اسرار خط ایلامی کشف شد

جمعی از متخصصان اروپایی به رهبری «فرانسوا دیست»، باستان شناس فرانسوی، موفق شدند یکی از اسرار بزرگ تاریخی را رمزگشایی کنند و راز و رمز خط ایلامی، شیوه نوشتاری کم تر شناخته شده ای که در ایران باستان استفاده می شد، را دریابند.

به گزارش نشریه «یوروپین تایمز»، این ادعا از سوی برخی متخصصان مورد مناقشه قرار گرفته است، ولی اگر درست باشد، میتواند حقایق بسياري را در مورد جامعه ای کمتر شناخته شده که در فاصله بین النهرین باستان و تمدن دره سند شکوفا شده بود، روشن کند.

تحلیلی که به تازگی منتشر شده است، مدعی است که شناسایی رموز خط ایلامی، میتواند در مجموع به بازنگری روند تکامل شیوه های نوشتاری بینجامد. به گفته محققان این بررسی، کشف جدید در مورد این خط باستانی یکی از اکتشاف های بزرگ باستان شناسی طی دهه های اخیر است.

کارشناسان برای رمزگشایی از عناصر تشکیل دهنده خط ایلامی، بررسی نوشته های روی مجموعه ای از گلدان های نقره ای باستانی را بکار گرفته اند. ماسیمو ویداله، باستان شناس دانشگاه پادوا، در این زمینه گفت: «تحقیقی که انجام گرفته، بر اساس شناسایی و خواندن آوایی نام پادشاهان است.»

فرانسوا دیست در سال ۲۰۱۵ به مجموعه ای خصوصی در لندن دسترسی پیدا کرد و توانست گلدان های نقره ای را بررسی کند که حکاکی های فراوانی به خط میخی و ایلامی داشتند. این مجموعه ارزشمند که طی حفاری در دهه ۱۹۲۰کشف شد، بلافاصله به تاجران غربی فروخته شده بود و بر آن مبنا، منشا و اصالت آنها مورد تردید بود. با این حال، تجزیه و تحلیل ظروف نشان داد که آن ها واقعا قدیمی اند.

دیست در مورد منشا این گلدان ها، معتقد است که آن ها در یک گورستان سلطنتی در صدها کیلومتری جنوب شرقی شوش دفن شده بودند که مربوط به حدود ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است؛ یعنی درست زمانی که خط ایلامی در آن جوامع رواج داشت.

بر اساس این بررسی، گلدان های نقره که به حاکمان دو سلسله مختلف تعلق دارند، از قدیمی ترین و کامل ترین نمونه های کتیبه های سلطنتی ایلامی اند.

به گفته فرانسوا دیست باستان شناس، کنار هم قرار دادن حکاکی های روی ظروف مزبور، در رمزگشایی خط ایلامی بسیار مفید بوده است، زیرا میتوان برخی از نام هایی را که به خط میخی نوشته شده اند، از جمله نام پادشاهان مشهور ایلامی، با نمادهایی در خط ایلامی مقایسه کرد.

او با بررسی نشانه های تکرارشونده در خط ایلامی توانست معنای حروفی را که از یک سری اشکال هندسی تشکیل شده اند، درک کند. این محقق، افعالی مانند «دادن» و «ساختن» را نیز ترجمه کرده است. دیست و گروهش پس از مدت ها مطالعه و بررسی، ادعا کردند که می توانند ۷۲ نشانه را در این خط بخوانند.

آن ها در نتیجه گیری خود اعلام کردند: «اگرچه به دلیل تعداد محدود کتیبه ها، رمزگشایی کامل هنوز امکان پذیر نیست، بنظر میرسد که در مسیر درستی قرار داریم. کار دشوار ترجمه تک تک متون ادامه دارد. بخشی از مشکل این است که زبان ایلامی، که بیش از ۳۰۰۰ سال پیش در این منطقه رواج داشت، هیچ همزاد شناخته شده ای ندارد و همین امر، تشخیص آواهای احتمالی نشانه ها را دشوار می کند.»

جوامعی که زبان و خط ایلامی در آنها بکار گرفته می شد، در جنوب و جنوب غربی ایران کنونی( خوزستان) سکونت داشتند. در فارسی باستان نیز نام ایلام، هوجیه و پارس بوده است. پس از الحاق ایلام به امپراتوری هخامنشی در اواسط قرن ششم پیش از میلاد، زبان ایلامی تا دو قرن دیگر جایگاه پیشرو خود را حفظ کرد و سپس به تدریج جای خود را به پارسی باستان داد. خط ایلامی باستان پیش از این فقط تا اندازه ای رمزگشایی شده بود.

چنانکه در تصویر پیدا است، شبکه ای از ۷۲ نشانه رمزگشایی شده است که سیستم آوانگاری خط ایلامی بر آن استوار است. رایج ترین انواع گرافیکی برای هر علامت نشان داده شده است. نشانه های آبی در جنوب غربی، و نشانه های قرمز در جنوب شرقی ایران به اثبات رسیده است. نشانه های سیاه در هر دو ناحیه مشترک است.