دو روز پیش رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی کشور اعلام کرد که حجم کتب درسی سنگین نیست و انتقاداتی که مطرح می‌شود غالباً کلی‌گویی است. حجت‌الاسلام علی ذوعلم از معلم‌ها، خانواده‌ها و دانش‌آموزان خواست تا برایش نامه بنویسند و عنوان کنند که حجم کدام کتاب زیاد است.
این موضوع البته از سوی حجت‌الاسلام علی ذوعلم در حالی عنوان می‌شود که در این سالها سختی و حجم کتاب‌های درسی صدای بسیاری از خانواده‌ها، دانش‌آموزان و معلمان را در آورده است تا جایی که برخی از خانواده‌ها به مسئولان آموزش و پرورش انتقاد کردند که به علت سخت بودن برخی از کتاب‌های درسی آنها نمی‌توانند پاسخگوی نیازهای علمی دانش‌آموزانشان در خانه باشند برای همین بسیاری از خانواده‌ها مجبورند از کتاب‌های کمک درسی، کلاس‌های مؤسسات آموزشی و معلم خصوصی استفاده کنند.
از سوی دیگر این مسئولان آموزش و پرورش هستند که صدای خانواده‌ها و دانش‌آموزان را شنیده‌اند. چندی پیش وزیر آموزش و پرورش درباره حجم کتاب‌های درسی اظهار داشت:« حجم سنگین محتوای درسی، بچه‌ها را دلزده کرده است برای همین برنامه‌های آموزشی باید اصلاح شود.» با این همه چند سالی است که میلیون‌ها دانش‌آموز دغدغه سنگینی و سختی کتاب‌های درسی را دارند، این درحالیست که رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی کشور که فقط چند ماهی بر صندلی این سازمان نشسته است برخلاف وزیر آموزش و پرورش اعتقادی به سنگینی این کتاب‌ها ندارد. مهدی بهلولی معلم ریاضی درباره این‌که آیا حجم کتاب‌های درسی سنگین است، می‌گوید: این صحبت‌ها نشان می‌دهند که مسئول این سازمان ارتباطی با دانش‌آموزان و حتی معلم‌ها ندارد.
کاهش حجم کتاب‌های درسی خواسته چند ساله معلمان و دانش‌آموزان بوده است و در دولت یازدهم و دوازدهم روند کاهش کتاب‌های درسی آغاز شده است. به عنوان یک معلم ریاضی می‌گویم بسیاری از مباحثی که دانش‌آموزان در سال چهارم متوسطه یاد می‌گیرند در ترم یک یا دو دانشگاه هم دوباره می‌خوانند.
در سال‌های گذشته انتگرال را به دانش‌آموزان آموزش می‌دادیم همین مبحث را دانش‌آموزان ریاضی وقتی وارد دانشگاه می‌شدند هم می‌خواندند همین موضوع موجب شد تا دو سالی می‌شود که موضوع انتگرال از کتاب‌های درسی برداشته شد. یا هم‌اکنون دانش‌آموزان ریاضی مشتق را در مدرسه می‌خوانند و همین بحث را دوباره در دانشگاه یاد می‌گیرند.
وی تأکید می‌کند: هیچ کدام از معلمان از حجم کتاب‌ها راضی نیستند. معلمان می‌خواهند که حجم کتاب‌ها به گونه‌ای باشد که آنها بتوانند در تدریسشان از پژوهش دانش‌آموزان هم استفاده کنند. اما هم‌اکنون این چنین نیست.
از طرفی برخی از معلمان بر این باورند که حجم کتاب‌های درسی به گونه‌ای است که دانش‌آموزان باید از کمک آموزشی‌ها استفاده کنند موضوعی که محمد نیک‌نژاد دبیر فیزیک بر آن اشاره می‌کند و می‌گوید:حجم کتاب‌ها به گونه‌ای است که این فشار به معلم و یا دانش‌آموزان وارد می‌شود تا از کمک آموزشی‌ها استفاده کنند. این موضوع به فرهنگ غالب در مدارس تبدیل شدهاست یعنی دانش‌آموزان و خانواده‌ها می‌دانند که در برخی از درس‌ها باید از کمک آموزشی‌ها استفاده کنند چرا که کتاب درسی آنها را قانع نمی‌کند.
