طبق گزارشی که گاردین به مناسبت سالگرد شروع جنگ منتشر کرده، روس‌ها اکنون اکثریت زمین‌هایی که در چهار استان لوهانسک، خرسون، زاپوریژیا و دونتسک تصرف کرده‌اند را در اختیار دارند. با این تفاوت که امروز با پیشروی ارتش اوکراین در حدود ۲۷ درصد از خاک خرسون باز‌پس‌گیری شده است. البته در منطقه دونتسک وضعیت به صورت معکوس رقم خورده زیرا تا دسامبر روس‌ها ۵۱ درصد از این منطقه را در اختیار داشتند اما بعد از گذشت دو ماه، در حال حاضر ۵۴ درصد از زمین‌های این استان را در تصرف خود دارند.
در همین رابطه شواهد نشان می‌دهد روسیه علاوه بر مناطق شرقی اوکراین، به سرعت زمین‌هایی را که در شمال کی‌یف و در امتداد مرز بلاروس تصرف کرده بودند از دست داده‌اند. حالا ورق به گونه‌ای برگشته که نیروهای اوکراینی در برخی از مناطق، روس‌ها را مجبور به عقب‌نشینی کرده‌اند، به طوری که در مجموع، در پنج منطقه شامل چرنیهف، کی‌یف، سومی، ژیتومیر و میکولایف نیروهای روسیه به طور کامل به عقب رانده شده‌اند. آخرین چالش روسیه نیز در جنگ از دست دادن شهر خرسون در ماه نوامبر بود؛ جایی که پس از آن به واسطه فرارسیدن زمستان، از شدت جنگ مستقیم کاسته شده و تنها بمباران مناطق مختلف و به خصوص زیرساخت‌های اوکراین ادامه دارد.
در همین راستا بسیاری از کارشناسان معتقدند که به احتمال زیاد طی هفته‌های آینده روسیه در تدارک حمله‌ای گسترده خواهد بود. پوتین نیز این هفته در سخنرانی در مجلس فدرال روسیه به صراحت شروع جنگ را به گردن اقدامات تحریک‌آمیز غرب انداخت و با اطمینان گفت که شکست دادن ما در جنگ امکان ندارد. او همچنین تاکید کرد که ما قدم به قدم به تمامی اهداف خود در اوکراین دست می‌یابیم.
اما فارغ از وضعیت میدانی امروز، ساعت ۶ صبح ۵ اسفند ماه سال گذشته به وقت محلی، پوتین فرمان حمله به اوکراین را صادر کرد؛ حمله‌ای که توسط روس‌ها به عملیات ویژه نظامی معروف شده است. پوتین در این فرمان حمله گفت که هدف حفاظت از افرادی است که در طول هشت سال گذشته مورد آزار و نسل‌کشی دولت کی‌یف قرار گرفته‌اند. دقیقا در همین نقطه بود که قاره اروپا با بزرگ‌ترین و در عین حال مهمترین درگیری از زمان جنگ جهانی دوم به این سو مواجه شد.
دقیقا در روزهای نخستین جنگ بود که کی‌یف به عنوان پایتخت اوکراین محاصره شد و برخی از ناظران معتقد بودند با سقوط کی‌یف به احتمال فراوان جنگ پایان یافته و اوکراین نیز تسلیم روسیه می‌شود. اما ورق طور دیگری برگشت، به طوری که روسیه تحت شدیدترین تحریم‌های اقتصادی از سوی غرب قرار گرفت و سیل کمک‌های مالی و نظامی اروپا و آمریکا نیز روانه اوکراین شد. به همین دلیل است که در ابتدا کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد که جنگ یک‌سال طول بکشد و امروز کمتر کسی پیش‌بینی می‌کند که جنگ در کوتاه‌مدت تمام شود.
آثار اقتصادی جنگ اوکراین
حاصل جنگ یک‌ساله در اوکراین علاوه بر هزاران کشته غیرنظامی، میلیون‌ها پناهنده و آسیب‌های گسترده زیرساختی به این کشور، سایر نقاط را نیز با تحت تاثیر قرار داده است.
طبق گزارشی که الجزیره در این خصوص منتشر کرده است، اولین اثر اقتصادی جنگ اوکراین افزایش هزینه واردات و در نتیجه تشدید تورم بود. در واقع با توجه به معادلات پیچیده ژئوپلیتیکی به وجود آمده، جنگ اوکراین یک شوک اقتصادی برای جهان به همراه داشت. این مساله در حالی اهمیت می‌یابد که اقتصاد جهانی هنوز به طور کامل از پیامدهای ناشی از بحران همه‌گیری کرونا رهایی پیدا نکرده بود.
