حذف لاک‌پشتی کنکور/ خبر خوشی که دوام نداشت

کنکور سراسری امسال ۵۰ ساله شد تا خاطره نیم‌قرن از دانشجویان دانشگاه‌های ایران با شرکت در این آزمون معنا پیدا کند. آزمونی که مدتی آن را به دیو و مدتی آن را به شیری بدون یال و کوپال تعبیر کردند. مدت‌هاست کنکور به دلایل مختلفی مورد انتقاد متخصصان آموزشی است.

عده‌ای کنکور را سبب به وجود آمدن مدارس خاص، موسسه‌های کنکوری، عبور از مفاهیم درسی با تکیه بر فرمول‌ها و درنهایت موجب مرگ خلاقیت دانش آموزان  می‌دانند. این موضوعات به همراه کاهش تعداد داوطلبان پشت‌کنکوری که ناشی از کم شدن جمعیت جوان کشور و از طرفی کاهش تمایل به شرکت در این آزمون بود، باعث شد مسئولان از اواخر دهه ۸۰ به دنبال حذف کنکور باشند. هرچند پیش از این‌ هر از چندگاه خبری درمورد حذف کنکور یا مدل‌های جایگزین آن شنیده می‌شد، اما درنهایت کنکور در سال ۹۲ وارد دقیقه ۹۰ شد.

خبر خوشی که دوام نداشت

کنکور در این مدت تغییرات زیادی داشت. برای مثال کنکور از سال ۱۳۷۷ به صورت یک‌مرحله‌ای و برای پنج گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی، علوم انسانی، زبان‌های خارجی و هنر به‌طور جداگانه برگزار شد. اما این تغییرات که بیشتر در شکل و قالب برگزاری کنکور بود، به مرور زمان به تغییراتی برای حذف کنکور تبدیل شد و این‌بار این خود کنکور بود که مورد انتقاد قرار می‌گرفت. اولین اقدام قانونی برای حذف کنکور مربوط به آبان‌ماه سال ۸۶ بود.

در این زمان قانون حذف کنکور و پذیرش دانشجو براساس سوابق تحصیلی در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و قرار شد این نوع پذیرش تا پایان سال اول برنامه پنجم توسعه یعنی سال ۹۱، جای کنکور را بگیرد، اما مسائل مختلفی که مهم‌ترین آن را می‌توان مسائل ساختاری دانست، موجب شد این قانون به ثمر نرسد.

ابراهیم خدایی، رئیس سازمان سنجش آموزش مدتی پیش درمورد به نتیجه نرسیدن این قانون گفت: «طبق قانون سال ۸۶ ، وزارت آموزش‌وپرورش باید سوابق تحصیلی کل سه سال دبیرستان به‌علاوه پیش‌دانشگاهی را به‌عنوان سوابق تحصیلی درنظر بگیرد که آموزش‌وپرورش فقط اطلاعات یک‌سال از این چهار سال را داشت، درنتیجه اصولا جایگزینی برای آن ایجاد نشد.» هرچند عده‌ای به فشارهای مافیای کنکور برای به نتیجه نرسیدن این قانون اشاره می‌کردند، اما به هر حال مجلسیان تصمیم گرفتند در قانون حذف کنکور تغییراتی انجام دهند و با افزایش زمان اجرایی این قانون فرصتی مجدد برای حذف کنکور قائل شوند.

در سال ۹۲ با اصلاح قوانین این‌بار بدون‌ اشاره به «حذف کنکور» در توزیع ظرفیت‌ها، قرار شد ۸۵ درصد ظرفیت پذیرش آموزش عالی براساس سوابق تحصیلی صورت بگیرد که به موجب آن چندین تکلیف برعهده سازمان سنجش آموزش کشور و آموزش‌وپرورش گذاشته شد. رئیس سازمان سنجش آموزش درمورد این قانون و زمان اجرای قانون جدید می‌گوید: «براساس این قانون که از سال ۹۳ اجرایی می‌شد باید طی ۵ سال، ۸۵ درصد کل ظرفیت‌های آموزش عالی با سوابق تحصیلی اعمال شود.» روند اجرای پذیرش براساس سوابق تحصیلی به همراه کنکور سراسری و برای داوطلبانی که در این کنکور شرکت می‌کردند، ادامه داشت تا اینکه وزیر علوم در آذرماه سال ۹۷ در گفت‌وگویی از پذیرش ۸۵ درصد ظرفیت‌های آموزش عالی کشور به صورتی مجزا و بدون شرکت در کنکور سراسری ۹۸ خبر داد.

او گفت: «پذیرش حداقل ۸۵ درصد تمامی ظرفیت‌های آموزش عالی در دانشگاه‌های دولتی، آزاد اسلامی، پیام‌نور، موسسات غیرانتفاعی، فنی‌وحرفه‌ای و جامع علمی-کاربردی براساس سوابق تحصیلی به دانشگاه‌های فوق واگذار می‌‌شود و داوطلبان متقاضی رشته‌محل‌های اعلامی ضرورتی برای ثبت‌نام و شرکت در کنکور سراسری ندارند.»

هرچند این گزاره را می‌توان اولین جمله برای حذف کنکور دانست، اما خبر علنی حذف کنکور توسط سیدمحمد بطحایی، وزیر وقت آموزش‌وپرورش- که در توئیتر خود نوشت: «ورود به ۸۵ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها نیاز به شرکت در کنکور و تحمل اضطراب‌های طاقت‌فرسا ندارد و صرفا سوابق تحصیلی ملاک عمل است. از همراهی وزارت علوم برای این موفقیت متشکرم. خداحافظ کنکور»- منتشر شد.

