۵ زنی که فرعون مصر شدند؛ از مرنیث تا کلئوپاترا

امپراتوری مصر باستان بیش از هر فرهنگ دیگری در دنیای باستان شاهد نشستن زنان بر مسند قدرت بوده است. برخی از قدرتمندترین و مهم‌ترین الهه‌ها در معابد مصری زن بودند و مصریان باستان به فرزانگی فرمانروایان زن ایمان داشتند.

در ادامه، با ۵ تن از زنان فرمانروای بزرگ مصر باستان آشنا می‌شوید که آثار و اطلاعات ارزشمندی از آن‌ها از طریق کشفیات باستان‌شناسی برای ما آشکار شده است.

۱. مِرنیث (۲۹۰۰-۳۲۰۰ پیش از میلاد)

سوابق تاریخی نشان می‌دهد مرنیث همسر پادشاه و نایب‌السلطنه بوده است. او همسر دجِت (چهارمین فرعون دودمان نخست مصر) و مادر دِن بود. با این حال این باور وجود دارد که او به خودی خود نیز مدتی فرمانروا بوده است. مقبره‌ی او شباهت چشمگیری با مقبره‌های فرعونیان مصریِ نخستین سلسه دارد و حاوی مصنوعاتی است که معمولاً به پادشاهان اختصاص داده می‌شد: یک اتاق زیرزمینی بزرگ، قبر‌هایی برای خدمتکاران و قربانیان پیش‌کش‌ شده. نام او نیز جزو فهرست فرعونیان اولیه روی نشانی در مقبره‌ی دِن درج شده که مورخان را به این باور سوق داده که او خود یک فرعون بوده است. اگر حقیقت داشته باشد، پس مرنیث نخستین فرعون زن و ملکه در تاریخِ ثبت‌شده است.

۲. سوبِک‌نِفرو (۱۸۰۶-۱۸۰۲ پیش از میلاد)

سوبک‌نفرو نخستین فرعون زن مصر باستان بود که شواهد به صورت قطعی آن را تایید می‌کند. او پس از مرگ برادرش آمِنِمهات چهارم، آخرین فرمانروای سلسه‌ی دوازدهم بود. او نخستین ملکه‌ای بود که نامش برگرفته از خدای تمساح یعنی سوبک بود که نماد قدرت فرعونی بود. باستان‌شناسان تصاویری یافته‌اند که در آن‌ها از او به عنوان هورِسِ زن یاد کرده‌اند؛ پادشاه مصر بالا و پایین و دختر ری (Re). حکمرانی سوبک‌نفرو کوتاه (سه سال و ۱۰ ماه) و در زمان ناآرامی‌های مدنی بود و پس از او یک دوره از اغتشاش به وجود آمد. او در طول حاکمیتش، معابدی را در مکان‌های شمالی Tell Dab’a و هراکلئوپولیس ساخت و همچنین مجموعه اهرام پدرش را در هاوارا کامل کرد. نقل شده که او هرم خودش را در مزغونه نزدیک دهشور ساخته است، اما هیچ ردی از تدفین او پیدا نشده است. نوآوری‌های سوبک‌نفرو الهام‌بخش فرعون زن بعدی حتشپسوت شد که همان لباس شاهانه و ریش مصنوعی را برای خود برگزید.

۳. هتشپسوت (۱۵۷۸-۱۴۷۸ پیش از میلاد)

دومین فرعون زنی که تاریخ آن را تایید می‌کند؛ هتشپسوت، در سن ۱۲ سالگی به محض ازدواج با نابرادری‌اش تحوتموس دوم ملکه‌ی مصر شد. پس از مرگ همسرش، نایب‌السلطنه‌ی فرزندخوانده‌ی نوزاد خود تحوتموس سوم شد. هتشپسوت کمتر از ۷ سال از نیابت سلطنتش قدرت تمام و کمال داشت و دارنده‌ی نام فرعون بود. او برای تحکیم قدرتش به تمام نمایندگان رسمی‌اش دستور داد از تمام امتیازات سلطنتی و نماد‌های فرعونی از جمله خات (سرپوش فرعونیان) که جلوی آن مزین به نمادی از کبرای مصری بود، ریش مصنوعی و شندیت (دامن مردانه) برخوردار باشد. هتشپسوت که نامش به معنای «سرشناس‌ترین زن اشرافی» است، به طور کلی به عنوان یکی از موفق‌ترین فرعونیان تاریخ مصر در نظر گرفته می‌شود. او در دوران حاکمیتش، پروژه‌های ساخت و سازی را به سرانجام رساند که مستلزم کوشش و مهارت بسیار بودند، از جمله ساخت یک معبد بزرگ در دیرالبحری در اقصر. او همچنین بر گسترش عمده‌ی تجارت نظارت داشت و یک سفر دریایی به ساحل شمال شرقی آفریقا را آغاز کرد.

۴. نفرتیتی (۱۳۷۰-۱۳۳۰ پیش از میلاد)

نفرتیتی همراه همسرش آخناتن چهارم از سال ۱۳۵۳ تا ۱۳۳۶ بر مصر حکمرانی کرد. این زوج قدرتمند دنیای باستان بیش از هر چیز بخاطر آغاز یک انقلاب مذهبی توحیدی به یاد آورده می‌شوند. قبل از سلطنت آنها، مذهب مصریان مبنی بر شرک بود. اما نفرتیتی و آخناتن به پرستش «یک» خدا اصرار داشتند؛ خدایی به نام آتون. مصر باستان تحت حاکمیت آن‌ها بیش از هر زمان دیگری به شکوفایی رسید. نفرتیتی پس از مرگ همسرش بر مصر حکمرانی کرد، با این حال، ظرف چند سال از به دست گرفتن قدرت، از سوابق تاریخی محو شد. برخی از دانشمندان باور دارند او تحت عنوان نفرنفروآتن، مدت کوتاهی پیش از به قدرت رسیدن توت‌عنخ‌آمون، به عنوان فرعون حکمرانی کرد.

۵. کلئوپاترای هفتم (۵۱-۱۲ پیش از میلاد)

دختر بطلیموس دوازدهم یعنی کلئوپاترا، آخرین فرعون فعال در مصر بطلیموسی بود که نخست، نایب‌السلطنه مشترک با برادرش بطلیموس سیزدهم و سپس بطلیموس چهاردهم بود. کلئوپاترا پس از برکناری از قدرت از سوی بطلیموس سیزدهم وادار به فرار شد. او که درصدد پس گرفتن مقام پادشاهی بود، ارتشی از سربازان مزدور را بسیج کرد و در جستجوی پشتیبانی از رهبر رومی ژولیوس سزار بود. او با قدرت نظامی روم نیرو‌های برادرش را شکست داد، کنترل مصر را به دست گرفت و ژولیوس سزار را صاحب یک فرزند پسر کرد. پس از مرگ ژولیوس سزار، او با یک ژنرال رومی دیگر یعنی مارک آنتونی هم‌پیمان شد و نهایتا بعد از خودکشی مارک آنتونی بعد از شکست آکتیوم، کلئوپاترا نیز با نیش مار کبری خودکشی کرد. کلئوپاترا که از تبار مقدونی بود، به زبان‌های زیادی از جمله آرامی، مصری، حبشی، یونانی، عبری و لاتین مسلط بود.