با مرور جدید مطالعات، شواهد موجود از آثار هنری باستانی و همین طور ژنتیک نشان داد که زعفران، گران بهاترین ادویه جهان به یونان عصر برنز یعنی در حدود ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد یا پیش از آن برمی گردد.
این پژوهش که ماه گذشته در نشریه فرانتیرز این پلنت ساینس منتشر شد، هم هنر باستان و هم مطالعات ژنتیکی اخیر را برای ردیابی منشا تکاملی زعفران کورکوس ساتیووس ارزیابی کرد.
لودویگ مان، نویسنده ارشد این پژوهش در دانشگاه فنی درسدن آلمان با انتشار بیانیه ای اعلام‌کرد: «هم آثار هنری باستانی و هم علم ژنتیک منشا پرورش زعفران را یونان عصر برنز، تقریباً سال ۱۷۰۰ پیش از میلاد یا قبل از آن نشان می دهند.»
پژوهشگران گفتند بررسی ژنتیکی اینگونه ها دشوار است چون- به جای دو کروموزوم معمول- دارای سه نسخه از هر کروموزوم و یک ژنوم بزرگ حاوی درصد بالایی از دی ان ای (DNA) تکراری با توالی سخت است.
و چون بقایای کروکوس (گل زعفران) باستانی از دوره های تاریخی و پیشا تاریخ حفظ نشده اند، دانشمندان به ارزیابی آثار هنری باستانی روی آوردند که گیاهانی شبیه زعفران در آن به تصویر کشیده شده اند، به این امید که مناطق خاصی را روی کره زمین بیابند که این گیاه به صورت وحشی آن جا روییده باشد.
آن ها گفتند دسته کروکوس در حدود ۲۵۰ گونه دارد که از جنوب و مرکز اروپا و شمال آفریقا تا غرب چین را در برمی گیرد.
به گفته محققان برخلاف زعفران پرورشی که تنها با کمک انسان می توان آنرا به صورت غیرجنسی تکثیر کرد، گونه های کروکوس در طبیعت تولید مثل جنسی دارند.
اولین استفاده شناخته شده از کروکوس های وحشی به جای رنگ دانه در نقاشی های درون غار تقریبا به ۵۰ هزار سال پیش در عراق امروزی برمی گردد. به گفته دانشمندان، متون باستانی سومر، آشور و بابل نیز استفاده از کروکوس وحشی در پزشکی و رنگرزی را توصیف کرده است.
این گیاه هم اکنون در سراسر جهان رشد می کند و در آشپزی، عطرسازی و رنگرزی کاربرد دارد.
آن ها افزودند که آثار هنری به جامانده از تمدن مینوسی یونان باستان احتمالا قدیمی ترین آثاری اند که زعفران پرورشی را به تصویر کشیده اند.
آن ها با ذکر مثالی گفتند که تکه های انبوه گل های کروکوس در نقاشی دیواری« زعفران چین ها» جزیره سانتورینی (تقریباً ۱۶۰۰ سال پیش از میلاد) حکایت از کشت این گیاه دارد.
آن ها به این نکته اشاره کردند که نقاشی دیواری دیگری در همان جزیره به نام «دعا کنندگان» (آدورانت ها)، گل هایی با کلاله های بلند و قرمز تیره را نشان می دهد که گلبرگ های بنفش تیره بالای آن قرار دارد که نوعی زعفران پرورشی است.
آن ها پی بردند که گل هایی با این ویژگی ها روی سرامیک ها و پارچه های یونان عصر برنز نیز به تصویر کشیده شده است.
نتایج این بررسی با یافته های مطالعات ژنتیک (Genetics) سال ۲۰۱۹ مطابقت دارد که نشان داد سی. کارترایتیانوس که فقط در سرزمین اصلی یونان و کرت وجود دارد ، نزدیک ترین خویشاوند وحشی زعفران است.
دانشمندان می گویند کروکوس، زعفران مدرن با سه ژنوم خود به طور خودرو در طبیعت می روید، یا منحصرا از سی. کارترایتیانوس یا از پیوندهای آن و گونه های دیگر کروکوس بوجود می آید.
تونی هیتکام، مدیر گروه ژنومیک گیاهی دانشگاه فنی درسدن گفت: «امروزه در سراسر جهان تمام کروکوس های زعفران درواقع شبیه سازی هایی هستند که قدمت آن به ظهور زعفران در یونان باستان برمی گردد.»
دکتر هیتکام گفت: «باوجود آنکه زعفران ژنوم یکسانی دارد، بسته به منطقه ممکن است خواص متفاوتی داشته باشد و افزود که فعلاً محققان در حال بررسی علل ملکولی این تنوع منطقه ای هستند.»
- 18
- 2
