آخرین ماه تابستان در شرایطی آغاز شده که طبق یک رفتار سنتی، بسیاری از اهالی بورس انتظار دوره‌ای کم‌رمق را در بازار سهام داشته‌اند. علاوه‌بر کاهش حجم معاملات شهریور نسبت به کل سال، بازدهی شاخص کل بورس در این ماه طی سال‌های ۹۳، ۹۴ و ۹۵ همگی منفی بوده است. اکنون اما برخی نشانه‌ها نظیر کاهش احتمالی نرخ سود سپرده‌های بانکی (از یازدهم شهریور)، تداوم رونق بازار جهانی کالاها و جذابیت تکنیکالی سطوح قیمتی در برخی گروه‌های سهام می‌تواند در سال ۹۶ وضعیت متفاوتی را در شهریورماه رقم بزند.
شاخص کل بورس تهران هفته گذشته را با رشد یک درصدی پشت سر گذاشت. دماسنج بازار سهام یکشنبه هفته گذشته کانال ۸۱ هزار واحدی را پس از ۱۷ روز کاری ترک کرد و در پایان معاملات روز چهارشنبه در بالای نیمه کانال ۸۲هزار واحدی ایستاد. پس از رشد بیش از ۲ درصدی شاخص کل در مردادماه، نخستین روز شهریور نیز با رشدبیش از ۲/ ۰ درصدی پشت سر گذاشته شد. در شرایط کنونی از یک طرف عوامل مثبت توانایی حمایت از بورس را دارند و ادامه مسیر صعودی را فراهم می‌کنند. از طرف دیگر نگاهی به روند سنتی معاملات بورس تهران در شهریور سال‌های گذشته به معاملات کم‌رمق سهام در این ماه اشاره دارد. در شهریور ۳ سال متوالی گذشته شاخص کل بورس تهران با بازدهی منفی مواجه شده است.
در این شرایط «دنیای اقتصاد» با نیم‌نگاهی به اتفاقات احتمالی که در این ماه رخ خواهد داد سعی در پیش‌بینی مسیر حرکتی شاخص کل در آخرین ماه تابستان دارد. بر این اساس به نظر می‌رسد پس از رشد ۸/ ۴ درصدی شاخص از ابتدای تابستان تا پایان هفته گذشته و قرار گرفتن این نماگر در سقف ۴۲ ماهه، احتمال تکرار روند سنتی در شهریور، روند تغییرات نرخ سود در اقتصاد کشور، پایداری یا تزلزل بازارهای جهانی، نوسانات نرخ دلار، مقاومت یا شکست کف‌های روانی قیمت سهام و انتظارات تورمی به وجود آمده در اقتصاد کشور روزهای پرهیجانی را برای بورس در شهریور ماه رقم بزند.
کارنامه ضعیف بورس در شهریور
بازار سهام طی سال‌های اخیر در آخرین ماه تابستان با رکود نسبی معاملاتی مواجه بود و در شهریور سال‌های ۹۳، ۹۴ و ۹۵ دماسنج بازار سهام به ترتیب افت ۳، ۶ و ۲ درصدی را تجربه کرد. میانگین ارزش معاملات در این ماه نیز نسبت به میانگین سالانه آن به‌طور معمول پایین‌تر بود. علت کم‌رمق بودن معاملات در شهریور طی سال‌های گذشته را می‌توان بر اساس وضعیت معاملات و همچنین شرایط بنیادی هر یک از این سال‌ها شرح داد. در این میان نکته مشترکی که طی این سال‌ها بیشتر اثر روانی بر روند سهام داشته موضوع تسویه اعتبارات کارگزاری‌ها در پایان نیمه نخست سال بود. تقویت این اثر روانی باعث شده که اهالی بازار با نزدیک شدن به شهریور درخصوص احتمال افت قیمت سهام ناشی از تسویه اعتبارات اظهار نگرانی کنند.