از سوی دیگر با توجه به نقش کلیدی روسیه در بازار انرژی که به ترتیب ۱۴ و ۱۸ درصد از تولید نفت و گاز جهان را به خود اختصاص داده، جنگ باعث بروز بحرانی جدی در این بخش شد. به همین دلیل با وضع تحریم‌های گسترده علیه روسیه جریان گاز این کشور به اروپا به میزان ۸۰ درصد کاهش یافته و منجر به چالش‌های جدی در بخش تولید و نیز افزایش تورم در بین کشورهای اتحادیه اروپا شد.
این مساله و سیاست اروپا برای جایگزینی گاز روسیه باعث شد تا قیمت انرژی در سایر نقاط به ویژه آسیا نیز افزایش یابد؛ به همین دلیل هم بود که به طور مثال قیمت LNG در آسیا در سال گذشته میلادی به بالاترین سطح خود رسیده و بسیاری از کشورهای در حال توسعه این قاره در معرض تهدید و کمبود برق قرار گرفتند.
در واقع برخی از کارشناسان معتقدند که در چنین شرایطی از یک طرف، کشورهای واردکننده انرژی گرفتار شده و ناچار به اتخاذ سیاست‌های ریاضت اقتصادی هستند و از سوی دیگر صادرکنندگان انرژی در خاورمیانه و شمال آفریقا با توجه به افزایش تقاضا سعی کرده‌اند از این فرصت به وجود آمده نهایت استفاده را ببرند. به همین دلیل هم هست که برخی معتقدند اعراب حاشیه خلیج‌فارس تا این لحظه بزرگ‌ترین برندگان جنگ اوکراین بوده‌اند.
از طرف دیگر از آنجا که روسیه و اوکراین بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان جو، ذرت و آفتابگردان در جهان بوده و ۳۰ درصد از صادرات جهانی گندم را نیز در اختیار دارند، بروز جنگ میان این دو کشور باعث شد در همان روزهای ابتدایی قیمت گندم ۳۵ درصد افزایش یابد. همین مساله به کشورهای واردکننده بسیار آسیب رساند. یکی از این نمونه‌ها مصر است، به طوری که وزیر دارایی این کشور گفته که افزایش قیمت گندم، هزینه یارانه نان را در سال ۲۰۲۲ به میزان ۵/۱ میلیارد دلار افزایش داده و دولت را ناچار به اخذ وام ۳ میلیارد دلاری از صندوق بین‌المللی پول کرده است.
در این رابطه «ماکسیمو تورو» اقتصاددان ارشد سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) توضیح می‌دهد: به واسطه جنگ مساله گرسنگی در جهان تشدید شده است. در سال ۲۰۲۲، شاخص سالانه قیمت مواد غذایی فائو، که تغییرات قیمت مواد غذایی بین‌المللی را اندازه‌گیری می‌کند، ۳/۱۴ درصد نسبت به سال قبل و ۴۶ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ بود. در نتیجه، ۲۲۲ میلیون نفر در سراسر جهان در سال گذشته با ناامنی غذایی حاد مواجه شدند.
پیام بایدن در سفر به اوکراین
با توجه به پیامدهای گسترده جنگ اوکراین در سطح جهانی، امروز به نظر می‌رسد که جنگ در حال حاضر ابعادش از اوکراین فراتر رفته و تبدیل به رویارویی معنادار میان روسیه و غرب شده است. به همین دلیل هم هست که سفر جو بایدن به کی‌یف آن هم در آستانه سالگرد جنگ خود نمادی از چنین رویارویی بزرگی میان غرب و روسیه است. یعنی در شرایطی که پوتین در سخنرانی سالانه روز سه‌شنبه خود تاکید کرده که تاکنون غرب در حدود ۱۵۰ میلیارد دلار به اوکراین کمک نظامی کرده است، سفر بایدن به کی‌یف ژستی برای تایید مجدد حمایت آمریکا از دموکراسی و در عین حال حاکمیت اوکراین از سوی غربی‌ها توصیف شده است. به گزارش اکونومیست، او در این سفر از یک بسته دیگر ۵۰۰ میلیون دلاری جهت کمک به اوکراین خبر داد. پیش از این نیز وزارت خارجه از یک کمک ۱۰ میلیارد دلاری به اوکراین خبر داده بود.
بایدن در این سفر گفته که پوتین از اتحاد غرب وحشت‌زده شده و به همین دلیل فکر می‌کرد که می‌تواند از ما پیشی بگیرد. اما امروز مشخص شده که او اشتباه کرده است. به همین دلیل کارشناسان معتقدند از آنجا که اوکراینی‌ها نگران هستند که طی ماه‌های آینده با حملات وسیع‌تری از سوی روسیه مواجه شوند، سفر بایدن باعث شد فرصتی به منظور اخذ کمک‌های بیشتر مالی و تسلیحاتی از سوی غرب و به ویژه آمریکا به دست آورند. امری که به نظر می‌رسد در فرآیندهای آینده جنگ برای اوکراین بسیار حیاتی و برای روسیه انگیزه‌ای جهت مذاکرات صلح و برون‌رفت از فشار اقتصادی و سیاسی جهانی را فراهم کند.
- 19
- 5
