دفترچه‌های سلامت در سکوت خبری فنا شدند

اخیرا تصویری از یک نوشته در فضای مجازی منتشر شده که شبهات زیادی را برای مردم کشور ایجاد کرد. در این عکس، نوشته‌ای را با این مضمون می‌بینیم:«قابل توجه بیماران محترم؛ از تاریخ ۰۱/۰۸/۹۶ دفترچه‌های سلامت همگانی ایرانیان شامل قرارداد نمی‌باشند و آزاد محسوب می‌گردد!»

هرچند سازمان بیمه سلامت ایران به این موضوع واکنش نشان داد و درباره پولی‌شدن دریافت دفترچه بیمه عنوان کرد:«برای افراد تحت پوشش صندوق بیمه همگانی رایگان منتظر ابلاغ آزمون ارزیابی وسع از سوی هیئت دولت بوده و به موجب قانون، برای ورود به صندوق بیمه همگانی رایگان باید آزمون ارزیابی وسع انجام شود» اما گزارش میدانی «همدلی» از برخی داروخانه‌های سطح شهر تهران از آزاد شدن دفترچه‌های بیمه سلامت از شمول قراردادهای پیشین حکایت دارد. با این حال، این گزارش ادعا نمی‌کند این بخشنامه به شکلی مطلق در جریان است.

واکنش سازمان بیمه سلامت ایران به این موضوع، اطلاعیه‌ای بود که در سایت خود منتشر کرد. در این اطلاعیه آمده است:«ارائه خدمات تمدید دفاتر بیمه سلامت همگانی رایگان برای بیش از چهارده میلیون بیمه‌شده تحت پوشش و افرادی که یک‌بار به عضویت این صندوق درآمده‌اند ولی الآن فعال نیستند، کماکان به‌صورت رایگان انجام می‌گیرد.

هیچ‌گونه تغییری در مورد بیمه رایگان اعضای کلیه صندوق‌های بیمه سلامت صورت نگرفته است و برای افراد تحت پوشش صندوق بیمه همگانی رایگان منتظر ابلاغ آزمون ارزیابی وسع از سوی هیئت محترم دولت بوده و به موجب قانون، برای ورود به صندوق بیمه همگانی رایگان باید آزمون ارزیابی وسع انجام شود.

کسانی که برای اولین‌بار اقدام به ثبت‌نام در صندوق بیمه همگانی رایگان می‌کنند، ارزیابی می‌شوند و نتیجه به این سازمان منعکس می‌شود. سپس این سازمان بر اساس نتایج فوق، افراد را بیمه می‌کند. همچنین اگر متقاضی نخواهد ارزیابی وسع برای او انجام شود، می‌تواند با پرداخت حق سرانه، صندوق بیمه ایرانیان را انتخاب کند که پنجاه درصد حق بیمه را نیز دولت پرداخت می‌کند.

در مجموع، درحالی که در این اطلاعیه آمده:«دولت می‌خواهد مشمولان بیمه را مورد ارزیابی وسع قرار دهد و این سازمان منتظر اعلام نظر دولت است تا ببینند چه کسانی می‌توانند مشمول امتیازات بیمه‌ای می‌شوند؛ از سویی دیگر بر این نکته تاکید شده که هر متقاضی که نخواهد ارزیابی وسع برای او انجام شود، می‌تواند با پرداخت حق سرانه، صندوق بیمه ایرانیان را انتخاب کند که از این میان پنجاه درصد حق بیمه را دولت پرداخت می‌کند.»به نظر می‌رسد اطلاعیه سازمان بیمه سلامت ایران، آن‌چنان که باید، شفاف نیست و در جاهایی حتی دچار تناقض است.

این موضوع که داروخانه‌ها دیگر نسخه‌های دفترچه بیمه سلامت همگانی را نمی‌پیچند و سرپرست خانوار باید ۲۵۰هزار تومان پرداخت کند تا بیمه سلامتشان تبدیل به بیمه ایرانیان شود، سبب شد تا خبرنگار «همدلی» برای پیگیری موضوع سری به چند داروخانه در سطح شهر تهران بزند و از کارکنان داروخانه‌ها درباره ماهیت این بخشنامه بپرسد. همچنین در این باره با جلال میرزایی، نماینده مجلس هم گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه خواهید خواند.

