لزوم تبدیل گزارش پیش‌بینی درآمد هر سهم به گزارش تجزیه و تحلیل مدیریت بر اساس استانداردهای بین‌المللی موضوعی است که پیش‌از این به دفعات در گزارش‌های دنیای اقتصاد مورد تاکید قرار گرفته است.
حال این موضوع مورد توجه مقام سیاست‌گذار قرار گرفته است. به این ترتیب در آخرین روز پاییز، معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس با صدور ابلاغیه‌ای که از ۹ دی‌ماه لازم‌الاجرا است، اعلام کرد ناشران ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مجاز به انتشار گزارش پیش‌بینی عملکرد سالانه نیستند.
با این حساب، در پی جایگزین شدن گزارش‌های تفسیری مدیریتی به جای پیش‌بینی درآمد هر سهم، به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران تحلیل را مبنای معاملات خود قرار دهند تا به تدریج شاهد حرکت بازار سهام به سمت یک بازار حرفه‌ای و تحلیل‌نگر باشیم. وضعیتی که در بورس‌های پیشرفته دنیا دیده می‌شود. یکی از تفاوت‌های قابل‌توجه بورس تهران با بازارهای توسعه‌یافته جهانی، الزام بنگاه‌های اقتصادی برای ارائه پیش‌بینی سود هر سهم یا به عبارتی پیش‌بینی EPS است.
شرکت‌ها در بسیاری از بورس‌های حرفه‌ای جهان ملزم به ارائه عددی به‌عنوان پیش‌بینی درآمد هر سهم نیستند. در این بورس‌ها، صورت‌های مالی دقیق شرکت‌ها که بر اساس متغیرهای داخلی و بین‌المللی تهیه می‌شود، بیان‌کننده سمت و سوی آتی شرکت‌ها است. در بورس تهران اما ارائه پیش‌بینی سود آن نیز از سوی مدیران شرکت، علاوه بر اینکه وقت و هزینه زیادی برای شرکت‌ها دارد، در بسیاری مواقع محقق نشده و در تصمیم سهامداران اثرات اشتباهی به جای می‌گذارد.
پیش‌بینی EPS؛ مولفه‌ای نادرست
۱- انحراف زیاد پیش‌بینی سود شرکت‌ها با عملکرد واقعی: بررسی‌های دنیای اقتصاد در گزارشی تحت عنوان «راستی‌آزمایی بنگاه‌های بورسی» نشان می‌دهد اختلاف زیادی میان سود پیش‌بینی‌شده عمده شرکت‌های سهامی در ابتدای سال با آنچه در پایان سال مالی محقق می‌کنند، وجود دارد. این موضوع جایی بیشتر نمایان می‌شود که اقتصاد کشور با نوسانات شدید متغیرهای تاثیرگذار همراه شود. این مهم به‌ویژه در سال‌های اخیر مشاهده شد.
در این سال‌ها به علت نوسان شدید نرخ ارز، افت و خیز قیمت‌های جهانی کالاها و همچنین حجم بالای نقدینگی سرگردان شاهد افزایش اختلاف میان سودهای پیش‌بینی شده شرکت‌ها با عملکرد واقعی بنگاه‌های اقتصادی بودیم. البته باید توجه داشت درحالی‌که سرنوشت متغیرهای پیش‌بینی سود در اختیار شرکت‌ها نیست، نمی‌توان انتظار داشت تا آمار اعلامی توسط شرکت‌ها در این خصوص، ارقام درست و دقیقی باشد. به این ترتیب اعداد منتشرشده در گزارش پیش‌بینی سود شرکت‌ها به علت اختلاف زیاد با واقعیت، قابل استناد نیست و دردی از سهامداران و تحلیلگران دوا نمی‌کرد.
به این دلیل است که بسیاری از فعالان حرفه‌ای بازار، پیش‌بینی شرکت‌ها را برای تصمیم‌گیری چندان مستدل ندانسته و براساس تحلیل‌های شخصی خود اقدام به خرید و فروش سهام می‌کنند. در این میان اما همان‌طور که اشاره شد در سایر بازارهای پیشرفته جهانی، چنین الزامی وجود نداشته و پیش‌بینی سود شرکت‌ها براساس اطلاعات مالی این بنگاه‌ها، توسط موسسات مالی و تحلیلگران ارائه می‌شود.
