پس‌لرزه ترکیه تا استانبول تهران رسید

زلزله مهیب و تأسف‌بار ترکیه، سوگ و اندوه و ماتم به جا گذاشت. خانه‌های مردم، ساختمان‌ها و مراکز تجاری و اقتصادی را به تلی از خاک تبدیل کرد و اقتصاد این کشور را در وضعیتی پیچیده قرار داد. اما پس‌لرزه‌های آن استانبول تهران را نیز متأثر کرد و بسیاری از معامله‌گران رشد بهای دلار را ناشی از این اتفاق می‌دانند.

پس لرزه زلزله بزرگ ترکیه حالا اقتصاد این کشور را دستخوش نوسانی جدی کرده است.

لیر ترکیه سقوطی تاریخی را تجربه کرده است و حالا وضعیت اقتصادی همسایه غربی در موقعیتی بغرنج‌تر از گذشته به سر می‎برد. پیش از این نیز لیر ترکیه سقوطی تاریخی را تجربه کرده بود.

دی ماه سال جاری بود که ارزش لیر ترکیه در روندی ادامه دار در برابر دلار آمریکا کاهش یافت و نرخ برابری آنها به ۱۸.۷ رسید.

ارزش لیر در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۴۴ درصد کاهش یافت، که عمدتاً نتیجه کاهش‌های غیرمتعارف نرخ بهره بود، حتی با افزایش تورم.

بانک مرکزی ترکیه پس از چهار ماه کاهش نرخ بهره را ۹ درصد نگه داشته است.

روایت یک سقوط

از سال ۲۰۱۳، ارزش لیر ترکیه به طور پیوسته کاهش یافته است؛ در سپتامبر ۲۰۲۱، ۱ دلار آمریکا حدود ۸ لیر ترکیه ارزش داشت، اما تا دسامبر ۲۰۲۲، این رقم به نزدیک به ۱۹ رسیده است. یکی از پیامدهای اصلی این کاهش ارزش پول ملی، تورم است که حال سر سفره تمام شهروندان ترکیه مهمان است!

وقتی ارزش ارزها کاهش می‌یابد، وارداتی‌ها گران می‌شوند. با توجه به اینکه ترکیه واردکننده کالاهایی مانند سوخت، مواد یا فناوری است، ارز ضعیفتر به معنای قیمت بالاتر است. تورم سرسام‌آور و سقوط لیر میلیون‌ها ترک را به آستانه ورشکستگی مالی رسانده و کارخانه‌ها، کشاورزان و خرده‌فروشان را در سراسر کشور به شدت تحت فشار قرار داده است.

پس از وقوع زلزله در ترکیه که بزرگترین زمین‌لرزه ترکیه در طول حدود یک قرن اخیر بوده، لیر این کشور نیز برای ساعاتی به بی‌ارزش‌ترین سطح تاریخی خود رسید.

ارزش پول ملی ترکیه به جهت ریسک‌های ژئوپلیتیک در منطقه خاورمیانه، افزایش تورم و ادامه سیاست‌های انبساطی (کاهش نرخ بهره) از طرف رجب طیب اردوغان روند نزولی به خود گرفته بود، به طوری که طی سه ماه اخیر ارزش لیر در مقابل دلار ۱.۵ درصد کاهش یافته است.

در اولین روز پس از وقوع زلزله پول ملی این کشور به‌طور ناگهانی و البته برای زمان کوتاهی به پایین‌ترین سطح تاریخ خود رسید، به طوری که هر دلار آمریکا در ترکیه برابر با ۱۸.۸۳ لیر شد.در ششمین روز فوریه، یعنی اولین روز آغاز به کار بازارهای جهانی در این هفته بود، قیمت لیر با یک افت جدی در سطح ۱۸.۸۳ در برابر هر دلار بازگشایی شد و حتی برای لحظاتی به سطح ۱۸.۸۹ نیز رسید.

دولت ترکیه چه کرد؟

در حالی که انتظار می‌رفت همزمان با گسترش حجم خسارت و افزایش قربانیان زلزله ترکیه، سقوط ارزش لیر در مقابل دلار ادامه داشته باشد اما به نظر می‌رسد دولت ترکیه در نقش بازارساز توانسته با اعمال سیاست‌های ارزی، به بازار ارز این کشور تنفس مصنوعی بدهد و آرامش نسبی را برگرداند.

