بررسی آمار طرح پیش‌فروش سکه

خبرها حکایت از فروش ۸۰۰ هزار سکه با پیش‌فروش سه ماهه دارد. پیش از این نیز مقامات بانک مرکزی از فروش یک میلیون قطعه سکه در طرح پیش‌فروش یک ماهه خبر داده بودند. به این ترتیب بانک مرکزی طی دوره چند روزه حدود یک میلیون و هشتصد هزار سکه برای چهار ماه آینده پیش‌فروش کرده است. «دنیای اقتصاد» در گزارشی به بررسی آماری طرح پیش‌فروش پرداخته است. مهم‌ترین آمار این است: بانک مرکزی برای جذب ۲/ ۰ درصد از نقدینگی کشور در طرح پیش‌فروش سکه باید در حدود ۱/ ۱۳ تن از ذخایر طلای خود را تبدیل کند.

آمار پیش‌فروش سکه با سررسید سه ماهه اعلام شد. بر مبنای این آمار بانک مرکزی در ۱۲ روزی که اقدام به پیش‌فروش سکه سه ماهه کرده بود ۸۰۰ هزار قطعه سکه بهار آزادی پیش‌فروش کرده ‌است. این در حالی است که مقامات بانک مرکزی آمار پیش‌فروش سکه با سررسید یک ماهه را در حدود یک میلیون قطعه عنوان کرده‌بودند. به این ترتیب بانک مرکزی در طرح پیش‌فروش سکه پس از یکسان‌سازی نرخ ارز حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار سکه با سررسید کمتر از سه ماهه فروخته ‌است. ضرب و انتشار این تعداد سکه نیازمند ذوب کردن ۱/ ۱۳ تن از ذخایر طلای بانک مرکزی است.

بانک مرکزی در ازای این میزان طلا توانسته است در حدود ۸/ ۲ هزار میلیارد نقدینگی جذب کند. در صورتی که فرض کنیم بانک مرکزی می‌توانست این نقدینگی را در بازار به دلار تبدیل و سپس دلار را به طلا تبدیل کند، در این صورت با توجه به قیمت جهانی طلا و نرخ ارز در بازاهای غیر رسمی، می‌تواند در حدود ۱۲ تن طلا دریافت کند. بانک مرکزی برای پاسخ به تعهد خود در قالب پیش فروش سکه باید در ۳۰ روز ابتدایی سپری شده از اتمام پیش‌فروش روزانه ۳۳ هزار سکه ضرب کند. تحویل سکه با پیش‌فروش سه ماهه نیز نیازمند این است که بانک مرکزی در فاصله زمانی بین سررسید سکه‌های یک ماهه و سه ماهه، روزانه ۳/ ۱۳ هزار قطعه سکه ضرب کند.

جذب سه هزارمیلیارد نقدینگی

آمار پیش‌فروش سکه برای بازه زمانی سه ماهه اعلام شد. بر این اساس طی بازه زمانی ۱۲ روزه عرضه پیش‌فروش سکه با سر رسید سه ماهه در حدود ۸۰۰ هزار سکه به فروش رفته است. بانک مرکزی با هدف جذب بخشی از نقدینگی سرگردان در آغاز دهه سوم فروردین پیش‌فروش سکه با سررسید یک ماهه و سه ماهه را آغاز کرده‌بود.

اما به علت استقبال گسترده شهروندان از یکسو و محدودیت‌های فنی بر سر پاسخ به تقاضای شکل‌گرفته در زمان سررسید، بانک مرکزی یک هفته کاری پس از آغاز پیش‌فروش سکه، عرضه پیش‌فروش سکه یک ماهه را متوقف کرد. بر مبنای آمارهای اعلام‌شده از سوی مدیر کل ریالی و نشر بانک مرکزی طی این هفت روز در حدود یک میلیون قطعه سکه با سر رسید یک ماهه پیش‌فروش شده‌ است.

به عبارت دیگر طی این بازه به‌طور میانگین روزانه ۱۴۲ هزار سکه با سررسید یک‌ماهه پیش‌فروش شده‌ است. افزون بر این طی بازه زمانی بین ۲۰ فروردین تا ۲ اردیبهشت روزانه ۶۷ هزار قطعه سکه با سررسید سه ماهه پیش‌فروش شده ‌است. به این ترتیب بانک مرکزی در طرح پیش‌فروش سکه خود توانسته ‌است ۶/ ۱ هزار میلیارد تومان از محل فروش سکه با سررسید یک ماهه و ۲۳/ ۱ هزار میلیارد تومان از محل پیش‌فروش سکه با سررسید سه ماهه جذب کند.

با این محاسبات بانک مرکزی در طرح پیش فروش خود در حدود ۸/ ۲ هزار میلیارد تومان معادل با۲/ ۰درصد از نقدینگی را جذب کرده ‌است. البته شاید مقایسه این رقم با میزان نقدینگی سرگردان (نقدینگی به شکل پول یا سپرده‌های کوتاه مدت) تصویر بهتری از نتایج طرح بانک مرکزی ارائه دهد.

بر مبنای آخرین آمارهای بانک مرکزی در پایان سال گذشته شهروندان در حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان در نظام بانکی کشور سپرده‌گذاری کرده ‌بودند. به این ترتیب بانک مرکزی در طرح پیش‌فروش خود توانسته است در حدود ۲ درصد از نقدینگی قابل تبدیل به نقدینگی سرگردان در کوتاه‌مدت را جذب کند. هر گرم طلا در حال حاضر در بازارهای جهانی با قیمتی در حدود ۴/ ۴۲ دلار به فروش می‌رسد.