۲- امکان دستکاری آمار برای رسیدن به اهداف: با نگاهی به پیشینه آمار اعلامی شرکت‌ها درباره پیش‌بینی سود هر سهم، به ارقامی برخورد می‌کنیم که گاه با چاشنی یک نگاه خوشبینانه یا بالعکس بسیار بدبینانه همراه شده‌اند. آماری که از واقعیت دور بوده است. به این ترتیب الزام شرکت‌های سهامی برای ارائه پیش‌بینی EPS بعضا این امکان را به مدیران شرکت‌ها می‌دهد که به آمارسازی بپردازند.
۳- تحمیل زمان و هزینه به شرکت‌ها: پیش از این با توجه به الزام برای انتشار پیش‌بینی سودآوری شرکت‌های سهامی در یک زمان مقرر، هزینه و وقت زیادی از این شرکت‌ها برای ارائه آمار درخواستی گرفته می‌شد. این در حالی است که این زمان و هزینه می‌تواند صرف ارائه اطلاعات دقیق از عملکرد ماه‌های گذشته توسط شرکت‌ها شود و نقشی مفید در شفافیت و حرفه‌ای شدن بازار داشته باشد.
سرنوشت P/ E چه می‌شود؟
همان‌طور که اشاره شد شاید ایران جزو معدود کشورهایی باشد که شرکت‌های سهامی خود را ملزم به انتشار گزارش پیش‌بینی سود هر سهم کرده است. حال نیز منع شرکت‌ها برای انتشار این گزارش‌ها به معنای عدم دسترسی معامله‌گران و تحلیلگران به نسبت قیمت بر درآمد (P/ E) نیست، بلکه می‌توان همچون بورس‌های پیشرفته به ارائه P/ Eهای معمول پرداخت.
درحال‌حاضر به‌طور کلی در بورس‌های پیشرفته جهانی، دو نوع P/ E ارائه شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
Forward P/ E که تحت عناوین دیگری همچون P/ E رو به جلو یا تحلیلی نیز شناخته می‌شود، آماری که توسط تحلیلگران ارائه می‌شود و روند آتی سودآوری شرکت‌ها را بر اساس اطلاعات مالی منتشر شده توسط شرکت‌ها مشخص می‌کند.
Trailing P/ E نسبت قیمت به درآمد دیگر مورد استفاده در بورس‌های مطرح است که P/ E عقب‌نگر محسوب می‌شود. این نوع P/ E، از تقسیم قیمت کنونی سهام بر EPS شرکت طی سال مالی گذشته یا چهار فصل قبل به‌دست می‌آید.
به نظر می‌رسد در این بورس‌ها، معامله‌گران با استفاده توامان از این دو نوع P/ E تصمیم می‌گیرد و به معامله سهام می‌پردازند. گاهی اوقات P/ E رو به جلو و عقب‌نگر مشابه یکدیگر بوده و در برخی موارد نیز تفاوت‌های شدیدی بین این دو آمار وجود دارد. به عبارتی در صورتی که یک شرکت به سرعت درحال رشد باشد، P/ E رو به جلو می‌تواند بسیار کمتر از P/ E عقب‌نگر باشد. در مقابل در صورتی که بخشی از کسب‌وکار خود را فروخته یا تحت بازسازی گسترده قرار دهد، درآمد پیشین می‌تواند به‌طور موقت کاهش یابد. در بورس تهران نیز می‌توان از این دو نوع P/ E برای تحلیل بیشتر بهره جست.
مزایای عدم انتشار پیش‌بینی EPS
۱- پیش به سوی بازاری حرفه‌ای و تحلیل‌نگر: شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سهام، هر سال همزمان با پایان هر سال مالی، گزارشی را تحت عنوان اولین پیش‌بینی سود روانه شبکه کدال می‌کنند. گزارشی که عموما مبنای سرمایه‌گذاری فعالان بازار سهام قرار می‌گیرد. گزارش پیش‌بینی سود هر سهم، در واقع نظر مدیران شرکت‌ها را درباره سطح هزینه‌ها، درآمدها و در نتیجه سطح سودآوری شرکت در سال مالی آینده منعکس می‌کند و در انتهای این صورت‌های مالی نیز پیش‌بینی سود هر سهم شرکت برای سال مالی آینده اعلام می‌شود.
