کنترل دلار با گفتاردرمانی | تکرار گزاره آزادسازی دارایی‌های مسدودی

روزنامه جهان صنعت:  بعد از رکوردشکنی‌های پی در پی دلار در هفته‌ای که گذشت، اسکناس آمریکایی به سطح بی‌سابقه ۳۵ هزار تومانی نیز دست یافت. سیگنال‌های منفی برجامی، هجوم سرمایه‌های خارج‌شده از بورس به بازار ارز و همچنین انتظارات تورمی دلایل اصلی رشد قیمت دلار در هفته گذشته عنوان شده است. تشدید تنش‌های سیاسی ایران و غرب و افزایش ناامیدی نسبت به آینده برجام نیز هرچند پیش‌بینی‌ها را به سمت تداوم روند صعودی دلار تا پایان سال کشانده، با این وجود مقامات دولتی از ذخایر خوب ارزی بانک مرکزی و احتمال آزادسازی ۷ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه‌شده ایران خبر می‌دهند.

کارشناسان اما در توصیف وضعیت این روزهای بازار به فاکتورهای سیاسی و اقتصادی اشاره و اظهارات دولتی‌ها در خصوص ذخایر ارزی کشور را عملیات روانی برای کاهش التهابات ارزی بازار عنوان می‌کنند. راه‌اندازی بازار توافقی ارز در ماه‌های اخیر نیز هرچند اقدامی در راستای نظارت بر شیوه قیمت‌گذاری ارز در بازار بود اما سقف‌شکنی دلار و عبور از مرزهای روانی بازار نشان از همراهی اسکناس آمریکایی با واقعیت‌های اقتصادی و سیاسی کشور دارد.

چهره جدید بازار ارز

بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازار ارز در هفته‌های اخیر در وضعیت نسبتا باثباتی قرار داشت و در محدوده قیمتی ۳۲ هزار و ۵۰۰ تا ۳۲ هزار و ۸۰۰ تومانی نوسان می‌کرد. هرچند در طول مدت یادشده خبرهایی در خصوص عدم به نتیجه رسیدن مذاکرات منتشر شد، اما دلار نسبت به این اخبار نیز بی‌حس ماند و محدوده نوسان قیمتی خود را حفظ کرد.

اما از ابتدای هفته گذشته بازار ارز شاهد تحرکات جدید قیمتی بود به طوری که دلار از روز دوشنبه تا پنجشنبه سه مرز ۳۳، ۳۴ و ۳۵ هزار تومانی را پشت سر گذاشت.

آن‌طور که تابلوی معاملات قیمتی بازار ارز نشان می‌دهد، دلار تا پایان معاملات روز چهارشنبه در یک قدمی ورود به کانال ۳۵ هزار تومانی قرار گفت اما روز پنجشنبه بازار ارز دلار ۳۵ هزار تومانی را نیز به خود دید. طبق بررسی‌ها بالاترین نرخ ثبت‌شده دلار برابر با ۳۵ هزار و ۵۰ تومان بوده که رکورد جدیدی برای این ارز خارجی در دولت سیزدهم محسوب می‌شود. نکته قابل توجه آنکه دلار در ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم در کانال قیمتی ۲۶ هزار تومانی قرار داشت و اکنون به ۳۵ هزار تومان رسیده است.

به این ترتیب ظرف یک سال و چند ماه دولت سیزدهم قیمت دلار را ۹ هزار تومان بالا برد. نکته مهم آنکه بانک مرکزی در ماه‌های گذشته بازاری تحت عنوان بازار توافقی ارز راه‌اندازی کرد تا بازگشت ارزهای صادراتی به کشور سرعت بگیرد. بانک مرکزی هدف از راه‌اندازی این بازار را کمک صادرکنندگان به تقویت ذخایر ارزی و حفظ ثبات نرخ ارز در بازار عنوان کرده بود اما به نظر می‌رسد این بازار نیز کارایی خود را از دست داده است، به طوری که نرخ توافقی دلار در روزهای اخیر تا ۳۳ هزار و ۵۰۰ تومان بالا رفته و بانک مرکزی را از اهداف سیاستی خود دور کرده است.

خوش‌بینی رییس بانک مرکزی

نکته قابل توجه آنکه مقامات دولتی همواره از وضعیت مناسب ذخایر ارزی کشور سخن می‌گویند. علی صالح‌آبادی، رییس بانک مرکزی فردی است که در موارد متعدد از رکوردشکنی عرضه ارز به سامانه نیما خبر داده است.

اخیرا نیز اعلام کرده که آرامش ارزی در بازار برقراری است، این در حالی که برخلاف گفته اخیر وی دلار سقف‌شکنی کرده و به بالاترین میزان خود رسیده است. صالح‌آبادی اما به رکوردشکنی دلار در روزهای گذشته نیز واکنش نشان داده و گزاره‌هایی تکراری در خصوص وضعیت این روزهای بازار ارز ارائه کرده است. وی در این رابطه گفته: «برای این منظور مقرر شده است در سامانه نیما عرضه‌ها در زمینه ارزهایی که مورد اقبال بخش خصوصی است و تقاضای بیشتری دارد، همچنان تداوم یابد و تقاضایی که برای نیازهای واقعی مردم وجود دارد پوشش داده شود.