بله؛ چنین بخشنامه‌ای در حال اجرا است

داروساز یکی از داروخانه‌های مرکز تهران به «همدلی» می‌گوید:«بله چنین بخشنامه‌ای واقعیت دارد. واقعیت این است که طرح تحول سلامت به تامین منابع تعریف‌شده و مشخص نیاز دارد و در حال حاضر بیمه سلامت توان پرداخت هزینه‌های این طرح را ندارد. آنچه اکنون شاهدش هستیم این است که رایگان بودن بیمه سلامت معلق شده و قرار شده از این به بعد سرپرست خانوار مشمول بیمه سلامت، با پرداخت ۲۵۰هزارتومان به حساب دولت بیمه خود را از بیمه سلامت به بیمه ایرانیان تغییر دهند تا بتوانند از مزایای طرح تحول سلامت استفاده کنند.»

تغییر بیمه سلامت به ایرانیان یک تغییر صوری است

داروساز داروخانه‌ای دیگر در این باره می‌گوید:«من فکر می‌کنم با صدور چنین بخشنامه‌ای می‌خواهند بخشی از هزینه بزرگ طرح تحول سلامت را که انصافا طرح خوبی هم هست، تامین کنند؛ چون واقعیت این است که بیمه سلامت دیگر از پس هزینه‌هایش برنمی‌آید. او می‌گوید تغییر از بیمه سلامت به ایرانیان یک تغییر صوری است و چون باید پول گرفتن از مردم مبنایی قانونی و توجیهی عمومی داشته باشد، این تغییر نام از سلامت به ایرانیان را مطرح کرده‌اند.» این کارمند داروخانه با این حال معتقد است که طرح تحول سلامت باوجود همه چالش هایی که دارد، یکی از مهمترین اقدامات مثبت در ۴۰ سال گذشته است.

اجرایی‌شدن این بخشنامه به نفع بیماران خاص است

در داروخانه‌ای دیگر در مرکز شهر، یکی از پرسنل با تاکید بر اینکه این بخشنامه در حال اجرا شدن است، می‌گوید:«این بخشنامه باید از همان ابتدا اجرایی می‌شد؛ چراکه در نهایت به نفع بیمارانی است که هزینه درمانشان بالا است.»

او می‌گوید:«۲۵۰هزار تومان در حال حاضر پولی به حساب نمی‌آید و در حالی که همه می‌دانیم کشور با مشکلات بزرگ اقتصادی مواجه است، اگر خانوارها در این مورد به کمک دولت بیایند و سهم ۲۵۰هزار تومان را بدهند، طرح سلامت با پویایی بیشتری در سطح کلان، قابلیت‌هایش آشکار می‌شود. این پرسنل داروساز داروخانه معتقد است چنین اقدامی در نهایت به نفع کسانی است که مثلا دچار بیماری سرطان شده و هزینه درمانشان سرسام‌آوراست.»

پرسنل داروخانه‌ای دیگر می‌گوید: نباید هر اقدامی را سیاه‌وسفید دید. واقعیت این است که ما هنوز هم در بخش‌هایی از واردات دارو با تحریم مواجهیم و حتی دست دولت هم بسته است. خوب ما باید محدودیت‌های دولت را هم درک کنیم.

بعضی از نسخه‌ها تاییدی هستند و مبلغشان ۵۰۰ - ۶۰۰ تا ۹۰۰ هزار تومان و بیشتر است. بیمه سلامت نمی‌تواند به صورت ممتد این نسخه‌ها را پوشش دهد.

ولی وقتی بیمه از سلامت به ایرانیان تغییر کند، کیفیت بیمه بالاتر می‌رود.

این اقدامات طبقات فرودست جامعه را شوکه می‌کند

یکی دیگر از کارکنان همین داروخانه می‌گوید:«این اقدام باعث می‌شود برخی از مردم، مخصوصاً طبقات پایین جامعه نسبت به چنین اقدامی ناراضی شوند؛ چراکه برای بسیاری ۲۵۰هزار تومان پول کمی نیست. در کل چنین اقداماتی نشان می‌دهد که این طرح می‌بایست از همان ابتدا همه این مسائل و مصائب را پیش‌بینی می‌کرد.

یک مافیای دارو داریم و یک مافیای داروخانه!

