زیان ایران از کاهش قیمت نفت | آمریکا و عربستان اوپک‌پلاس را بازی می‌دهند؟

دورنمای ضعیف تقاضا و رشد نگرانی‌ها نسبت به گسترش رکود اقتصادی. همین دو عامل کافی است که اقتصادهای نفتی کمربندها را برای ماه‌های پایانی ۲۰۲۲ محکم‌تر ببندند. شرایطی که می‌تواند برای اقتصاد ایران که گرفتار تحریم‌هاست هم سخت‌تر شود.

از روزی که بانک مرکزی آمریکا تصمیم گرفت تا برای جلوگیری از افزایش بی‌محابای نرخ تورم، بهره بانکی را افزایش دهد، نفت هم در کانال کاهشی قرار گرفته است. پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که فدرال‌رزرو نرخ بهره بانکی را تا پایان سال جاری میلادی دست‌کم چهار بار افزایش خواهد داد و به بیش از ۲ درصد خواهد رساند. پیام این تصمیم بانک مرکزی آمریکا رکود است. رکودی که می‌تواند زنجیروار به سایر اقتصادهای جهان هم برسد. هرچند اکثر بانک‌های مرکزی اقتصادهای توسعه‌یافته، همزمان با افزایش نرخ بهره آمریکا این تصمیم را اجرایی کردند، اما بزرگ‌ترین اقتصاد جهان ظاهرا چاره‌ای جز توقف قیمت نفت با توسل به ابزاری که منجر به رکود می‌شود، ندارد.

پس از سفر جو بایدن به عربستان و مذاکراتی که رییس‌جمهور آمریکا با ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان برای افزایش تولید نفت و درخواست کمک برای توقف روند رو به رشد قیمت‌ها داشت، بسیاری از تحلیلگران نوشتند که بایدن دست خالی به کاخ‌سفید برگشت. زیرا به فاصله کوتاهی از سفر بایدن، وزیر انرژی عربستان با معاون نخست‌وزیر روسیه و مذاکره‌کننده ارشد اوپک‌پلاس برای بحث در مورد همکاری بیشتر میان دو کشور در آستانه نشست ماهانه اوپک‌پلاس مذاکره کردند. ملاقاتی که نشانه‌های بیرونی آن نشان می‌داد عربستان پیشنهاد آمریکا را برای افزایش تولید بیشتر نفت در راستای کاهش قیمت‌ها در بازار پذیرفته است. با این حال در آستانه نشست ماهانه اوپک‌پلاس ورق در حال برگشتن است.

اوپک‌پلاس تسلیم می‌شود؟

همه نشانه‌ها در آستانه نشست وزیران اوپک‌پلاس، از کاهش قیمت نفت خبر می‌دهد. برنت و وست‌تگزاس اینترمدییت دو نماد نفتی معتبر چند روزی است که به زیر ۱۰۰ دلار سقوط کرده‌اند و معاملات آنها هم چندان جاندار نیست. دورنمای اقتصاد جهان نشان می‌دهد که اوضاع خیلی از کشورها به سوی رکود پیش می‌رود و این یعنی تقاضا برای نفت کم می‌شود. کاهش تقاضا هم به معنای کاهش قیمت‌هاست.

با این حال اعضای اوپک‌پلاس گویا تصمیم دارند، مدیریت بازار نفت را برای جلوگیری از سقوط‌های بیشتر قیمت در دست بگیرند. آن‌طور که منابع خبری در خبرگزاری‌های خارجی نوشته‌اند، احتمال اینکه اعضا با روند ملایم افزایش تولید موافقت کنند، بالاست. اگر چنین اتفاقی بیفتد به این معناست که اوپک‌پلاس خود را برای مقابله با ابزار بهره بانکی آمریکا آماده کرده است.

البته برخی از تحلیلگران هم درست به دلیل دورنمای ضعیف تقاضا و رشد نگرانی‌ها نسبت به وقوع رکود اقتصادی، انتظار دارند تغییری در سیاست تولید اوپک‌پلاس صورت نگیرد و می‌گویند عربستان سعودی ممکن است تمایلی نداشته باشد افت تولید روسیه را که هدف تحریم‌های گسترده غربی قرار گرفته است، جبران کند.