در حالی پیش از این پیش‌بینی EPS اعلامی شرکت‌ها مبنایی برای معامله سهام توسط گروهی از فعالان بازار بود که حالا گزارش تحلیلی مدیریتی شرکت‌ها می‌تواند مولفه قابل اعتمادتری برای تحلیل وضعیت آتی شرکت‌ها باشد. مفروضات اعلام‌شده براساس متغیرهای بین‌المللی و داخلی می‌گوید شرکت به چه سمت و سویی حرکت خواهد کرد و سپس تحلیلگران بازارسرمایه با توجه به این اطلاعات و گزارش‌های مدیریتی، وضعیت سودآوری شرکت‌ها را پیش‌بینی خواهند کرد. این امر در نهایت به حرفه‌ای شدن بازار کمک و نگاهی تحلیلی را در میان معامله‌گران حاکم می‌کند.
۲- بازار در انتظار گزارش‌های مبسوط‌تر: براساس ابلاغیه سازمان بورس، از یک هفته دیگر، ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران مکلفند گزارش تفسیری مدیریت را همراه با صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای سه، شش و ۹ ماهه و صورت‌های مالی سالانه، تهیه و افشا کنند.
به این ترتیب این گزارش‌های تحلیلی مدیریتی شرکت‌ها جایگزین گزارش پیش‌بینی درآمد هر سهم خواهد شد و حاوی تحلیل مدیریت از وضعیت جاری شرکت و همچنین برآورد از وضعیت آینده با توجه به متغیرها و رویدادهای اثرگذار بر وضعیت مالی شرکت‌ها خواهد بود. بر این اساس انتظار می‌رود این گزارش‌ها مبسوط‌تر و جامع‌تر شده و مبنایی دقیق برای تحلیلگران باشد تا قادر به ارائه آمارهای بهتری درخصوص عملکرد آتی شرکت‌ها باشند.
۳- کاهش درگیری شرکت با سهامداران: با برگزاری مجامع سالانه شرکت‌ها به دفعات دیده شده سهامداران به دلیل اختلاف زیاد سود پیش‌بینی شرکت با ارقام اعلام شده سودآوری در پایان سال مالی با مدیران شرکت‌ها درگیر شده و جلسه به تشنج کشیده شده است. این موضوع سبب می‌شود تا بیشترین توجه مدیران شرکت‌ها به جای عملکرد واقعی به پوشش دادن پیش‌بینی سود اعلام شده در ابتدای دوره مالی منحرف شود.
انحرافات احتمالی ابلاغیه جدید در ابتدای کار
توقف‌های طولانی و نامشخص نمادهای معاملاتی: با وجود انتشار ابلاغیه جدید سازمان بورس درخصوص منع اعلام پیش‌بینی سود توسط شرکت‌ها، همچنان ابهاماتی دیده می‌شود که ممکن است کار را برای شرکت‌ها سخت کند. در وهله نخست انتظار سازمان از محتوای گزارش‌های مدیرتی به خوبی معین نشده است. به این ترتیب در صورتی که خواسته‌های سازمان بورس در این خصوص عجیب باشد یا شرکت‌ها نتوانند به سرعت خود را با ساختار جدید هماهنگ کنند، ممکن است شاهد توقف‌های طولانی و نامشخص نمادهای معاملاتی باشیم که طبیعتا نقدشوندگی بازار را به مخاطره می‌اندازد.
اطلاعات ناقص: درحال‌حاضر بسیاری از کارشناسان بر این اعتقادند اطلاعات ارسالی شرکت‌ها روی سامانه کدال، بعضا با ابهاماتی همراه است. این درحالی است که گزارش‌های فصلی شرکت‌ها در بورس‌های پیشرفته، حاوی اطلاعات تکمیلی و جامع است. حالا با منع شرکت‌ها از ارائه پیش‌بینی سود، این نگرانی وجود دارد که اطلاعات جدید نیز نقص داشته و اطلاعات جامعی را در بر نگیرد. به این ترتیب لازم است چارچوب‌های مشخصی از سوی سازمان بورس برای ارائه گزارش تحلیلی و مدیریتی شرکت‌ها تدوین شود تا مسبب به‌وجود آمدن هرج و مرج اطلاعاتی نشود.
برگزاری کارگروه‌های تخصصی متعدد با حضور کارشناسان سازمان بورس و برگزاری جلسات در سطح مدیران ارشد سازمان و شرکت‌های سهامی در جهت آشنایی مدیران برای این نوع گزارش‌نویسی نیز می‌تواند بسیار مفید باشد. بنابراین لازم است مکانیزم پویایی در نظر گرفته شود تا به تدریح ایرادهای احتمالی مرتفع شود.
فاطمه اسماعیلی
- 13
- 3
