سه ابهام ترامپی در بازار نفت

مراسم تحلیف رئیس‌جمهوری جدید آمریکا شب گذشته در حالی برگزار شد که موجی از نگرانی بدرقه راه دونالد ترامپ برای ورود او و خانواده‌اش به کاخ سفید بود. فعالان بازارهای کالایی مختلف، از جمله نفت از امروز چشم به اقدامات رئیس‌جمهوری جدید خواهند دوخت تا اثرات سیاست‌های او بر بزرگ‌ترین‌ اقتصاد دنیا را بر بازار کار خود مشاهده کنند. دونالد ترامپ اگرچه هنوز فعالیت خود را به شکل جدی آغاز نکرده است، اما سخنرانی‌های تبلیغاتی و کابینه منتخب او، منابع خوبی برای تحلیل اقدامات آتی او به شمار می‌روند. این منابع در رابطه با حوزه نفت به‌عنوان زمینه مورد علاقه رئیس‌جمهور چهل‌و‌پنجم، نشان می‌دهد که اقدامات داخلی و خارجی ترامپ از سه جهت می‌تواند بازار جهانی نفت را تحت تاثیر خود قرار دهد. مبهم بودن نتیجه سیاست مالی او در رابطه با شاخص دلار آمریکا، چگونگی برخورد با ایران و افزایش تولیدات نفت شیل آمریکا سه عاملی هستند که می‌توانند بازار جهانی نفت و برنامه‌های کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کنترل قیمت در بازار نفت را تحت تاثیر خود قرار دهند.

سرگیجه شاخص دلار

شاخص دلار از جمله عوامل اثرگذار بر بازار نفت است، شاخصی که با رشد آن قیمت نفت به علت کاهش قدرت خرید سایر ارزها با افت همراه می‌شود. آن‌طور که از سیاست‌های اقتصادی ترامپ برمی‌آید، او با رشد شاخص دلار به‌عنوان عاملی که می‌تواند قدرت صادراتی ایالات متحده آمریکا را تضعیف کند مخالف است، از دیگر سو رئیس‌جمهوری جدید آمریکا موافق سیاست‌هایی است که می‌تواند برای اقشار آمریکا تورم‌زا باشد. اما اتفاقی که این دو دیدگاه ترامپ را در مقابل یکدیگر قرار می‌دهد این است که رشد تورم، با افزایش نرخ بهره شاخص دلار را نیز با رشد همراه می‌کند. برای مشخص شدن ابهام در شاخص دلار می‌توان به ریزش این شاخص به کف ۱۰۰ واحد در روزهای اخیر نیز اشاره کرد.

در حالی‌که شاخص دلار در اوایل ژانویه به علت افزایش رسمی نرخ بهره در آمریکا در اواخر سال ۲۰۱۶ به بالاترین سطح در ۱۴ سال اخیر رسیده بود، سخنرانی ترامپ مبنی بر زیان اقتصادی آمریکا به علت بالا بودن ارزش دلار در مقابل یوآن چین، باعث افت شاخص دلار شد. سخنرانی ترزا می، نخست‌‌وزیر بریتانیا نیز بر ریزش شاخص دلار و البته تقویت پوند اثرگذار بود، چراکه او مواضع مثبتی را در رابطه با دوران پسابرگزیت مطرح کرد. اما بعد از کاهش شاخص دلار، جدیدترین اظهار نظر جنت یلن، رئیس بانک مرکزی آمریکا در چهارشنبه شب گذشته، مبنی بر ادامه داشتن افزایش رسمی نرخ بهره دلار در سال جاری میلادی از سوی این بانک، بار دیگر باعث رشد این شاخص و رسیدن آن به سطح ۵/ ۱۰۱ شد. به عقیده کارشناسان نوسانات مداوم در شاخص دلار بیانگر ابهام شدید در رابطه با این عامل اثرگذار در بازار نفت است. به این ترتیب هنوز مشخص نیست از یکسو سیاست انبساطی ترامپ در اقتصاد آمریکا که می‌تواند باعث رشد شاخص دلار شود و از سوی دیگر تلاش او برای کم کردن ارزش دلار در مقابل سایر ارزها، سردرگمی این شاخص را چگونه پایان خواهد داد.

