دور اول چهاردمین انتخابات ریاست جمهوری با مشارکت ۴۰ درصدی که کمترین میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری است، به پایان رسید. در دور دوم یک نامزد اصلاح‌طلب و یک نامزد اصولگرا با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. اما یکی از مواردی که این انتخابات را با انتخابات پیشین متمایز می‌کند، این است که برخلاف ادوار که اصلاح‌طلبان میدان را نه به رقیب خود بلکه به کاهش مشارکت واگذار می‌کردند، در این دوره هم میزان مشارکت پایین بود و هم نامزد اصلاح‌طلبان از رقیب خود پیشی گرفته است. علاوه بر این، سید ابراهیم رئیسی در انتخابات ۱۴۰۰، ۱۸ میلیون رای داشت اما دو کاندید اصولگرای انتخابات اخیر روی هم رفته کمتر از ۱۳ میلیون رای دارند.
امان‌الله قرائی مقدم، جامعه‌شناس در تحلیل خود از کاهش مشارکت و درعین حال رای بالاتر مسعود پزشکیان، به دیده‌بان ایران گفت: «اصولا جامعه مرتبا تغییر می‌کند. شرایطی که اکنون جامعه دارد بر اساس تاثیراتی که از اعتراضات۸۸، ۹۶، ۹۸ و ۱۴۰۱ گرفته، دچار دگرگونی ذهنی و فکری شده است. از آنجایی که طبقه متوسط که اصولا سپر مقاومتی اقشار پایین در مقابل حاکمیت است، ضعیف شده، باعث شده است که طبقه پایین یک نوع آگاهی نسبت به مسائل و اقدامات اصولگرایان پیدا کند. بنابراین این تغییرات اجتماعی براثر آگاهی‌بخشی طبقه متوسط رخ داده و از این رو در در رای دادن مردم هم تاثیر گذاشته است. کمااینکه نرخ مشارکت در انتخابات ۱۴۰۰ مشارکت ۴۸ درصد بوده اما در این دوره ۴۰ درصد بوده است.»
وی ادامه داد: «من معتقدم در دور دوم میزان مشارکت کمتر می‌شود. در نتیجه جامعه با دگرگونی‌های اجتماعی و آگاهی‌هایی که نسبت به اصولگرایان و اصلاح‌طلبان دریافته باعث شده است که در ذهنیت و افکار خود تجدید نظر کند. همچنان که می‌بینیم آقای قالیباف که رئیس مجلس هم بوده، ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار رای آورده است. این نشان می‌دهد که جامعه دچار تغییر شده که طبیعتش است اما به سمتی رفته که متاسفانه میزان مشارکت کاهش داشته است.»
قرائی مقدم در پاسخ به اینکه درحالی که ممکن است عده‌ای از کسانی که در دور اول شرکت نکردند به دلیل نگرانی از واگذاری نتیجه به جناح تندرو تصمیم به مشارکت داشته باشند، معتقد است که میزان مشارکت کاهش پیدا می‌کند، گفت: «یک عده‌ای که در دور اول رای دادند به دلیل نیاز به مهر شناسنامه بوده است بنابراین برای دور دوم دیگر این نگرانی را ندارند و شرکت نمی‌کنند. البته ممکن است با بیانیه آقای قالیباف در حمایت از آقای جلیلی تغییری وجود داشته باشد اما من فکر می‌کنم بخشی از آرای ایشان به سبد آقای پزشکیان برود چراکه گروهی سابقه پزشکیان را اندکی بهتر می‌دانند. به همین علت من فکر می‌کنم جامعه در این یک هفته ممکن است در دیدگاه خود تجدید نظر کند و به آقای پزشکیان تمایل بیشتری نشان دهد. گمانم بر این است که در دور دوم میزان مشارکت کمتر و گرایش به سمت نامزد اصلاح‌طلبان بیشتر می‌شود.»
این جامعه‌شناس همچنین در پاسخ به اینکه کاهش رای دونامزد اصولگرا در مقایسه با میزان رای ابراهیم رئیسی در انتخابات ۱۴۰۰، نشان دهنده نارضایتی در میان اصولگرایان هم است، به دیده بان ایران گفت: «طرفداران دولت مرحوم رئیسی هم کم شده است چون جامعه دچار تغییر شده است. تورم ۴۰ درصدی بسیاری از طرفداران ایشان را هم فرو ریخت. آقای قاضی‌زاده هاشمی که در منظرات از دولت رئیسی طرفداری می‌کرد، کنار کشید و این خود به طرفداران رئیسی ضربه زد. طرفداران مرحوم رئیسی هم گفتند وقتی کسی که مدام از دولت رئیسی دفاع می‌کرد، کنار کشید یعنی خودش هم به پیروزی‌اش اعتمادی ندارد. در نتیجه از طرفداران دولت سیزدهم هم کاسته شد و این وضع را به وجود آمد.»
قرائی‌مقدم در پیش‌بینی خود از پیروز دور دوم انتخابات، عنوان کرد: «آقای پزشکیان به دلیل رویکردی که نسبت به مسائلی همچون آزادی، FATF، روابط خارجی و... داردند جامعه مقداری نسبت به ایشان امیدوارتر است تا بتواند تغییراتی ایجاد کند. گرچه ایشان بر تبعیت از سیاست‌های رهبری تاکید داشتند اما جامعه نظر مثبت‌تری به ایشان دارد چراکه باتوجه به سابقه آقای جلیلی درخصوص برجام و سیاست خارجی، اقبالی به ایشان ندارند. من فکر می‌کنم آقای پزشکیان موفق به کسب آرای بیشتری از رقیب خود شوند.»
- 12
- 5
