چرا نیروگاه اتمی بوشهر به داد صنعت برق نمی‌رسد؟

زمانی که در سال ۱۳۵۴ ساکنان روستای هلیلیه بوشهر با تعجب به کاروان مهندسان آلمانی در جاده می‌نگریستند که آمده بودند تا سنگ بنای اولین نیروگاه هسته‌ای تولید برق در کشورمان را پایه گذاری کنند، کسی فکر نمی‌کرد که اتمام این نیروگاه قریب ۴۰ سال به طول بینجامد. در ابتدا قرار بود تا شرکت کرافت ورک یونیون، یکی از شرکت‌های وابسته به زیمنس آلمان ساخت نیروگاه را بر عهده بگیرد، اما پس از انقلاب ساخت آن متوقف ماند و بلاخره در سال ۱۳۷۴ پس از سفر آیت الله‌هاشمی رفسنجانی به روسیه قرارداد ساخت این نیروگاه با روسها منعقد گردید.

مبلغ اولیه این قرارداد ابتدا یک میلیارد و دویست میلیون دلار بود که با گذشت زمان و درخواست روسها برای تجدید نظر و افزایش پرداخت توسط ایران مبلغ قرارداد ۱۰ درصد افزایش یافت، با این همه روسها ساخت کامل این نیروگاه را قریب ۱۶ سال طول دادند و در نهایت بنا بر محاسبات بیش ۵ میلیارد دلار از ایران پول دریافت کرده‌اند. هم اکنون نیز قرار است با اخذ ۱۰ میلیارد دلار دیگر دو واحد نیروگاه جدید هسته‌ای تولید برق برای ایران در طی بازه زمانی ۱۰ساله بسازند. اینکه میزان تولید برق این نیروگاه در شرایط خاموشی فعلی چه جایگاهی در تامین بار مدار برق کشور دارد و آنکه هزینه مذکور در مقابل چه میزان فایده به دست آمده موضوعی است که به پرسش برخی کارشناسان و رسانه‌ها بدل شده است. 

چهار دلیل عمده خاموشی‌های اخیر 

برای خاموشی‌های اخیر که به نمادی از مشکل صنعت برق تبدیل شده ۴ دلیل عمده مطرح می‌گردد. مسئولان وزارت نیرو و توانیر تنها از دو علت نام می‌برند، مسئولان وزارت نیرو معتقدند که با توجه به خشکسالی اخیر سطح آب سدهای کشور کاهش یافته و این مسئله در تامین برق اخلال ایجاد کرده است، آنها همچنین شهروندان پر مصرف را بزرگترین مقصر خاموشی‌های اخیر می‌دانند و معتقدند که اگر شهروندان در ساعات پیک مصرف تنها ۱۰ درصد از مصرف خود را کاهش دهند مشکل خاموشی‌ها حل خواهد شد. مهندس نصرالله سعیدی کارشناس صنعت برق با رد این دو دلیل به آفتاب یزد می‌گوید : ظرفیت تولید برق آبی کشور در بهترین حالت تنها ۱۵ درصد از کل تولید برق کشور را در بر می‌گیرد و ۸۵ درصد از برق کشور از طریق نیروگاه‌های بخار تولید می‌شود و با توجه به قطع صادرات برق به کشورهای همجوار و ادامه تولید برق از نیروگاه‌های آبی کاهش تولید برق در این زمینه ناچیز است.

سعیدی در ادامه گفت: بنا بر اعلام رسمی سازمان هواشناسی میزان گرما در مدت زمان مشابه با تابستان سال قبل تفاوت چشمگیری نداشته و با توجه به تعرفه‌های قبوض برق و کاهش قدرت خرید مردم به نظر نمی‌رسد که مصرف مردم به شکل تصاعدی و انفجاری بالا رفته باشد. وی در ادامه افزود، با این همه دو دلیل عمده دیگر برای وضعیت فعلی برق وجود دارد، در سالهای اخیر صرفاً ۸۴۹۱ مگاوات به ظرفیت نیروگاهی کشور اضافه شده است. یعنی میانگین رشد سالانه صرفا ۲۱۲۲ مگاوات بوده است.

میانگین سالانه رشد ظرفیت نامی نیروگاهی کشور در این دولت، کاهش ۱۵۲۷ مگاواتی داشته است. این رشد صنعت نسبت به دولتهای اصلاحات، سازندگی و حتی دولت اول آقای احمدی نژاد کاهش را شاهد بوده و نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در صنعت برق تا چه میزان کم بوده است. در حال حاضر تولید کنندگان بخش خصوصی صنعت برق قریب ۲۰هزار میلیارد تومان طلب دولتی دارند و سندیکای توزیع کنندگان برق نیز رقمی در حدود ۳۰۰۰ میلیارد تومان از دولت طلب دارند که کماکان پرداخت نشده است.

تجهیزات کشور در حوزه تولید نیروگاه‌های برق فرسوده و نیازمند تعویض و توسعه است. مدارهای انتقال برق به دلیل قدیمی بودن مقدار زیادی اتلاف نیرو دارند که در صورت اصلاح آنها می‌توان مقدار قابل توجهی نیرو ذخیره نمود و جلو هرگونه خاموشی را گرفت، در اصل تزریق ۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری می‌تواند جانی تازه در صنعت برق ایجاد نماید و پرونده خاموشی‌ها را به صورت کامل ببندد. 

