مقایسه تخفیف ها در «حراجمعه» ایران با «جمعه سیاه» در کشورهای مختلف

هر ساله از آخرین جمعه ماه نوامبر به عنوان Black Friday یا «جمعه سیاه» یاد می‌شود و چند سالی است که در کشور ما هم در همین تاریخ انجام می شود. در این روز فروشگاه‌های مختلفی در جهان تخفیف‌های وِیژه‌ای برای کالاهای خودشان می‌گذارند و مردم هم در آستانه سال نو میلادی سعی می‌کنند کالاهای مورد نیازشان را با قیمت‌های خیلی مناسب تهیه یا اصطلاحا شکار کنند. اما ویدئوهایی که طبق روال هر سال از این مراسم منتشر می شود نشان می دهد که برخی از مردم در کشورهای مختلف دنیا در این روز انسانیت را کنار می گذارند و برای خرید اجناس مد نظرشان هموطن خودشان را له می کنند.

در مطلب امروز سعی کرده ایم شما را  با تاریخچه و شکل برگزاری جمعه سیاه بیشتر آشنا کنیم و از جمعه سیاه در ایران برای تان بنویسیم.

تاریخچه جمعه سیاه

باید از سال ۱۹۶۰ به عنوان اولین سالی که جمعه سیاه برگزار شد، یاد کرد. این روز به مناسبت افتتاحیه فصل خرید کریسمس ابداع شد. جمعه سیاه ابتدا در آمریکا و دیگر کشورهای مسیحی متداول بود اما به علت سود و جذابیت برای مشتری‌ها و صاحبان کالا به‌سرعت در کشورهای دیگر رواج پیدا کرد. بسیاری این نام را برگرفته از سازمان پلیس فیلادلفیا در دهه ۵۰ و ۶۰ و توصیفی از روز ازدحام و ترافیک غیرقابل کنترل مربوط به حراج‌های پس از روز شکرگزاری می‌دانند. در واقع روز پنج شنبه آخر نوامبر به عنوان روز شکرگزاری شناخته می‌شد و فردای آن روز هم، جمعه سیاه است. به همین دلیل پلیس که مسئولیت کاری دشوار و وقت‌گیری در کنترل ترافیک و درگیری‌های ناشی از ازدحام و یورش مردم به فروشگاه‌ها و خیابان‌ها برای خرید داشت، جمعه پس از روز شکرگزاری جز دردسر، سیاهی و سردرد، ارمغانی برایش نداشت و به همین دلیل نام «جمعه سیاه» را به این روز اختصاص داد. به طور رسمی نخستین بار در سال ۱۹۶۶ فروشگاهی واقع در فیلادلفیا که به کلکسیون‌دارها تمبر می‌فروخت، از این عنوان برای تبلیغات استفاده کرد.

در جمعه سیاه دقیقا چه اتفاقی می‌افتد؟

در این روز ویژه که حتی برخی از شب گذشته پشت درهای فروشگاه ها می خوابند تا فردا اولین نفر وارد فروشگاه شوند ،   اجناس فروشگاه‌ها تخفیف‌های عمده و کم‌نظیری می‌خورند. برای مثال فردی ممکن است بتواند یک سینمای خانگی را با قیمتی نصف روزهای گذشته بخرد. البته این تخفیف به کالاهای الکترونیکی خلاصه نمی‌شود و کالاهای مختلفی مشمول تخفیف ویژه جمعه سیاه می‌شوند. از نظر روان شناسی و علم بازاریابی تکنیک‌هایی که فروشنده‌ها در این روز به کار می‌برند، باعث می‌شود آن‌ها فروش فوق‌العاده‌ای را تجربه کنند. بعضی فروشنده‌ها با فروش بسته‌های کالا، خریداران را به خرید کالا‌هایی غیرجذاب تشویق می‌کنند. برای مثال در یک بسته شامل پنج کالا، سه کالای مد نظر خریدار  وجود دارد و با توجه به این که این بسته شامل تخفیف ۵۰ درصدی می‌شود، خریدار ترجیح می‌دهد آن را تهیه کند و در نتیجه دو کالایی که ممکن است فروش کمتری داشته باشد، در این وضعیت به فروش می‌رسد. به واسطه فروش فوری که در این روز ایجاد می‌شود، به خریداران این حس القا می‌شود که چون تنها از صبح تا شب فرصت خرید دارند، حتما باید خریدی انجام دهند، در غیر این‌صورت ضرر می‌کنند.  