ادوارد مویا تحلیلگر ارشد بازار در شرکت OANDA به رویترز می‌گوید: رویداد اصلی هفته جاری برای بازار نفت، تصمیم روز جاری اوپک‌پلاس است که قیمت‌ها را تا زمان معلوم شدن تصمیم این گروه درباره سطح تولید سپتامبر، در بازه محدودی نگه می‌دارد.

به گفته وی اوپک دلیل کاملا موجهی برای پایبندی به افزایش تولید ۴۰۰ هزار بشکه در روز دارد. اوپک‌پلاس حتی نتوانسته است به اهداف تولید خود برسد بنابراین قیمت‌های نفت حتی اگر این تولیدکنندگان افزایش اندک تولید برای سپتامبر را اعلام کنند، احتمالا سیر صعودی پیدا خواهد کرد.

بازی دوطرفه عربستان

به همان اندازه که مقامات سعودی تلاش می‌کنند حداقل در مناقشه بین روسیه و اوکراین جانب بی‌طرفی را بگیرند، تلاش آنها این است که روابط خود را همزمان با روسیه و آمریکا حفظ کنند. پس از سفر بایدن به عربستان برخی منابع خبری مدعی شدند که پادشاه عربستان به بایدن برای افزایش تولید نفت اطیمنان داده است. با این حال، دیدار وزیر انرژی عربستان با معاون نخست‌وزیر روسیه نشان از اتفاق دیگری در بازار نفت داشت که ممکن است قول عربستان به آمریکا صوری بوده است. در همین حال، خبرنگار فاکس بیزنس اعلام کرد که عربستان سعودی در دیدار هفته جاری وزیران اوپک‌پلاس، از افزایش تولید حمایت خواهد کرد.

ویویک دهار تحلیلگر بانک کامن ولث در یادداشتی نوشت: «چندین عامل روی دورنمای تقاضا سنگینی می‌کنند که شامل رشد نگرانی‌ها نسبت به رکود اقتصادی در آمریکا و اروپا، بدهی‌های اقتصادهای بازار نوظهور و سیاست کرونا صفر در چین است. ما شاهد رشد ریسک‌های نزولی برای پیش‌بینی قیمت نفت ۱۰۰ دلار در هر بشکه در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۲ هستیم، زیرا نگرانی‌ها نسبت به تقاضای جهانی همچنان رو به رشد است.

رشد ارزش دلار آمریکا که تحت تاثیر اشاره مقامات بانک مرکزی به افزایش بیشتر نرخ‌های بهره برای مبارزه با تورم روی داد، روی قیمت نفت تاثیر گذاشت زیرا دلار قوی‌تر، نفت را برای خریداران غیرآمریکایی گران‌تر می‌کند.»

به نوشته این تحلیلگر عامل دیگری که به بدبینی نسبت به دورنمای تقاضا افزود: آمار موسسه امریکن پترولیوم بود که نشان داد ذخایر نفت آمریکا در هفته منتهی به ۲۹ جولای حدود ۲/۲ میلیون بشکه در روز رشد کرده است. در حالی که تحلیلگران کاهش این ذخایر به میزان ۶۰۰ هزار بشکه را پیش‌بینی کرده بودند. ذخایر بنزین آمریکا ۲۰۰ هزار بشکه کاهش پیدا کرد که بسیار کمتر از میزان پیش‌بینی تحلیلگران بود و ذخایر سوخت‌های دیگر حدود ۳۵۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت. از سوی دیگر، کاخ‌سفید اعلام کرده که سفر بایدن به خاورمیانه، حتما موجب افزایش تولید نفت اوپک‌پلاسی‌ها خواهد شد.

