با کاهش تعداد این پلاکت‌ها در خون، فرد دچار خونریزی‌های بی‌دلیل شده یا وقتی به هر دلیل دچار خونریزی می‌شود، کنترل آن بسیار مشکل می‌شود. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده وجود اختلالی به نام آی‌تی‌پی به معنای کاهش پلاکت بر اثر فعالیت سیستم ایمنی باشد. به گفته دکتر بابک بهار، این بیماری یک اختلال پلاکتی بسیار شایع در زنان و مردان، کودکان، بزرگسالان و میانسالان است. این فوق‌تخصص خون و آنکولوژی و استاد بازنشسته دانشگاه تهران، در ادامه درباره علائم و روش‌های کنترل و درمان این بیماری توضیح می‌دهد.
اختلال بدون پیشگیری، اما قابل درمان
آی‌تی‌پی قابل پیشگیری نیست و تقریبا می‌توان گفت تشخیص زودرس ندارد. در واقع وقتی شخصی علائم را مشاهده میکند، به پزشک مراجعه کرده و در آزمایش خون این بیماری تشخیص داده می‌شود. از طرفی آی‌تی‌پی بعضی افراد خفیف است و کاهش پلاکت به مرزی نمی‌رسد که علائم خود را نشان دهد. این افراد گاهی در معاینات دوره‌ای متوجه پایین بودن سطح پلاکت می‌شوند. در مواقعی که افت پلاکت خفیف است و علائم ندارد، درمانی انجام نمی‌شود و فقط کافی است بیمار تحت نظر باشد و از مصرف داروهایی که افت پلاکت را بیشتر میکند، خودداری کند. برای مثال بیمارانی که افت پلاکت پیدا می‌کنند باید مصرف داروهایی مثل آسپرین را زیر نظر پزشک قطع کنند.
بروز خونریزی‌های بی‌دلیل
از علامت‌های وجود این بیماری، خونریزی‌های ریز جوش مانند سر سوزنی یا کمی بزرگ‌تر بخصوص در اندام‌های تحتانی است که فشار هیدرواستاتیکی خون بالاتری وجود دارد. این علائم گاهی روی دست، سر و سینه، زیر زبان یا سقف دهان نیز مشاهده می‌شود، اما بندرت پیش می‌آید افت پلاکت با علائم خونریزی در مغز همراه باشد. در این وضعیت، معمولا بیمار با اضطراب بسیار زیاد به پزشک مراجعه میکند، در صورتی که معمولا خطر خیلی جدی او را تهدید نمی‌کند.
در این بیماری غیر از افت پلاکت اختلال دیگری وجود ندارد، گلبول‌های قرمز و سفید و مغز استخوان سالم است و تهدیدی از نظر سیستم ایمنی برای بیمار وجود ندارد. این بیماری در کودکان شایع تر است، اما در بزرگسالان هم دیده می‌شود.
کنترل آی‌تی‌پی پیش از اقدام به درمان
این اختلال در بعضی افراد به شکل خفیف وجود دارد و برای مثال اگر به طور طبیعی پلاکت باید حدود ۱۵۰ هزار در میلی‌متر مکعب باشد، حدود ۸۰ هزار است و علامت خاصی هم در بدن بروز پیدا نمی‌کند. در این مواقع درمانی آغاز نمی‌شود و منتظر اتفاقات بعدی می‌مانیم. گاهی پلاکت خود به خود بیشتر می‌شود و گاهی باز هم روند کاهشی دارد که آن زمان درمان آغاز می‌شود. اگر پلاکت به مرز ۲۰ تا ۳۰ هزار برسد، علائم اولیه بیماری بروز پیدا میکند. بنابراین در شرایط قابل کنترل، درمان فقط نظارت پلاکت‌ها و ممانعت از مصرف داروهای خاص است.