سیاست ترامپ در مقابل ایران

اما اتفاق دیگری که می‌تواند بازار جهانی نفت را تحت تاثیر قرار دهد، نوع رابطه رئیس‌جمهوری جدید آمریکا با ایران است. با روی کار آمدن ترامپ نگرانی‌ها از لغو توافق برجام در حالی شدت گرفت که او فردی را به‌عنوان وزیر امور خارجه این کشور انتخاب کرده است که سابقه فعالیت طولانی در صنعت نفت و همچنین علاقه‌مندی به سرمایه‌گذاری نفتی در ایران را در کارنامه خود دارد. به عقیده کارشناسان انتخاب رکس تیلرسون ۶۴ ساله (که در ۱۰ سال گذشته ریاست هیات مدیره اکسون موبیل را بر عهده داشته) به‌عنوان وزیر امور خارجه، می‌تواند محرکی برای بهبود روابط آمریکا و ایران به بهانه افزایش همکاری‌های نفتی باشد.

هرچند تیلرسون هنوز اظهارنظری در رابطه با ایران نداشته، اما او فردی است که موافق لغو تحریم‌های روسیه بوده. او از این جهت موافق لغو تحریم‌های روسیه است که امکان مراودات نفتی با این کشور در پی لغو تحریم‌ها افزایش یافته و منجر به رشد ارزش سهام اکسون موبیل خواهد شد. با این حال باید دید با روی کار آمدن ترامپ، توافق بین‌المللی برجام چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد. به عقیده کارشناسان تحریم دوباره صنعت نفت ایران می‌تواند، باعث خروج یک میلیون بشکه‌ای نفت از بازار جهانی شود حال آنکه ادامه پیدا کردن فعالیت نفتی ایران در فضایی باز، می‌تواند باعث رشد تولیدات و افزایش سود شرکت‌های نفتی در نتیجه فعالیت در صنعت نفت کشور شود. به این ترتیب باید دید ابهام ترامپ در رابطه با ایران چگونه روشن خواهد شد و ایران در مقابل آن چه موضعی اتخاذ خواهد کرد. آخرین اظهار نظر رئیس‌جمهوری کشورمان در رابطه با لغو برجام این بوده که «ایران بار دیگر پای میز مذاکره با آمریکا حاضر نخواهد شد.»

افزایش تولیدات شیل؟

یکی دیگر از سیاست‌های داخلی چهل و پنجمین رئیس‌جمهوری آمریکا که از نگاه کارشناسان به‌عنوان تهدیدی برای بازار نفت ارزیابی می‌شود، حمایت‌های بی‌دریغ او از استقلال انرژی آمریکا است. ترامپ در سخنرانی‌های انتخاباتی خود بر لغو قوانین زیست‌محیطی و افزایش فعالیت‌های نفتی و گازی در آمریکا تاکید فراوانی داشت. به این ترتیب پیش‌بینی‌ها از رشد فعالیت صنعت شیل آمریکا زیر چتر حمایت ترامپ حکایت دارد. با این حال از نگاه کارشناسان برخی موانع، مانند قوانین ایالتی در آمریکا می‌تواند اجرایی کردن تصمیم ترامپ برای گسترش فعالیت‌های نفتی را با مشکلاتی همراه کند.

از دیگر سو رشد قیمت جهانی نفت در نتیجه ائتلاف کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید نیز عاملی است که بر بازگشت تولیدکنندگان نفت شیل به بازار نفت اثرگذار و نگرانی‌هایی را نیز ایجاد کرده است. با این حال تعداد دکل‌های حفاری نفت شیل آمریکا در هفته قبل، برای نخستین بار در ۱۱ هفته گذشته با افت همراه شد. بر اساس داده‌های منتشر شده از سوی موسسه بیکرهیوز، ۷ دستگاه از دکل‌های حفاری فعال در آمریکا در هفته منتهی به جمعه ۲ هفته قبل با توقف همراه بود تا تعداد کل دکل‌های حفاری نفت شیل به ۵۲۲ دستگاه برسد. با این حال این پیش‌بینی از سوی کارشناسان وجود دارد که فعالان نفتی ایالات متحده آمریکا سال ۲۰۱۷ را سالی برای گسترش فعالیت‌های نفتی می‌دانند.