بورس استانبول هم همزمان با کاهش ناگهانی ارزش، به طور موقت معاملات را متوقف کرده‌ است. دلیل توقف فعالیت بورس استانبول، حضور چندین شرکت مهم فعال در بازار سهام در منطقه زلزله‌زده بوده‌ است.

تاثیر زلزله ترکیه بر بازار ارز تهران

هر چند زلزله ترکیه استانبول ترکیه را تحت تاثیر قرار نداد اما پس لرزه‌های آن تا استانبول تهران رسید . افزایش نرخ دلار و شیفت تقاضای لیر بر دلار سبب شد قیمت ارز روندی افزایشی را تجربه کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود آنچه برای لیر در بازارهای جهانی اتفاق افتاد اما ارزش این ارز در بازار تهران افزایش یافت؛ هر لیر ترکیه در بازار تهران با افزایش قیمت ۱۶۰ تومانی به ۲ هزار و ۵۶۰ تومان رسیده ‌است. در یک هفته گذشته ارزش این ارز در بازار تهران ۱۹۰ تومان افزایش یافته است.

بررسی عملکرد این ارز در بازار تهران حاکی از آن است که در یک ماه گذشته ارزش آن ۳۶۰ تومان افزایش یافته‌ است.بسیاری افزایش نرخ دلار را ناشی از زلزله ترکیه می‌دانند.

افزایش نرخ لیر و دلار در بازار تهران همزمان با افزایش نرخ دلار اتفاق افتاد. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد بهای لیر به دیل افزایش تقاضا در شهرهای غربی ایران و همچنین وابستگی اقتصادی ایران و ترکیه رخ داده است.

قیمت دلار نیز در بازار آزاد ایران با افزایش نزدیک به ۵۰۰ تومانی به آستانه ۴۵ هزار تومان رسید.

بخش مهمی از فعالیت‌های تجاری ایرانیان در ترکیه صورت می‌گیرد و تعداد مهاجران به ترکیه در سال‌های اخیر افزایش یافته است. برآوردها نشان می‌دهد ایرانی‌ها یک از عمده‌ترین خریداران ملک در ترکیه هستند .

در اکثر آمارهای ارائه شده ایرانی‌ها دومین گروه پرشمار خریدار ملک در این کشور محسوب می‌شوند. تازه‌ترین آمارهای ارائه شده از سوی سازمان آمار ترکیه نشان می‌دهد فروش مِلک در ترکیه در ماه اوت سال گذشته میلادی یعنی مرداد و شهریور ماه سال جاری، در مقایسه با مدت مشابه سال پیش ۱۰.۱ درصد کاهش یافته و به ۵ هزار و ۲۷۳ منزل رسیده است. همچنین شهر آنتالیا با فروش یکهزار و ۸۱۴ منزل در مرتبه نخست، استانبول با یک هزار و ۷۵۰ منزل در جایگاه دوم و مرسین با ۳۱۷ منزل در مرتبه سوم قرار گرفت.

بر اساس این آمار، ترکیه طی ۸ ماه گذشته ۴۴ هزار و ۵۹۵ منزل به اتباع خارجی فروخته است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۴.۶ درصد افزایش یافته است.

طبق این آمار، روس‌ها طی ماه ژوئیه با خرید یک هزار و ۲۳۸ منزل در ترکیه در مرتبه نخست بیشترین خریداران ملک در این کشور قرار گرفتند سپس ایرانی‌ها با خرید ۶۳۳ منزل در جایگاه دوم و عراقی‌ها با خرید ۴۱۷ منزل در جایگاه سوم، آلمان با ۲۵۶ منزل در مرتبه چهارم و قزاقستان با ۲۳۱ منزل در جایگاه پنجم قرار گرفت.

به نظر می‌رسد پس لرزه‌های زلزله ترکیه بر ارزش پول ملی این کشور در حال مهار است اما بی‌تردید ابعاد این زلزله در روزهای آتی نیز وضعیت اقتصادی این کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

محمد میرزایی