چرا پلاکت‌ها کمتر می‌شوند؟
در صورت داشتن اختلال آی‌تی‌پی، پلاکت‌های بدن با سرعت زیاد و ناگهانی افت پیدا میکند، اما گلبول سفید و قرمز تغییری نمی‌کند و مغز استخوان کاملا سالم است. در واقع پلاکت‌ها به‌عنوان یک جسم خارجی تلقی می‌شوند و بدن به عنوان یک آنتی‌ژن یا مثل یک میکروب با آنها رفتار میکند. پلاکت‌ها در طحال از جریان خون برداشت شده و تخریب می‌شوند. علت چنین اتفاقی این است که سیستم ایمنی به علت یک تشابه آنتی ژنیک به یک جسم لیکوپروتئینی دیگر حساس می‌شود و چون پلاکت تشابه آنتی‌ژنی با آنتی‌ژن‌هایی دارد که سیستم ایمنی نسبت به آنها فعال شده است، به‌عنوان یک جسم خارجی به اشتباه مورد حمله قرار می‌گیرد. به همین دلیل وقتی افت پلاکت شدید باشد، درمان اصلی آی‌تی‌پی تجویز انواع داروهای کورتونی است. اگر افت پلاکت خیلی شدید باشد و بیمار به درمان جواب ندهد، روش درمانی دیگر برداشتن طحال است. به این ترتیب در چنین شرایطی محل اصلی از بین رفتن پلاکت برداشته می‌شود. البته طحال در مواقع حاد و در صورت جواب ندادن بدن به کورتون و خونریزی شدید برداشته می‌شود.
خونریزی‌های مزمن
آی‌تی‌پی به زبان ساده به کاهش تعداد پلاکت‌های بدن گفته می‌شود که به علت تخریب سیستم ایمنی بدن انجام می‌گیرد. این بیماری معمولا خود را با خونریزی پوستی، کبودی بی‌دلیل، خونریزی لثه هنگام مسواک زدن و زیاد بودن خونریزی هنگام عادت ماهانه نشان می‌دهد. این بیماری معمولا دو نوع حاد و مزمن دارد که در گذشته نوع حاد رایج‌تر بود، اما در حال حاضر نوع مزمن بیشتر مشاهده می‌شود. این بیماری در نوع مزمن گاهی شدید و گاهی خفیف می‌شود. برای مثال مدتی به بیمار کورتون داده و بیماری خفیف می‌شود، اما با یک سرماخوردگی، عفونت ویروسی جدید یا استرسی خاص دوباره تشدید می‌شود. در این شرایط سه تا چهار سال طول می‌کشد تا بار دیگر پلاکت‌ها کنترل شود.
بیماری آی‌تی‌پی معمولا تبدیل به بیماری دیگری نمی‌شود، البته در ۱۰ درصد مواقع افت پلاکت علامت یک بیماری روماتیسمی دیگر است و امکان دارد برای مثال در آینده بیمار دچار لوپوس شود. چرا که در این بیماری نیز ابتدا سیستم ایمنی فعال می‌شود، به پلاکت‌ها حمله میکند و بعد مفاصل و کلیه را هدف قرار می‌دهد.
شرایط بارداری در صورت وجود اختلال آی‌تی‌پی
به طور کلی افرادی که به اختلال آی‌تی‌پی مبتلا هستند، باید همزمان با هر اقدامی ازجمله جراحی یا انجام هر فعالیتی که روند طبیعی بدن را مختل میکند، زیر نظر پزشک باشد. به همین ترتیب اگر خانم بارداری مبتلا به‌آی‌تی‌پی باشد، کافی است زیر نظر پزشک خود و همچنین پزشک متخصص باشد تا در صورت وقوع شرایط اورژانس هنگام زایمان، اقداماتی مثل کورتون درمانی انجام شود. در غیر این صورت همچون یک فرد سالم این دوران طی می‌شود و نیاز به درمان و کنترل وجود ندارد.
البته بعد از زایمان نیز لازم است نوزاد از نظر تعداد پلاکت‌ها بررسی شود و در صورت کمتر بودن از حد طبیعی، اقدامات لازم صورت گیرد. چرا که هنگام بارداری ممکن است تعداد پلاکت‌های خون مادر قابل قبول باشد، اما نوزاد ترکیب خونی غیرطبیعی داشته باشد.
- 12
- 1