تلفات و خسارات جمعه سیاه

با وجود همه جذابیت‌هایی که این روز برای مشتریان و فروشندگان دارد اما به علت ازدحامی که وجود دارد خالی از تلفات نیست. در سال ۲۰۰۸ جمعیتی حدود دو هزار نفر از خریداران با باز شدن درهای ورودی، هیجان‌زده به سمت فروشگاه هجوم بردند و سبب مرگ یکی از کارکنان فروشگاه شدند. البته این مرگ هم باعث نشد مردم از خرید کردن دست بردارند. سال ۲۰۱۱، یک زن برای دست یابی به محصولات مد نظرش، روی ۲۰ نفر اسپری فلفل پاشید. در همین سال فرد دیگری در والمارت کالیفرنیا هدف اصابت گلوله قرار گرفت و جانش را از دست داد. این اتفاقات سبب شد تا مجموعه پویانمایی South Park خشونت‌های این روز را به یک فصل خود اختصاص و نشان دهد هر چه تخفیف بیشتر شود، خون بیشتری جلوی چشم خریداران را می‌گیرد. همچنین در سال ۲۰۱۷ پنج نفر در درگیری بلک فرایدی در فروشگاهی در آلاباما زخمی شدند که منجر به بسته شدن فروشگاه شد. در سال ۲۰۱۸ هم سه نفر در فروشگاهی در آلاباما هدف اصابت گلوله قرار گرفتند.

جمعه سیاه در ایران

این رویداد که در جهان از آن به عنوان پادشاه حراجی‌ها یاد می‌شود، تقریبا از سال ۹۵ با عنوان «حراجمعه» پایش به ایران باز شد و فروشگاه‌های کوچک و بزرگ و اینترنتی در این روز تخفیف‌هایی را به مشتریان‌ ارائه می‌دهند. حتی برخی فروشگاه‌های اینترنتی از چند هفته قبل با ایمیل‌ و پیامک‌ مشتریان‌شان را از تخفیف‌های حراجمعه باخبر می‌کنند. در نظرسنجی که انجام شده، ۳۲ درصد ایرانیان در فروش حراجمعه شرکت می‌کنند که این میزان هر ساله ۱۳ درصد رشد داشته است و از این میان ۱۹ درصد خریداران به مراکز خرید سنتی مراجعه می‌کنند. از نظرات کاربران و صحبت‌های خریداران از حراجی‌های مختلف می‌توان متوجه شد که تخفیف‌های جمعه سیاه در ایران اغلب واقعی نیست و بیشتر شبیه یک نمایش تجاری است.

حتی برخی فروشگاه‌ها قیمت‌های غیرواقعی روی کالاهای‌شان می‌گذارند و پس از تخفیف ویژه باز هم از قیمت واقعی آن بیشتر یا در نهایت همان قیمت واقعی می‌شود. ضمنا این مسئله را هم فراموش نکنیم که حراجی جمعه سیاه در کشورهای غربی در آستانه سال نو اتفاق می‌افتد و مردم جهان در تب‌وتاب خرید سال نو هستند اما از نظر زمانی برای کشور ما هیچ سنخیتی با شب سال نو ندارد، بنابراین از نظر قوانین بازار، بیش از آن که رفع تقاضا باشد، ایجاد نوعی تقاضای کاذب و سپس رفع آن تقاضاست.