حدود ۲۰درصد از ظرفیت روند پذیرش بدون آزمون به رشته‌های روزانه، یعنی محبوب‌ترین رشته‌های دانشگاهی اختصاص دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های گذشته بسیاری از رشته‌های ارائه‌شده به کمک پذیرش از طریق سوابق تحصیلی نیازی به آزمون نداشتند.

کدام محبوب است بدون کنکور یا با کنکور

همان‌گونه که گفته شد، هرچند از حذف کنکور صحبت به میان آمده، اما همچنان رشته‌های پرطرفدار در پشت سدی با عنوان «کنکور» از دسترس دور هستند و هنوز رقابت برای دست یافتن به این رشته‌ها ادامه دارد. عدم‌انتخاب رشته ۴۶ درصد از داوطلبان آزمون سراسری نشان‌دهنده آن است که بخش عظیمی از شرکت‌کنندگان این آزمون به دنبال هدفی خاص که عمدتا رشته‌های پزشکی است، هستند و به همین دلیل حتی حاضر به انتخاب‌ رشته‌های دیگر نیستند. از طرفی ۴۱درصد از ظرفیت ۵۹۶ هزار و ۱۷۱ هزار نفری پذیرش بدون آزمون دانشجویان بیانگر این است که علاقه خاصی برای دست یافتن به این رشته‌ها وجود ندارد. آزمون امسال نشان داد از این پس نسبت به کنکور باآزمون و بی‌آزمون تمایلی وجود ندارد.

 حذف لاک‌پشتی کنکور

روند پذیرش بدون آزمون دانشجویان در سال ۹۸ نسبت به ۹۷ و ۹۶ متفاوت بود. داوطلبان در سال‌های بین ۹۳ تا ۹۷ هرچند ‌باید در آزمون سراسری شرکت می‌کردند، اما می‌توانستند از طریق پذیرش براساس سوابق تحصیلی انتخاب‌رشته کنند. نگاهی آماری به سه سال اخیر نشان می دهد میزان داوطلبان ورود به دانشگاه از طریق سوابق تحصیلی در سال ۹۶ تنها ۱۷۵۴۵۸ نفر بوده است، این میزان در سال ۹۷، ۲۱۸۸۲۶ نفر و در سال ۹۸نیز ۲۴۷۴۱۶ نفر یعنی ۵۶ درصد پذیرفته‌شدگان دانشگاهی را تشکیل می دهد. در این بین، افزودن رشته‌های روزانه به پذیرش بدون آزمون دانشگاه‌ها را هم نباید نادیده گرفت.

از طرفی آمار پذیرفته‌شدگان بدون آزمون نشان‌دهنده استقبال این داوطلبان از رشته‌های تجربی آزمون سراسری و استقبال از رشته‌های انسانی، هنر و زبان خارجه در رشته‌های بدون آزمون است. میزان داوطلبان پذیرفته‌شده در رشته‌های تجربی باآزمون نزدیک به دو برابر پذیرفته‌شدگان رشته‌های تجربی بدون‌آزمون است که تاثیر آن را می‌توان وجود رشته‌های پرطرفدار پزشکی در رشته‌های باآزمون دانست. همچنین ظرفیت رشته‌های بدون‌آزمون دانشگاه‌ها اگرچه ۸۵ درصد کل ظرفیت دانشگاه‌هاست، اما تنها ۵۶ درصد از پذیرفته‌شدگان  را در خود جای داده است.

پذیرش ۲۴ هزار و ۲۱۹ نفر از داوطلبان بدون آزمون در رشته‌های روزانه، از ۱۷۱ هزار نفر ظرفیت کل روزانه کشور نشان‌دهنده آن است که همچنان رشته‌های پرطرفدار روزانه محدود به آزمون سراسری است. از طرفی اگر این تعداد از رشته‌های روزانه را از تعداد پذیرفته‌شدگان بدون آزمون کم کنیم، تعداد ۲۲۳ هزار و ۱۹۷ نفر از طریق بدون آزمون وارد دانشگاه شده‌اند و این تعداد تنها ۲۸هزار و ۵۹۰ نفر نسبت به سال گذشته رشد داشته است. این درحالی است که تعداد داوطلبان کنکور سال ۹۸ نسبت به داوطلبان کنکور ۹۷، ۶۵ هزار و۱۹۳ نفر افزایش پیدا کرده است. درواقع هرچند درصدها در سه سال اخیر به نفع رشته‌های بدون آزمون درحال تغییر است، اما آن را نمی‌توان الزاما به معنای موفقیت طرح پذیرش بدون آزمون دانست.

از طرفی این موضوع نشان‌دهنده آن  است که «حذف کنکور» بدون وجود رشته‌های روزانه و پرطرفدار معنای واقعی خود را پیدا نخواهد کرد و اتفاقا مانند آنچه امسال باعث تعجب همگان در عدم‌انتخاب رشته ۴۶ درصد از داوطلبان شد، در آینده هم با آمارهای عجیبی مواجه خواهیم شد. عدم‌توجه به بازار کار، آینده شغلی و... باعث شده داوطلبان ویژگی‌های خاصی را برای انتخاب‌رشته‌ در نظر بگیرند. یقینا با توجه به افزایش تعداد داوطلبان نمی‌توان  اختلاف ۲۸ هزار و ۵۹۰ نفری داوطلبان بدون آزمون۹۸  و استفاده‌کننده از سوابق تحصیلی سال ۹۷ را  به معنای استقبال دانشجویان از رشته‌های بدون آزمون گرفت، بلکه باید به پدیده‌های پنهان این ماجرا توجه داشته باشیم.