علائم ابتلا به بیماری «برونشیولیت‌» چیست؟

تعریف بیماری

به التهاب راههای هوایی کوچک ( برونشیولها )‌ در ریه برونشیولیت گویند که اغلب توسط یک عامل ویروسی ایجاد می‌شود. برونشیولها یعنی کوچکترین‌ شاخه‌های‌ درخت‌ تنفسی که هوا را از لوله‌های‌ نایژه‌ای‌ به‌ کیسه‌های‌ هوایی‌ میکروسکوپی‌ در ریه‌ها انتقال‌ می‌دهند. تبادل‌ اکسیژن‌ با خون‌ در کیسه‌های‌ هوایی‌ انجام‌ می‌گیرد. توجه‌ داشته‌ باشید که‌ برونشیولیت‌ ممکن‌ است‌ با استنشاق‌ اجسام‌ خارجی‌ به‌ درون‌ ریه‌ اشتباه‌ گرفته‌ شود. 

عامل

ویروس سنسیشیال تنفسی ( RSV ) شایعترین عامل ایجاد بیماری برونشیولیت است. ویروسهای دیگر عامل این بیماری، پاراآنفلوانزا، آنفلوانزا و آدنوویروس می‌باشند. 

شیوع

این بیماری اغلب در شیرخواران زیر ۲ سال خصوصاً با حداکثر شیوع در ۶-۳ ماهگی دیده می‌شود. وجود یک‌ بیماری‌ که‌ مقاومت‌ را پایین‌ آورده‌ باشد (به‌ خصوص‌عفونت‌ تنفسی)، سابقه‌ خانوادگی‌ آلرژی‌، محیط‌ مهد کودک‌ و مواجهه‌ با یک‌ فرد بیمار از عوامل‌ افزایش‌ دهنده‌ شیوع بیماری هستند. همچنین مواردی مانند: سن کمتر از ۶ ماه، عدم استفاده از شیرمادر درگذشته، نارس بودن شیرخوار، مواجهه با دود سیگار و زندگی در شرایط شلوغ و آلوده از علل افزایش خطر بروز بیماری می‌باشند. 

انتقال

برونشیولیت‌ مسری‌ است‌ و اغلب‌ همه‌گیر می‌شود. این بیمای از شخص بیمار به اشخاص دیگر از طریق ترشحات بینی و قطرات تنفسی منتقل می‌شود. RSV در بزرگسالان بیماری خفیفی ایجاد می‌کند، در حالیکه در کودکان بیماری شدیدی ایجاد می‌کند. 

علایم و‌ تظاهرات بیماری

معمولاً قبل‌ از آن‌ یک‌ سرماخوردگی‌ و سرفه‌ خفیف‌ وجود داشته‌ است‌. بیماری برونشیولیت ابتدا به صورت علائم خفیف دستگاه تنفسی فوقانی (سرماخوردگی‌ و سرفه‌ خفیف‌) برای ۳-۲ روز شروع می‌شود که می‌تواند تبدیل به وضعیتی با علائم شدید شود که سختی تنفس و صداهای غیرطبیعی تنفسی و خس‌‌خس‌ سینه، تنگی نفس، سرفه‌های صدادار، تنفس تند و سطحی‌ (۸۰-۶۰ بار در دقیقه‌)،‌ بی‌قراری نوزاد یا شیرخوار و حتی سیاه شدن کودک همگی از علائم بدتر شدن وضعیت بیمار می‌باشند. در طی بیماری شیرخوار درجاتی از تب را داراست. 

در طی تشدید بیماری کودک از عضلات بین دنده‌ها برای تسهیل تنفس استفاده می‌کند بطوریکه عضلات بین دنده‌ها همراه با هر تنفس حرکت می‌کنند که در حالت طبیعی چنین چیزی دیده نمی‌شود و به‌ درون‌ کشیده‌ شدن‌ فضاهای‌ بین‌ دنده‌ای‌ و نیز شکم‌ (حرکات‌ الاکلنگی‌) بوجود می‌آید. در اغلب مواقع، این حالت باحرکت پره‌های بینی کودک همراه است. 

علائم ذکر شده منجر به خستگی کودک می‌شود به طوریکه نگهداشتن تنفس در وضعیت موجود برای کودک دشوار شده و به سختی نفس می‌کشد. سیاه شدن کودک (سیانوز) موردی برای انجام کارهای اورژانسی برای بیمار می‌باشد. 

علائم هشدار و خطر

اگر علایم‌، علی‌رغم‌ درمان‌، در عرض‌ ۴ ساعت‌ رو به‌ بهبودی‌ نگذاشته‌ است‌.