در نقطه مقابل شاخص کل بورس تهران در مهر مسیر معکوسی را طی این سال‌ها تجربه کرد. در این خصوص در مهر سال‌های ۹۳، ۹۴ و ۹۵ شاخص به ترتیب رشد ۲، ۶/ ۲ و ۳ درصدی را به ثبت رساند. در شرایط کنونی نیز شاید یکی از دلایل کم‌رمقی معاملات بورس تهران طی هفته‌های اخیر در کنار هراس از لغزش بازار جهانی، انتظار برای تکرار رکود معاملاتی در شهریور و اصلاح قیمت سهام در این ماه بوده است. به نظر می‌رسد حافظه بازار در انتظار اصلاح قیمت سهام طی هفته‌های آتی است. در این میان ارزش کم معاملات باعث تقویت این دیدگاه در میان معامله‌گران شده است.
در این شرایط به نظر می‌رسد شهریور ۹۶ با سال‌های گذشته تفاوت‌های محسوسی دارد که می‌تواند روند حرکتی شاخص را تغییر دهد.
زمزمه‌های کاهش نرخ سود
سرانجام در هفته گذشته بانک مرکزی دستورالعمل جدید پرداخت سود به سپرده‌ها را که در ماه‌های گذشته به تصویب رسانده بود، ابلاغ کرد. بر این اساس بانک‌ها حق ندارند سود علی‌الحساب سالانه بیش از ۱۵ درصدی را به سپرده‌های خود پرداخت کنند و سودی مازاد بر این مقدار در پایان سال و پس از محاسبه میزان سودآوری بانک به سپرده‌گذاران پرداخت می‌شود. به نظر می‌رسد اعتراضات سال‌های اخیر جامعه سهامداران بانک‌های خصوصی درخصوص زیان قابل توجه سهامداران در برابر سودهای کلانی که به سپرده‌گذاران پرداخت می‌شود در اتخاذ این سیاست از سوی بانک مرکزی بی‌تاثیر نبوده است.
در نگاه اول کاهش این‌چنینی نرخ سود در بازار پول تفاوت چندانی با توافقات بی‌ثمر سال‌های گذشته بانک‌ها برای کاهش نرخ سود نداشته و احتمال عملی شدن آن نیز ضعیف به نظر می‌رسد. با این حال به نظر می‌رسد تصمیم مدیران بانک مرکزی برای کاهش نرخ سود این بار بسیار جدی‌تر از قبل بوده و برخورد با بانک‌های متخلف از موارد مطرح‌شده برای مقابله با پرداخت نرخ بالای سود است.
گام‌های مثبتی مانند ساماندهی موسسات غیرمجاز که در سال‌های گذشته بخش قابل توجهی از نقدینگی کشور را با نرخ‌های بسیار بالا جلب کرده بودند، برداشته شده است. علاوه بر این به نظر می‌رسد بانک مرکزی با دخالت در بازار بین بانکی در کاهش نرخ سود تلاش کند. با این حال همچنان پایبندی بانک‌ها، تردیدها را در کاهش واقعی نرخ سود نگه داشته است. کارشناسان نرخ بالای سود را ناشی از وضعیت نامناسب مالی بانک‌ها عنوان کرده و معتقدند تا حل نشدن این بحران نباید به کاهش واقعی نرخ سود امید چندانی داشت.
با این حال سختگیری‌های احتمالی بانک مرکزی بر بانک‌ها در صورتی‌که با تلاش‌های عملی این مقام ناظر همراه باشد احتمالا اثر مثبتی در کاهش نرخ سود داشته باشد. در این شرایط باید در انتظار اثرات واقعی این تصمیم طی هفته‌های آتی بود. یکی از مواردی که امکان رصد نرخ سود بازار پول را فراهم می‌کند، نرخ سود اوراق در بازار سرمایه است. در صورتی‌که کاهش نرخ سود جذب سپرده در بانک‌ها به‌صورت عملی رخ دهد باید در انتظار افت نرخ سود در بازار اوراق با درآمد ثابت بود. باید توجه داشت که بخش عمده‌ای از این اوراق در اختیار صندوق‌های با درآمد ثابت است که این صندوق‌ها عمدتا به بانک‌های کشور اختصاص دارند.