کارمند داروخانه‌ای در خیابان امام خمینی می‌گوید: من از صدور چنین بخشنامه‌ای بی‌اطلاعم ولی می‌دانم که بیمه سلامت در مواجهه با هزینه‌های بالای درمانی کم آورده است. واقعیت تلخ اما جای دیگری در حال وقوع است.واقعیت این است که ما در بحث فروش دارو با باندهای مافیایی بزرگ مواجه هستیم. بخشی از داروهای خاص دست یک‌سری از این باندهاست و بخش دیگر دست آن یکی گروه. می‌خواهم بگویم آن‌ها در مورد داروهای خاص، بازار انحصاری خود را دارند.

این تراست‌های دارو نیاز بازار را می‌شناسند و بلدند چگونه داروها را در بازه‌های زمانی مختلف به بازار تزریق کنند تا بیشترین سود از این تجارت گسترده عایدشان شود. حال دو سر این ماجرا، یعنی افرادی که کمترین بضاعت را در مسائل درمانی دارند و کله‌گنده‌هایی که نقشی تعیین‌کننده در حیات بهداشتی یک جامعه دارند، در مقابل هم قرار دهید تا زیر پوست این واقعیت هولناک را بهتر درک کنید. این آن چیزی است که شما خبرنگاران باید بیشتر به آن بپردازید. ما دو مافیا داریم؛ یکی مافیای دارو و دیگری مافیای داروخانه‌ها.

دیروز یک مشتری داشتم آمپولی را که ۶هزار ۵۰۰تومان قیمت داشته، از داروخانه‌ای (اسم داروخانه ذکر نمی‌شود) با قیمت ۶۲هزار ۵۰۰ و با فاکتور می‌خرد!

جالب است بدانید این آمپول تا همین چند وقت پیش در همه داروخانه‌ها پیدا می‌شد اما چند وقتی است فقط داروخانه‌های دولتی حق فروش آن را دارند. چه شده که یک داروی ساده چنین سیری را طی کرده است. واقعیت پنهان آنچه زیر پوست بهداشت و درمان در جامعه ما می‌گذرد این مسائل است. این‌هاست که درد دارد.

مردم نباید واکنش هیجانی به این بخشنامه داشته باشند

کارمند داروخانه دیگری می‌گوید:«اگر این بخشنامه به تمامی اجرا شود به نفع بیماران خاص است. نباید وقتی با چنین اقداماتی از طرف دولت مواجه می‌شویم واکنشی هیجانی داشته باشیم.»

یک نماینده مجلس می‌گوید همه مصائب زیر سر مشکلات مالی است

«من هنوز به شکلی رسمی چنین بخشنامه‌ای را ندیده‌ام اما در صورتی که چنین اقداماتی در حال انجام باشد، طبیعی است؛ چون بیمه سلامت از پس تعهداتش بر نیامده و نتوانسته مطالبات مشمولان را پرداخت کند.»

این سخن جلال میرزایی، نماینده مجلس شورای اسلامی است. او می‌گوید:«از آنجایی که منابع طرح تحول سلامت از همان ابتدا به خوبی تعریف نشده و هزینه‌های این طرح بسیار بالا است، دولت ناچار است تدابیری تازه بیندیشد.»با این حال او معتقد است طرح تحول سلامت باید اجرا می‌شد و این طرح یکی از مهمترین اقدامات ارزنده در همه سال‌های پس از انقلاب است.

معضلی برای همه نهادها

میرزایی می‌گوید: البته چالش‌های طرح تحول سلامت به داروخانه‌‌ها محدود نمی‌شود و در مورد زیرمجموعه دانشگاه علوم پزشکی هم چنین مصائبی صدق می‌کند. در کل، این طرح با چالش‌هایی جدی مواجه است و همه نهادها باید برای ارائه راهکاری اساسی در این باره متحد شوند. این را هم بگویم که کمیسیون بهداشت و درمان در ارتباطی مستمر با کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، به صورت جدی پیگر نقاط ضعف طرح تحول سلامت هستند و به دنبال آنیم که به راهکاری اساسی و نه موقتی و مُسَکن‌وار دست یابیم.

او ادامه می‌دهد: درکل باید بررسی شود که چرا بیمه سلامت نتوانسته به تعهدات خودش عمل کند. خوب مشکلات مالی یک واقعیت است.

آیا طرح تحول سلامت به بن‌بست رسیده است؟

او در پاسخ به این سوال که اگر اجرای چنین بخشنامه ای در سطح کشور صحت داشته باشد، آیا می‌توان آن را اینگونه تفسیر کرد که طرح تحول سلامت به بن‌بست رسیده است، می‌گوید:«به اعتقاد من طرح تحول با چالش‌های جدی ناشی از تامین منابع مواجه است اما هنوز به بن‌بست نرسیده است.»