اگر درجه‌ حرارت‌ و تب تا ۳/۳۸ درجه‌ سانتیگراد یا بالاتر افزایش‌ یابد.‌ چون احتمال تشنج وجود دارد.

اگر تنفس‌ مشکل‌تر ‌شود. صداهای غیرطبیعی تنفسی و خس‌خس‌ سینه، سرفه‌های صدادار، تنفس تند و سطحی‌ (۸۰-۶۰ بار در دقیقه‌)،‌ و سیاه شدن کودک همگی از علائم بدتر شدن وضعیت بیمار می‌باشند.

اگر سرفه‌ای‌ آغاز شود که‌ با خلط‌ خونی‌ همراه‌ باشد.

اگر پوست‌، لب‌ها یا ناخن‌ها به‌ رنگ‌ آبی‌ تیره‌ درآیند.

اگر کودک‌ بی‌حال‌ و خواب‌آلوده‌ شود ویا بی‌قراری کند.

پیشگیری‌

این بیماری ویروسی اغلب قابل پیشگیری نیست چون وجود عامل ویروسی آن در محیط شایع است. والدین و نزدیکان کودکان بایستی رعایت مسائل بهداشتی و شستشوی مناسب را بنمایند. کسانیکه دچار عفونتهای تنفسی هستند، بایستی از برخورد با کودکان اجتناب نمایند. 

در حال حاضر واکسنی برای ویروس RSV در دسترس نیست . 

عوارض‌ احتمالی‌ بیماری

بیماری راههای تنفسی مثل آسم در آینده: نتایج‌ بعضی‌ از مطالعات‌ نشان دهنده‌ این‌ است‌ که‌ شیرخوارانی‌ که‌ پیش‌ از ۲ سالگی‌ ۲ بار یا بیشتر دچار برونشیولیت‌ شده‌ باشند، با احتمال‌ بیشتری‌ دچار آلرژی‌ و آسم‌ خواهند شد.

عفونتهای ثانویه

نارسایی تنفسی

ندرتاً آسیب‌ دایمی‌ به‌ ریه‌ها که‌ منجر به‌ برونشیت‌ مزمن، روی‌ هم‌ خوابیدن‌ بخشی‌ کوچکی‌ از ریه‌، برونشکتازی‌، ذات‌الریه‌ مکرر ، و ندرتاً بیماری‌ انسدادی‌ مزمن‌ ریوی‌ می‌شود.

با درمان‌ معمولاً بیماری طی یک هفته بهبود می‌یابد و موارد مرگ و میر آن کم است. 

درمان‌

اصول‌ کلی‌ درمان

از دستگاه‌ بخور در اتاق‌ کودک‌ استفاده‌ نمایید و رطوبت‌ اتاق‌ کودک‌ را حد امکان‌ بالا نگاه‌ دارید. در مورد کودک‌ مستعد به‌ برونشیولیت‌، هر شب‌ از دستگاه‌ بخور به‌ هنگام‌ عفونت‌ تنفسی‌ و پس‌ از آن‌ استفاده‌ نمایید. دستگاه‌ را روزانه‌ تمیز کنید. اگر دستگاه‌ بخور ندارید، آب‌ سرد و گرم‌ را در حمام‌ باز کنید و پنجره‌ها و درها را ببندید، تا به‌ این‌ ترتیب‌ رطوب‌ هوا اتاق‌ زیاد شود. کودک‌ را در این‌ اتاق (به‌ خصوص‌ قبل‌ از خواب) نگاه‌ دارید. اگر کودک‌ در شب‌ با خس‌خس‌ سینه‌ یا تنگی‌ نفس‌ برمی‌خیزد، اکسیژن‌ درمانی‌ (در موارد شدید) انجام‌ دهید. 

درمان دارویی

چون برونشیولیت یک بیماری ویروسی است آنتی‌بیوتیک درمانی ضرورتی ندارد، مگر اینکه با تشخیص پزشک علاوه بر مشکل اصلی، عفونتی باکتریایی هم موجود باشد.

درمانهای دیگر شامل درمانهای حفاظتی مثل استفاده از اکسیژن، مرطوب کردن هوای تنفسی با دستگاه بخور، استراحت و مصرف مایعات فراوان و مغذی و کمک به تخلیه خلطهای موجود با گرفتن وضعیت مناسب می‌باشند.

در شیرخواران بدحال داروهای ضد ویروس هم استفاده می‌شود که منجر به کاهش شدت و طول دوره بیماری می‌گردد. داروهای‌ گشادکننده‌ نایژه‌ نیز ممکن‌ است‌ کمک‌کننده‌ باشند.

گاهاً درمانهای دارویی دیگر با تجویز پزشک لازم می‌شود.