بر این اساس در صورتی‌که بانک‌ها خود در کاهش نرخ سود مطابق با دستورالعمل بانک مرکزی پیشقدم باشند به واسطه صندوق‌های با درآمد ثابت اشتیاق بیشتر برای خرید اوراق از خود به خرج داده و به این ترتیب نرخ سود در این بازار نیز کاهش یابد. در این شرایط باید منتظر اثر واقعی ابلاغیه جدید بانک مرکزی بود. انتظارات کاهشی از نرخ سود می‌تواند بر انتظارات بازدهی در بازار سهام نیز اثر مستقیم داشته باشد. به این ترتیب با افت بازدهی انتظاری بازارهای رقیب و در فضای رکود معاملاتی بازار مسکن به نظر می‌رسد بورس تهران مکانی جذاب برای سرمایه‌گذاری باشد که انتظار رشد نسبت قیمت به درآمد بازار را ایجاد می‌کند.
ادامه رالی بازار جهانی
گرچه مطابق هفته‌های گذشته هراس از تزلزل بازار جهانی و اقتصاد چین و به دنبال آن ریزش قیمت‌ها وجود دارد اما همچنان قیمت فلزات در بورس‌های بین‌المللی ثبات نسبی را از خود نشان می‌دهند. در این خصوص سیاست‌های محیط زیستی چین و الزام کاهش ظرفیت تولید فولاد این کشور از قیمت‌ها حمایت کرد. همان‌طور که در گزارش گذشته «دنیای اقتصاد» با عنوان «۳ محرک کانال‌شکنی در بورس تهران» عنوان شد گرچه بسیاری از کارشناسان به رشدهای سفته‌بازی و احتمال اصلاح قیمت فلزات در چین اشاره کرده بودند اما نمی‌توان درخصوص زمان اصلاح و میزان اصلاح اظهار نظر دقیقی کرد.
بر این اساس به احتمال کانال‌شکنی شاخص اشاره شد. در شرایط کنونی قیمت هر تن مس به بیش از ۶۷۰۰ دلار رسیده و بعضا به احتمال رشد قیمت به بیش از ۷ هزار دلاری نیز اشاره می‌شود. هر تن روی نیز در قیمت‌های بیش از ۳۱۰۰ دلار معامله می‌شود. آلومینیوم در قیمت بیش از ۲۱۰۰ دلار به ازای هر تن معامله می‌شود. قیمت‌های بالای فلزات احتمال رشد سودآوری شرکت‌های مرتبط را به شدت افزایش داده است. در این میان گزارش‌های ماهانه نمادهای فلزی در مرداد نیز گویای افزایش نرخ محصولات است. بر این اساس در گزارش‌های میان‌دوره‌ای باید در انتظار رشد محسوس سودآوری شرکت‌های فلزی و معدنی بود.
کف‌های قیمتی که قصد شکستن ندارند
در کنار نمادهای فلزی که با وجود عرضه‌های سنگین با رشدهای هرچند اندک خود از شاخص کل نیز حمایت کرده‌اند، دیگر نمادهای بازار معمولا با سطوح روانی قیمت دست و پنجه نرم می‌کنند. با وجود فشارهای عرضه همچنان این کف‌های قیمتی پایدار مانده‌اند. در این خصوص خودرویی‌ها در سال‌های اخیر میزان قابل توجهی از نقدینگی خرد بازار را به خود جلب کردند و سهامداران فعلی این گروه نیز با وجود اصلاح شدید قیمت همچنان بر ارزندگی سهام خود مصرند.
بر این اساس برخورد این نمادها با کف‌های قیمتی نوسانات اندک قیمتی را برای این نمادها به همراه داشته است. در این میان بسیاری از سهامداران این گروه همچنان در انتظار شروع موج صعودی دیگری در خودرویی‌ها هستند و به خریدهای خود در کف‌های حمایتی ادامه می‌دهند. در شرایط کنونی به نظر می‌رسد اطمینان نسبی برای کف‌های قیمتی در این گروه و همچنین دیگر گروه‌ها به وجود آمده که احتمالا تهدیدی را برای شاخص کل ایجاد نخواهد کرد. البته در این میان شوک‌های مقطعی مانند بازگشایی «خساپا» به‌عنوان بزرگ‌ترین نماد خودرویی می‌تواند وضعیت متفاوتی ایجاد کند.
سلیمان کرمی
- 12
- 1