سود و زیان کاهش قیمت نفت برای ایران

آنچه در بازار جهانی برای نفت اتفاق بیفتد، مستقیم بر اقتصاد ایران تاثیرگذار است. به دنبال افزایش بهای نفت، علاوه بر عطش خرید نفت در بازار جهانی، قیمت هم بالارفت و باعث شد اگر تا پیش از این تخفیف‌های زیاد ایران برای فروش نفت در بازارهای خاکستری سود کمی عاید کشور می‌کرد، قیمت بالای نفت درآمدهای نفتی کشور را افزایش داد. هرچند اطلاعات دقیقی از میزان درآمدهای نفتی ایران یا میزان وصول آنها وجود ندارد، اما به گفته دولتمردان درآمدهای نفتی سه ماهه اول سال برابر با کل یک‌سال گذشته است.اگر این افزایش قیمت نفت در بازار شتاب می‌گرفت، وضعیت اقتصادی دولت رییسی هر روز بهتر از گذشته می‌شد. زیرا به دلیل تقاضای بالا در بازار هم راحت‌تر می‌توانست نفت بفروشد و هم می‌توانست در پرونده احیای برجام موقعیت قدرتمندتری داشته باشد. اما حالا این دو پیش‌شرط در حال تغییر است. اگر قیمت نفت روند نزولی بگیرد، شاید آن پیشنهادهای مذاکره از سوی غربی‌ها و آمریکا برای احیای برجام کمتر شود، کما اینکه حالا هم به نوعی این اتفاق افتاده است.

از سوی دیگر، کاهش قیمت نفت می‌تواند فشار آمریکا را برای نظارت سختگیرانه‌تر در فروش نفت ایران بیشتر کند. موضوعی که روز گذشته برای شرکت‌های چینی و اماراتی هم افتاد و از حالا می‌توان نشانه‌های آن را دید.

البته این فشارها فقط مشمول حال ایران نمی‌شود. برای روسیه هم کاهش قیمت نفت اتفاق سختی است. اقتصاد کشور روسیه علاوه بر تحریم، هزینه‌های سنگین جنگ را هم متحمل شده و اگر قیمت نفت پایین بیاید، درآمدهای نفتی این کشور کاهش خواهد یافت. ضمن اینکه کاهش قیمت نفت، به زیان ایران و روسیه در بازارهای مشترک برای رقابت است.

آخرین نقشه گروه ۷

اویل‌پرایس هم در این رابطه طی گزارشی نوشته است: «کشورهای صنعتی گروه ۷ به بررسی راه‌های محدود کردن درآمدهای نفتی عظیم روسیه ادامه می‌دهند که شامل ممنوعیت همه خدماتی است که حمل‌و‌نقل نفت این کشور را امکان‌پذیر می‌کنند مگر اینکه سقف قیمتی تعیین شود.

این کشورها در بیانیه‌ای نوشته‌اند که از ثبات بازارهای انرژی جهانی حمایت می‌کنند و در تلاش هستند که تاثیرات اقتصادی منفی را به خصوص برای کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط را به حداقل برسانند. از سویی، دولت آمریکا مدتی است که در تلاش است تا موافقت خریداران نفت روسیه را با این ایده جلب کند و ظاهرا سرگرم مذاکره با هند و چین برای پیوستن آنها به مکانیسم سقف قیمت است. تحلیلگران می‌گویند، این واردکنندگان بزرگ آسیایی ممکن است با این ایده موافقت کنند زیرا هزینه‌های واردات انرژی آنها را کاهش می‌دهد.

البته بعضی از معامله‌گران و تحلیلگران بازار نفت ابراز تردید دارند که ایده سقف قیمت جواب دهد زیرا روسیه راه‌هایی را برای حمل نفت به آسیا بدون استفاده از بیمه کشتی غربی پیدا کرده است. در این بین، به نظر می‌رسد صادرات نفت روسیه تثبیت شده است و ۵۰۰ هزار بشکه در روز پایین‌تر از رکوردی است که پیش از آغاز حمله روسیه به اوکراین در فوریه، مشاهده شده بود. از سویی، مسکو هشدار داده که سقف قیمت را نخواهد پذیرفت و به کشورهایی که با سقف قیمت موافقت می‌کنند، نفت نخواهد فروخت و چین که حاضر نشده است حمله روسیه به اوکراین را محکوم کند، احتمالا با طرح‌های غرب موافقت نخواهد کرد.