سقوط قیمت نفت در سال‌های ۲۰۱۴ از بالای ۱۰۰ دلار به نزدیک ۲۰ دلار باعث شد تولیدکنندگان نفت اوپک به شکل بی‌سابقه‌ای با هم متحد شوند. سال گذشته همین موقع اعضای اوپک بر کاهش عرضه نفت توافق کردند و ماه بعد روسیه نیز به این توافق پیوست تا ثبات بیشتری به بازار نفت بازگردد. با تمدید دوباره این توافق، ذخیره مازاد نفت در بازارهای جهانی کاهش پیدا کرده و ثبات به بازار برگشته است.
در چنین شرایطی اواخر هفته گذشته اعضای اوپک بار دیگر بر تمدید این توافق تأیید کردند. هرچه ثبات به بازار برمی‌گردد، انگیزه اعضای اوپک برای پایبندی به توافق کم‌رنگ می‌شود و همین باعث می‌شود برخی کشورها مانند عراق از این توافق تخطی کنند. این کار عراق ممکن است باعث تحریک دیگر کشورها برای بیرون‌آمدن از توافق حفظ عرضه اوپک شود؛ البته مسئله دیگری که از حذف مازاد نفت جهانی منتج می‌شود امکان تأثیرگذاری تنش‌های منطقه‌ای عربستان است. مهران امیرمعینی در این رابطه می‌گوید: «یکی از کشورهایی که ذخایر نفت مازاد برای اطمینان بازار جهانی دارند عربستان است؛ ولی به‌دلیل این‌که خود عربستان یک‌سوی تنش‌های منطقه‌ای است می‌تواند عاملی بر بی‌ثباتی بازار جهانی نفت باشد.» در ادامه گفت‌وگوی روزنامه «آسمان آبی» را با مهران امیرمعینی، رئیس پژوهشکده اقتصاد انرژی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی، می‌خوانید.
قرارداد اوپک طی روزهای اخیر در حالی تمدید شد که برخی اعتقاد داشتند تمدید به‌تنهایی کافی نیست و باید تولید اعضای اوپک بیش از این کاهش یابد. به نظر شما تمدید به‌تنهایی تصمیم خوبی برای اعضای اوپک بود؟
هرماه بسیاری از نهادها به‌خصوص IEA (آژانس بین‌المللی انرژی)، اوپک و EIA (اداره اطلاعات انرژی آمریکا) یک سری اطلاعاتی را در زمینه عرضه و تقاضا منتشر می‌کنند. اطلاعات منتشره نشان می‌دهد وضعیت تقاضا تا حدی بهبود یافته و ذخیره‌سازی‌ها هم به حد زیادی کاهش پیدا کرده است. همه این‌ها نشانه بهبود و تثبیت بازار نفت است. بازار با مازاد عرضه زیادی مواجه نیست و فشار روی قیمت‌ها کم شده است. با توجه به اطلاعاتی که اخیرا منتشر شده به نظر می‌رسد تمدید این توافق، بازار نفت را تثبیت می‌کند و به‌نوعی عرضه و تقاضا را متعادل می‌کند. همان‌طور که می‌دانید عرضه در این وضعیت مهم‌تر از تقاضاست.
این توافق از بابت این‌که سطح ذخیره‌سازی‌ها را هم تعدیل می‌کند می‌توان گفت که در جهت افزایش یا تثبیت قیمت‌ها عمل خواهد کرد؛ بنابراین به نظر می‌رسد تراز عرضه و تقاضا متعادل می‌شود و بازار به یک ثبات نسبی می‌رسد و ما شاهد نفت ۵۰تا ۶۰ دلاری در سال ۲۰۱۸ خواهیم بود.
برخی معتقدند ایران باید تولید خود را افزایش دهد، در این زمینه شما تصور می‌کنید افزایش تولید به‌نفع ایران است یا همکاری با اوپک؟
به‌هرحال این‌که با همدیگر همراه شوند خیلی بهتر است تا این‌که در مقابل هم قرار بگیرند. به نظر نمی‌رسد آقای زنگنه هم خیلی بخواهد جلوی تصمیمات اوپک قرار بگیرد. در یک مقطعی بحث پس‌گرفتن بازارها بود که به نظر می‌رسد ما موفق عمل کردیم و توانستیم بازارهای خود را فتح کنیم؛ البته برخی از کشورها به‌صورت نانوشته دارند تخلف می‌کنند و توافق اوپک را زیر پا می‌گذارند. بزرگ‌ترین این تخلف از سوی کشور عراق صورت می‌گیرد که نزدیک به ۳۰۰ هزار بشکه روزانه را بیش‌ازحد تعیین‌شده عرضه می‌کند.