او به زمان آموزش در کلاس درس اشاره می‌کند و اظهار می‌کند: مسئولان آموزش و پرورش در حال کم کردن حجم کتاب‌های درسی هستند. اما در کنار کم کردن حجم کتاب‌های درسی ساعت‌های آموزش هم کم کردند یعنی اگر سال گذشته ۴ ساعت آموزش فیزیک در مدرسه داشتیم هم‌اکنون دو ساعت شده است و این موضوع موجب شده تا معلمان مطالب را فشرده آموزش دهند. علاوه بر این معلمان اگر با یک تعطیلی ناخواسته‌ای مثل آلودگی هوا مواجه شوند نمی‌دانند چگونه باید عقب افتادن محتوای درسی را جبران کنند.
معلمان درباره سنگینی محتوا نظر دهند
برخی از کارشناسان تعلیم و تربیت هم بر این باورند که اصولاً نمی‌توانیم بگوییم کتاب‌ها سنگین است یا خیر؟ مگر آن‌که تک تک کتاب‌های درسی را بررسی کنیم.موضوعی که رضا نهضت معلم عربی بر آن تأکید دارد و می‌گوید:برای این که ببینیم آیا محتوای کتاب‌های درسی سنگین هست یا نیست؟ باید چند نکته را مد نظر داشته باشیم. اول این که اکثر نظراتی که در این باره بیان می‌شود، مستدل نیست و کار کارشناسی شده‌ای روی آن انجام نشده است.برخی، حس خودشان را به عنوان کار کارشناسی جا می‌زنند.
وی با تأکید بر این‌که موضوع سنگینی محتوای کتاب‌های درسی چندان دقیق نیست؛ می‌گوید:باید تک تک کتاب‌های منتشر شده را بررسی کرده باشیم و بعد به این نتیجه رسیده باشیم؛ که ما کتاب‌ها را بررسی نکنیم، از سنخ مغالطه تعمیم شتاب زده است. همچنین برای نظر دادن در این باره، باید چند چیز را لحاظ کنیم؛ اول نوع مدرسه و ساعاتی که در آن مدرسه، کتاب تدریس می‌شود. مسلماً مدرسه‌ای که دانش‌آموز گزینش شده درسی و اخلاقی دارد، با یک مدرسه دولتی عادی از این حیث، تفاوت دارد. دوم، ساعات تعطیلی ناخواسته‌ای است که در طول سال تحصیلی پیش می‌آید. همه این‌ها در داوری درباره این که آیا محتوای کتاب سنگین است یا خیر؟ مهم است.
نهضت با اشاره به این‌که مفهوم سنگین یا سبک بودن، یک مفهوم کیفی است و قابل اندازه‌گیری نیست می‌گوید: در بسیاری از مواقع هم، ممکن است معلمی بگوید کتاب سنگین است و معلمی هم بگوید سبک است. با این حال مهمترین داور در این باره به نظرم، معلمانی‌اند که آن کتاب‌ها را تدریس می‌کنند. بنده کتاب‌های منطق، فلسفه و عربی را تدریس می‌کنم.
نسبت به نظام تحصیلی گذشته، محتوا و حجم کتاب‌ها سبک‌تر شده و در درس‌های منطق و فلسفه از لحاظ محتوا بسیار بسیار پیشرفت داشته است. تا جایی هم که از همکارانم پرس و جو می‌کنم، بسیاری از کتاب‌های دیگر هم، چنین وضعی دارند. البته برخی کتاب‌ها به علت تازه تألیف بودنشان، ممکن است در عمل، حجم زیادی داشته باشند که معمولاً بر ای سال بعد متناسب می‌شوند.در کل می‌توان این نکته را بیان کرد که روال در این چند سال که می‌بینیم، این است که حجم کتاب‌ها نسبت به گذشته کمتر شده است.
بطحایی: حجم سنگین محتوای درسی، بچه‌ها را دلزده کرده است برای همین برنامه‌های آموزشی باید اصلاح شود.
بهلولی : هیچ کدام از معلمان از حجم کتاب‌ها راضی نیستند. معلمان می‌خواهند که حجم کتاب‌ها به گونه‌ای باشد که آنها بتوانند در تدریسشان از پژوهش دانش‌آموزان هم استفاده کنند. اما هم‌اکنون این چنین نیست.
نیک نژاد : حجم کتاب‌ها به گونه‌ای است که این فشار به معلم و یا دانش‌آموزان وارد می‌شود تا از کمک آموزشی‌ها استفاده کنند. این موضوع به فرهنگ غالب در مدارس تبدیل شده است.
نهضت : نسبت به نظام تحصیلی گذشته، محتوا و حجم کتاب‌ها سبک‌تر شده و در درس‌های منطق و فلسفه از لحاظ محتوا بسیار بسیار پیشرفت داشته است.
- 12
- 3