در سامانه نیما عرضه‌ها به مراتب بیش از تقاضاست. برای نمونه از ابتدای سال حدود ۵/۲۶ میلیارد دلار در سامانه نیما معامله انجام شده است و نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۷ درصد در سامانه یادشده در عرضه‌ها و معاملات رشد داشته‌ایم. همچنین کل تامین ارز برای واردات کشور در بازه زمانی یادشده معادل ۵/۳۸ میلیارد دلار بوده که نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۲۲ درصد رشد داشته است. در حوزه اسکناس نیز ۵/۱ میلیارد دلار حجم معاملات اسکناس بوده است که نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۴۰ درصد رشد معاملات اسکناس بوده است. در هر حال قرار است ارز‌های پرطرفدار باتوجه به ذخایر بسیار خوب عرضه شود و قابل استفاده در بازار باشد. صادرکنندگان نیز به صورت توافقی ارز‌های زیادی را در بازار عرضه می‌کنند و هیچ مشکلی در تامین اسکناس و حواله ارزی وجود ندارد».

تکرار گزاره آزادسازی دارایی‌های مسدودی

آنچنان که از صحبت‌های رییس بانک مرکزی برمی‌آید، وضعیت ذخایر ارزی کشور در سایه تزریق ارز به سامانه نیما مطلوب است. سیاستگذار همچنین مدعی شده که این ذخایر ارزی را برای تامین نیازهای بازار عرضه می‌کند. اما اگر نگاهی به وضعیت بازار ارز بیندازیم متوجه می‌شویم که معامله‌گران به فضای سیاسی و اقتصادی کشور چشم دوخته‌اند و برنامه معاملاتی خود را با توجه به تغییراتی که در حوزه سیاست خارجی اتفاق می‌افتد تنظیم می‌کنند.

برای این منظور نیز می‌توان به خبرهای منفی رسیده از وضعیت مذاکرات اشاره کرد. از یک سو شنیده‌ها حاکی از تداوم اختلافات ایران و غرب بر مساله برجام است و از سوی دیگر نیز ادعاهایی در خصوص احتمال حمله ایران به عربستان منتشر شده است. در کنار این موضوع نیز احتمالاتی در خصوص پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا مطرح می‌شود که باعث افزایش نگرانی‌ها در رابطه با روابط ایران و غرب شده است.

به این ترتیب می‌توان گفت که از منظر سیاسی هیچ خبر مثبت و امیدوارکننده‌ای به گوش نمی‌رسد و این موضوع نیز باعث برافروخته شدن هیجان معامله‌گران شده است. بدیهی است ناامیدی نسبت به آینده سیاسی باعث تزریق بدبینی به آینده اقتصادی کشور نیز شده است. با توجه به آنکه تصویر مثبتی از شاخص‌های عملکردی اقتصاد نیز ارائه نشده است، انتظارات تورمی رو به افزایش گذاشته و به عاملی برای تحریک تقاضا در بازار ارز تبدیل شده است.

سقوط تدریجی ریال

همه اینها در حالی است که طی ماه‌های گذشته بارها خبرهایی در رابطه با آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده ایران منتشر شده است. در دیدار چند روز پیش روسای بانک مرکزی ایران و عمان نیز بار دیگر این مساله مطرح و گمانه‌زنی‌هایی در خصوص آزادسازی این دارایی‌ها شکل گرفته است

. در این رابطه علی صالح‌آبادی در دیدار خود با رییس بانک مرکزی عمان با اشاره به سابقه همکاری‌های بانکی ایران و عمان گفته: «آخرین نمونه این همکاری‌ها سال گذشته بود که بیش از ۵۰۰ میلیون دلار از وجوه جمهوری اسلامی ایران که بیش از ۵۰ سال پیش در کشور انگلیس غیرقابل وصول مانده بود، با همکاری بانک مرکزی عمان وصول شد و این‌گونه همکاری‌ها ادامه خواهد داشت.» در جریان این دیدار در ساختمان بانک مرکزی کشورمان، گمانه‌زنی‌ها برای نهایی شدن آزادسازی منابع بلوکه‌شده ارزی کشورمان نیز تقویت شده است. پیش از این در خبرها آمده بود که احتمالا ۷ میلیارد دلار ایران به حساب بانک مرکزی ایران نزد بانک مرکزی عمان واریز خواهد شد.

کارشناسان هرچند تاثیر آزادسازی این دارایی‌ها بر بازار ارز و کاهش قیمت دلار را محتمل می‌دانند اما انتشار چندین باره این خبر بدون آنکه اثری از بازگشت این ارزها به چرخه اقتصادی کشور باشد، بی‌تفاوتی معامله‌گران و بی‌حسی بازار نسبت به این خبر را به همراه داشته است. در حقیقت بازار ارز دیگر به این خبر توجهی نشان نمی‌دهد و تنش‌های سیاسی و آینده نامطمئن اقتصادی را فاکتور مهم‌تری برای ترسیم آینده قیمت دلار می‌داند. در مجموع می‌توان گفت که زمینه‌های صعود بیشتر دلار در بازار فراهم است و کارشناسان نیز نرخ‌های احتمالی دلار تا پایان سال را بین ۳۸ تا ۴۰ هزار تومان اعلام می‌کنند. بدیهی است تداوم این وضعیت به معنای سقوط بیشتر ارزش ریال و تحمیل گرانی بر معیشت خانوارهایی که است که زیر آوار افزایش قیمت‌ها گرفتار شده‌اند.