در حال حاضر یکی از بحث‌های مهم موردنظر اوپکی‌ها هم همین پایبند نبودن به توافق از سوی عراق است؛ البته به‌هرحال هر کس در این شرایط نفت بیشتری تولید کند، به‌صورت مقطعی از قیمت‌های بازار منتفع خواهد شد ولی این ریسک وجود دارد که به‌اصطلاح چشم و هم‌چشمی به‌وجود بیاید و کشورهای دیگر هم بگویند وقتی مثلا عراق پایبند نیست چرا ما منافع خود را در نظر نگیریم و به این‌صورت توافق به‌طور کامل از بین برود و در نهایت دود آن در چشم همه تولیدکنندگان نفت برود. پس این بحث افزایش تولید در برهه کنونی به صلاح هیچ کشوری نیست.
برخی رسانه‌های غربی به تنش ریاض-تهران اشاره‌کرده و گفته‌اند این مسئله بر قیمت نفت تأثیر می‌گذارد. این مسئله را چطور تحلیل می‌کنید؟
تا یک‌زمانی مناسبات خاورمیانه تأثیر زیادی بر بازار نمی‌گذاشت؛ دلیل این امر هم مازاد و عرضه بسیار بالا در بازار بود و بازار نگران کمبود عرضه نمی‌شد. حال از زمانی‌که با همین توافق اوپک، مازاد نفت در بازار کاهش پیداکرده، عواملی که می‌تواند اثر بگذارد در بازار مورد اهمیت قرار می‌گیرند. تنشی که عربستان در منطقه خاورمیانه شکل داده است نیز از سوی خریداران نفت در جهان می‌تواند به‌عنوان یک عامل تأثیرگذار بر قیمت‌ها
بررسی شود.
به زبان ساده چون مازاد عرضه در بازار حذف شده، مناسبات سیاسی خاورمیانه می‌تواند بر قیمت جهانی نفت تأثیر بگذارد؛ البته این مسئله نکته‌ای دارد و آن‌هم این است که بازهم مازاد ظرفیت تولید در برخی کشورها، به‌ویژه عربستان و روسیه وجود دارد، بازهم خیال بازار کمی از این بابت راحت است که قابل جبران است. ولی درهرحال چون یک‌سوی این تنش عربستان است این نگرانیبیشتر می‌شود.
اعضای اوپک می‌توانند با عرضه کمتر نفت قیمت آن را به پیش از سقوط یعنی ۱۰۰ دلار برسانند؟
قیمت ۱۰۰ دلار با توجه به اطلاعاتی که اکنون وجود دارد خیلی برگشت‌پذیر نیست؛ به این خاطر که هزینه تولید برای خیلی از کشورها کاهش پیدا کرده و منجر به این شده که سرمایه‌گذاری‌های زیادی در بازار و به‌ویژه نفت شیل آمریکا صورت بگیرد.
ظرفیت این نفت هم به حدی بالاست که به‌سرعت می‌تواند کاهش نفت اوپک را جبران کند. به همین دلیل اوپک قیمت را در حدی تعیین می‌کند که استفاده از نفت شیل، بهره اقتصادی نداشته باشد تا منافع اوپک و برخی تولیدکنندگان نفت غیر‌اوپک تأمین شود. نفت شیل در یک‌فاصله زمانی ۶ ماهه به‌سرعت می‌تواند به تولید برسد و این باعث شده اوپک قیمت نفت را در حدی نگه دارد که کار به تولید عمده نفت شیل نرسد. الان خیلی از نفت‌های شیل که در آمریکا تولید می‌شود حتی زیر ۵۰ دلار هم صرفه اقتصادی دارند. بخشی از شیل‌ها هم هست که حدود ۶۰ دلار یا بالاتر از آن است که هنوز سهم زیادی از بازار ندارد؛ بنابراین می‌توان گفت قیمت نفت بین ۴۰ تا ۶۰ دلار در شرایط کنونی برای اوپک ایدئال خواهد بود و قیمت بیش از ۶۰ دلار می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های عظیمی به نفت شیل سوق دهد که برای اوپک خطرناک است.
- 10
- 6