میرزایی ادامه می‌دهد:«هنوز بجز بیانیه سازمان بیمه سلامت، اطلاعیه‌ای رسمی در‌این‌باره از نهادهای مرتبط صادر نشده است اما بر اساس شنیده‌ها، داروخانه‌ها دفترچه بیمه سلامت را از قراداد خارج و آزاد حساب می‌کنند. به نظر من این در وهله اول به واکنش داروخانه‌ها به عدم پایبندی بیمه سلامت به تعهداتش برمی‌گردد.

از او درباره مشکلات طرح بیمه سلامت می‌پرسم؛ جواب می‌دهد: مراکز درمانی مبالغ بالایی از بیمه سلامت می‌خواهند و این یکی از چالش‌های اساسی پیش روی طرح تحول سلامت است.

اگر طرح تحول سلامت به سرنوشت مسکن مهر دچار شود...

در روزهای گذشته برخی از نمایندگان مجلس به دولت هشدار دادند که نباید گذاشت طرح تحول سلامت به سرنوشت مسکن مهر دچار شود. در این باره از جلال میرزایی پرسیدم که مشخصا چه ارتباطی بین این دو پروژه وجود دارد و آیا ممکن است این پروژه عظیم به سرنوشت مسکن مهر دچار شود؟

«باید بین اظهارنظرهای سیاسی و اظهارات کارشناسانه تفکیک قائل شویم. من فقط به آن دسته از اظهارات نمایندگان که مبنای کارشناسانه دارد می‌پردازم. برخی نمایندگان معتقدند طرح تحول سلامت بخش اعظمی از منابع را بلعید و هزینه زیادی برای کشور ایجاد کرد، بدون اینکه به اهداف بهداشتی و درمانی مشخص شده دست یابد. آنها می‌گویند دولت می‌توانست این منابع را در حوزه‌های دیگری مثل حوزه تولید و اشتغال پایدار به کار گیرد.

آن‌ها استدلال می‌کنند سرمایه‌های بسیاری در مسکن مهر منجمد شد و همین یکی از دلایل رکود تورمی اقتصاد کشور شد؛ از این رو از دید آن‌ها، نشانه‌های طرح تحول سلامت بسیار شبیه طرح مسکن مهر است و به دولت هشدار می‌دهند که از همین‌حالا دنبال یک راه چاره باشد.

در بسیاری از کشورها حجم عمده‌ای از هزینه‌های درمانی را دولت‌ها برعهده دارند. با این همه، شرایط اقتصادی کشور ما شرایط خاصی است. ما با محدودیت منابع روبه‌رو هستیم. اقتصاد ما هنوز نتوانسته اقتصادی مولد باشد و هنوز رکود بر بخش‌هایی از اقتصاد سیطره دارد. همچنین در بخش تولید هم شرایط خوبی حاکم نیست و در کل فضای کسب‌و‌کار هنوز نرمال نشده است.

در چنین شرایطی، طرح تحول سلامت با آن هزینه‌های سرسام‌آورش به اجرا گذاشته می‌شود. طرحی که باید تمامی مجاری تامین مالی‌اش از ابتدا به شکلی واضح مشخص می‌شد اما می‌دانیم وقتی دولت یازدهم بر سر کار آمد وضعیت اقتصاد و خزانه به چه شکلی بود. از‌ این ‌رو، مشخص است که اجرای چنین پروژه‌ای با چالش‌های متعددی مواجه شود و این مسائل قابل انتظار بود. با این همه، به نظر من این طرح باید به اجرا گذاشته می‌شد.

باوجود همه این چالش‌ها، من هنوز معتقدم طرح تحول یکی از اقدامات ارزنده در چهل سال گذشته است. باید به یاد داشته باشیم که مردم در سال‌هایی با چه فشارهایی در حوزه بهداشت درمان مواجه بودند و از این رو اجرای این طرح نه یک انتخاب که تنها راه ممکن و ناگزیر راهی بود. باید همه دست‌به‌دست هم دهیم و چالش‌های این طرح را برطرف کنیم نه اینکه همانند ترامپ که تلاش کرد اوباما کر را نابود کند در حالی که جایگزین موثری نداشت، ما هم چنین کنیم.

رضا نحوی