اما در حالی‌که روند رو به پایین تولید نفت و گاز به شکل قابل توجهی با رشد تعداد دکل‌ها، به خصوص در تگزاس مسیری معکوس به خود گرفته بود، باید دید ریزش اخیر در تعداد دکل‌های حفاری که تبدیل به نقطه ابهامی جدید در صنعت نفت شیل شده است به کجا خواهد رسید. رشد تولید نفت آمریکا، افزایش عرضه نفت در بازارهای جهانی و بی‌نتیجه شدن طرح کاهش تولید نفت را در پی خواهد داشت.

بازار نفت، یک روز پیش از ورود ترامپ

اما در حالی‌که سیاست‌های ترامپ هنوز به مرحله اجرا نرسیده است، معاملات بازار نفت تحت تاثیر توافق کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید و همچنین آمارهای اقتصادی تاثیرگذار مانند آمارهای مربوط به رشد اقتصادی چین و آمریکا پیگیری می‌شود. به گزارش خبرگزاری رویترز تقویت احتمال کاهش عرضه نفت به بازار و انتشار گزارش‌هایی از افزایش بی‌سابقه تقاضای چین موجب شد تا قیمت نفت دیروز برای دومین جلسه متوالی افزایش یابد، اما افزایش حجم ذخایر نفت خام و بنزین آمریکا و همچنین تقویت شاخص دلار قیمت‌ها را تحت فشار قرار داده است. بر اساس آمارهای منتشر شده، رشد اقتصادی چین در سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۶ چیزی حدود ۸/ ۶ درصد بوده که از انتظار رشد ۷/ ۶ درصدی فراتر رفته است. همچنین میزان تولیدات پالایشگاه‌های چین در دسامبر گذشته، ۷/ ۳ درصد افزایش یافته و به ۴۷.۸۲ میلیون تن، معادل ۱۱.۲۶ میلیون بشکه در روز رسیده است که رکوردی بی‌سابقه محسوب می‌شود. ظرفیت پذیرش نفت خام چین نیز در سال ۲۰۱۶ به ۱۰.۷۹ میلیون بشکه در روز رسیده که رکوردی بی‌سابقه است و پیش‌بینی می‌شود روند رشد آن در سال ۲۰۱۷ نیز ادامه داشته باشد.

اما بر‌اساس آخرین گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ذخایر نفت تجاری ایالات‌متحده آمریکا با جهشی ۳/ ۲ میلیون بشکه‌ای در هفته منتهی به ۱۳ ژانویه همراه بوده است. به این ترتیب، روز گذشته و تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) قیمت هر بشکه نفت برنت با ۷۴ سنت افزایش به ۵۴ دلار و ۹۰ سنت رسید. قیمت نفت خام آمریکا نیز ۶۴ سنت افزایش داشت و به ۰۱/ ۵۲ دلار بر بشکه رسید. آژانس بین‌المللی انرژی نیز در تازه‌ترین اظهارنظر در رابطه با روند اجرای طرح کاهش تولید اعلام کرد: هرچند «خیلی زود است» که میزان تبعیت اعضای اوپک از توافق کاهش تولید را مورد ارزیابی قرار دهیم، اما حجم ذخایر نفت تجاری در کشورهای توسعه یافته در ماه نوامبر برای چهارمین ماه متوالی کاهش داشته و انتظار می‌رود در ماه دسامبر نیز این کاهش ادامه داشته باشد. به این ترتیب عرضه و تقاضا در بازارهای نفت به آهستگی در حال نزدیک شدن به هم است و در حالی که تقاضا در حال افزایش است، سرمایه‌گذاران منتظرند تا ببینند آیا توافق کاهش تولید وعده داده شده محقق خواهد شد یا نه. اما در کنار تمام این اتفاق‌ها باید دید، رئیس‌جمهوری بزرگ‌ترین‌ اقتصاد دنیا که رویای آمریکایی در سر دارد، بازار نفت را چگونه تحت تاثیر قرار خواهد داد.