید به رشد مسکن در سال ۹۷ از سوی دیگر می‌تواند –نه قطعا – سرمایه‌ها را به بازار برگرداند.  کارشناسان اما می‌گویند بودجه از چاله‌های بزرگی برخوردار است که ممکن است فرآیند رونق در بازار فولاد را با تهدیدهای جدی روبه‌رو‌ سازد از جمله پایین بودن شانس رونق طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی یا احتمال بروز سختگیری‌های مالیاتی در سال آینده و مسائلی از این دست می‌توانند همچنان فولاد را به خانه اول برگردانند.

در حال حاضر آنچه باعث شده تا قیمت‌ها رشد کنند نه تحرک در اقتصاد فولاد، بلکه رشد قیمت‌های جهانی و دلار در بازار تهران بوده است. به هر حال بازار فولاد در انتظار مولفه‌های رونق‌زا است و این مولفه‌ها را باید دولت در بخش‌های زیادی ایجاد کند که سیاست‌های پولی و مالی مناسبی را می‌طلبد؛ سیاست‌هایی که در حال حاضر به نظر نمی‌رسد با لایحه فعلی بودجه لااقل برای بخش فولاد قابل تحقق باشد.