هزینه ساخت نیروگاه بوشهر 

نیروگاه اتمی بوشهر با این تعهد که ۱۰۰۰ مگاوات برق به مدار کشور تزریق کند پس از ۱۶ سال و با میلیاردها دلار هزینه به اتمام رسید، تاخیر در تحویل این نیروگاه که بیش از یک ۱۱ سال طول کشید، زیان‌های مستقیم و غیرمستقیم فراوانی به ایران وارد کرد. حشمت‌الله فلاحت پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با یادآوری آنچه "رفتارهای روسیه در روزهای تلخ" خوانده از دولت خواست در گسترش همکاری‌ها با مسکو به این تجربه‌ها توجه کند. او با اشاره به اینکه روس‌ها در شرایط تلخ معمولا ایران را تنها گذاشته‌اند، گفت: «آنها تکمیل و تحویل نیروگاه بوشهر را ۱۱ سال به تاخیر انداختند این ۱۱ سال با اعمال تحریم‌ها علیه ایران همخوانی دارد و باید به این آمارها توجه کرد و بر اساس آن آینده روابط‌مان را تعریف کنیم.»

ساخت دو نیروگاه جدید ۱۰ میلیارد دلاری

با این همه دو قرارداد جدید با روسها برای ساخت دو واحد جدید نیروگاهی منعقد شده است. هر چند معاون اول رئیس جمهور اسحاق جهانگیری هزینه ساخت نیروگاه را قریب ۸ ونیم میلیارد دلار اعلام کرده است، اما خبرگزاری اسپوتنیک روسیه به نقل از مقامات رسمی روسیه و شرکت سازنده این نیروگاه رقم هزینه‌ها را ۱۰ میلیارد دلار اعلام کرده است. برخلاف اختلاف ۱.۵ میلیارد دلاری هزینه ساخت دو واحد جدید نیروگاه بوشهر در سخنان جهانگیری و گزارش "اسپوتنیک"، هر دو طرف زمان تکمیل این پروژه را یک سال و ده سال اعلام کرده‌اند. با این همه ظاهرا معاون اول رئیس جمهور نیز بدعهدی‌های گذشته روس‌ها را به خاطر دارد.

او در مراسم افتتاح گفت: «در اجرای پروژه‌های مشابه این نیروگاه و در همکاری‌های بعدی باید با دوستان خودمان در روسیه به راهکاری برسیم که پروژه‌ها در زمان مناسب به بهره‌برداری برسد.» محمود جعفری مجری طرح نیروگاه اتمی بوشهر نیز می‌گوید: ۱۰ میلیارد دلار برای واحدهای جدید نیروگاه اتمی بوشهر هزینه می‌شود.

او معتقد است که : « اولین مزیت این نیروگاه هسته‌ای صرفه جویی ۲۲ میلیون تن بشکه نفت است که موجب جلوگیری از ۲۱ میلیون تن گازهای گلخانه‌ای می‌شود.» این حجم از علاقه به محیط زیست در این مسئول صنعت برق به خودی خود قابل تحسین است، اما بی شک در کشوری همچون ایران علاقه وافر به محیط زیست نمی‌تواند دلیل منطقی برای پرداخت قریب ۱۰میلیارد دلار دیگر به روسها برای تولید برق باشد. پرسش این است که چرا چنین هزینه‌ای این روزها به داد مدار سراسری توزیع برق در کشور نرسیده است؟ 

میزان برق تولیدی 

به گزارش فارس، نیروگاه برق بوشهر در ابتدا تنها با سی تا چهل درصد از ظرفیت ۱۰۰۰ مگاواتی خود شروع به کار کرده و تاکنون هیچ اطلاع‌رسانی رسمی در مورد تکمیل شدن کل ظرفیت این نیروگاه انجام نگرفته است. 

معاون سازمان انرژی اتمی اعلام کرده که در نهایت افق بلند مدت ده سال دیگر پس از تکمیل دو واحد جدید و واحد قبل دستیابی به دو هزار مگاوات برق است. این در حالی است که کارشناسان بخش خصوصی اعلام کرده اند که در صورت اصلاح و تعویض قطعات فرسوده شبکه توزیع و تولید برق می‌توان بالای ۳۰۰۰مگاوات برق به مدار اضافه نمود و این مبلغ با سرمایه‌ای بسیار کمتر از مبالغ پرداختی به روسها محقق خواهد شد.

مدیر نیروگاه اتمی بوشهر نیز می‌گوید: دو درصد برق مصرفی کشور از نیروگاه اتمی بوشهر تولید می‌شود به‌گونه‌ای که در سال گذشته ۶.۵ میلیارد کیلووات ساعت برق در این نیروگاه تولید و به شبکه سراسری برق منتقل شد. در صورت ساخت دو واحد جدید نیز انتظار می‌رود که حجم تولید برق هسته ای توسط روسها در خوش بینانه ترین حالت به ۴ درصد برسد که با توجه به هزینه‌های آن و مقایسه آن با هزینه ریالی اصلاح شبکه‌های فعلی برق و پرداخت بدهی‌های وزارت نیرو به بخش خصوصی این مقدار تولید چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.

در شرایطی که کشورمان به شدت به منابع ارزی خود نیاز دارد و می‌توان در راستای اقتصاد مقاومتی با اصلاح خطوط موجود (و نه حتی احداث نیروگاه جدید) مشکل خاموشی‌های برق را حل کرد، این پرسش مطرح است که آیا چنین پرداخت‌هایی به روسها با توجه به بد عهدی‌های آنها در گذشته منطقی است ؟ اگر ۱۰ میلیارد دلار پرداختی به روسها برای ساخت دو نیروگاه جدید برق هسته ای در طول ۱۰ سال آینده، صرف پرداخت بدهی‌های وزارت نیرو و اصلاح سیستم فرسوده فعلی شود، قطعاً مشکل خاموشی‌ها با توجه به اختلاف ۱۰۰۰مگاواتی مصرف ۵۸۰۰۰مگاواتی در مقابل تولید ۵۷۰۰۰مگاواتی خیلی سریع مرتفع خواهد شد.