اگر با توجه به نرخ دلار ۴۲۰۰ تومان این رقم را به ریال تبدیل کنیم در این صورت قیمت هر گرم طلا برای بانک مرکزی در حدود ۱۷۸ هزار تومان خواهد بود. در نتیجه اگر فرض کنیم که این امکان برای بانک مرکزی وجود داشت که نقدینگی جذب شده را به دلار (۴۲۰۰ تومانی) تبدیل کند، در این صورت با ارز حاصل می‌توانست در حدود ۷/ ۱۵ تن طلا در بازارهای جهانی خریداری کند. در سناریوی دیگر می‌توان فرض کرد که بانک مرکزی نقدینگی حاصل را با نرخ غیر رسمی بازار در روزهای آتی به دلار تبدیل کند و این رقم را صرف خرید طلا کند. در این صورت با فرض قیمت ۵۵۰۰ تومان برای نرخ دلار در بازار آزاد این میزان معادل ۱۲ تن طلا خواهد بود.

 گفته می‌شود که دولت تمایل دارد بانک مرکزی منابع حاصل از پیش‌فروش سکه را صرف خرید ارز در قالب قراردادهای سلف از صادرکنندگان کند. به این معنا که صادرکنندگان پس از ارائه مدارک نسبت به تحقق درآمد ارزی خود در تاریخ مشخص می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را در قالب قرارداد آتی به بانک مرکزی بفروشند. در صورت تحقق این برنامه دولت ظرفیت ۶۶۰ میلیون یورویی برای انعقاد قرارداد آتی ارز ایجاد خواهد شد. یکی از اهداف ترسیم‌شده در این برنامه افزایش تمایل صادرکنندگان به تسلیم ارز حاصل از صادرات به شبکه بانکی کشور است.

ضرری معادل یک وانت طلا

مقامات بانک مرکزی یکی از مهم‌ترین دلایل توقف پیش‌پرداخت سکه را فزونی تقاضای خرید در مقابل امکانات فنی این بانک در زمینه ضرب سکه دانست. بر این اساس بانک مرکزی برای پاسخ به تقاضای سکه یک ماهه باید روزانه ۳۳ هزار سکه بهار آزادی ضرب کند. همچنین پاسخ به تعهدات پیش فروش سکه سه ماهه نیز نیازمند ضرب ۱۱ هزار سکه در روز است.

البته در سناریوی محتمل با توجه به محدودیت‌های فنی موجود، بانک مرکزی احتمالا در یک ماه نخست اقدام به ضرب سکه برای پیش‌فروش یک‌ماهه خواهد کرد و سپس طلای مورد نیاز برای تحقق تعهدات خود در قبال پیش‌فروش سه ماهه سکه را تبدیل خواهد کرد. در نتیجه در این سناریو بانک مرکزی از زمان شروع فروش تا سررسید سکه یک ماهه باید روزانه ۲۷ هزار سکه و در دوماه باقیمانده تا سررسید پیش‌فروش سه ماهه روزانه ۱۳ هزار و ۳۰۰ قطعه سکه ضرب کند. اما این میزان سکه چه مقدار از ذخایر طلا را در بر خواهد گرفت؟

وزن هر سکه تمام بهار آزادی در حدود ۸ گرم و ۱۳۳ سوت است. البته به علت خاصیت شکل‌پذیری طلای خالص، سکه طلا به‌صورت آلیاژ ضرب می‌شود و علاوه بر طلا، سایر فلزات نیز مانند مس در ترکیب آن دیده می‌شود. اگر این میزان ناخالصی را از وزن هر سکه کنار بگذاریم، به ازای هر سکه چیزی در حدود ۳/ ۷گرم طلا مصرف خواهد شد. در نتیجه عمل به تعهدات بانک مرکزی در قبال پیش‌فروش یک‌ماهه سکه نیازمند حدود ۳/ ۷ تن و در رابطه با سکه با پیش‌فروش سه ماهه در حدود ۸/ ۵ تن طلا نیازخواهد بود.

به این ترتیب در مجموع با پیش‌فروش سکه با سررسید کمتر از سه ماه   منجر به آب شدن ۱/ ۱۳ تن از ذخایر طلای بانک مرکزی خواهد شد که در حدود ۳/ ۷ تن از آن ظرف یک ماه و ۸/ ۵ تن از آن ظرف ۹۰ روز به سکه طلا تبدیل خواهد شد. بر مبنای محاسبات پیش‌تر انجام شده با ملاحظه نرخ غیر رسمی ارز در بازار بانک مرکزی در معامله خود معادل با ارزش ۱۲تن سکه نقدینگی دریافت کرده ‌است.

این در حالی است که بانک مرکزی باید برای عمل به تعهدات خود در زمینه نقدینگی جذب شده ۱/ ۱۳ تن طلا ذوب کند. به عبارت دیگر این داد و ستد معادل آن است که بانک مرکزی در حدود یک تن از ذخایر ارزی خود را به خاطر شکاف بین نرخ خرید و فروش محدود ارز با نرخ مصوب و نرخ غیررسمی بازار را از دست داده است.