«فكر مي‌كنم در خصوص اين سفر فعلا بايد كمتر صحبت شود و بيشتر صبر كرد چرا كه درآينده مي‌توانيم شاهد آثار مثبت اين سفر بر روابط دوجانبه و حوزه مسائل منطقه‌اي باشيم.» اين جملات را بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امور خارجه در پاسخ به سوال «اعتماد» مبني بر جزييات توافق‌هاي صورت گرفته ميان تركيه و ايران در جريان سفر سردار سرلشكر محمد باقري، رييس ستاد كل نيروهاي مسلح ايران به آنكارا بيان كرد. همزمان با ايراد اين سخنان در جلسه سخنگويي وزارت امور خارجه ايران بود كه رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه پيش از آغاز يك سفر رسمي به اردن در جمع خبرنگاران از احتمال اقدام مشترك ايران و تركيه عليه گروه‌هاي مسلح كرد خبر داد.
درحالي كه جزييات سفر سه روزه و بي‌سابقه يك مقام بلندپايه نظامي ايران به تركيه به بيرون درز پيدا نكرده است اما به نظر مي‌رسد همان‌طور كه بهرام قاسمي مي‌گويد گذشت زمان در حال رونمايي از دستاورد توافق‌هاي سياسي و نظامي به دست آمده ميان تهران و آنكارا است. به گفته رجب طيب اردوغان، مقام‌هاي نظامي تركيه با سردار باقري در جريان اقامت سه روزه‌اش در آنكارا درباره «احتمال اقدام مشترك عليه گروه‌هاي تروريستي» بحث كرده‌اند و رييس ستاد كل نيروهاي مسلح تركيه نيز در مورد چند و چون اين همكاري صحبت‌هايي كرده است.
رييس‌جمهور تركيه در بخش‌هاي ديگري از سخنانش تاكيد كرد كه اقدام مشترك ايران و تركيه عليه حزب كارگران كردستان (پ‌ك‌ك) و شاخه ايراني آن پژاك امكان‌پذير است. اين سخنان اردوغان بلافاصله جاي خود را در صدر اخبار بين‌المللي پيدا كرد و همگان از آن با عنوان يكي از ملموس‌ترين دستاوردهاي رايزني بي‌سابقه رييس ستاد كل نيروهاي مسلح ايران در تركيه ياد كردند.
اردوغان در بخش‌هايي از سخنان خود تاكيد كرد كه عمليات مشترك با ايران عليه گروه‌هاي تروريستي كه تهديدي براي هر دو كشور باشند همواره در دستور كار همكاري‌ها بوده است. وي در ادامه به خسارت‌هايي اشاره كرد كه ايران و تركيه از فعاليت‌هاي پ ك ك و پژاك متحمل شده‌اند و تاكيد كرد كه دو طرف به اين توافق رسيده‌اند كه با تهديدهاي مشترك بايد با توسل به همكاري‌هاي دو جانبه در كوتاه‌مدت مبارزه كرد.
«پ‌ك‌ك» و فعاليت‌هاي اين گروه در داخل مرزهاي تركيه و البته بيرون از اين كشور به اصلي‌ترين دغدغه امنيتي اردوغان در سال‌هاي اخير به خصوص پس از بحران سوريه بدل شده است. اين گروه كه مقر آن تا سال ١٩٩٨ در سوريه بود در حال حاضر در كوه‌هاي قنديل در شمال عراق مستقر است و فرماندهي عمليات‌ها نيز از اين منطقه صورت مي‌گيرد. «پ‌ك‌ك» از سوي ايالات متحده و اتحاديه اروپا به عنوان گروه تروريستي شناخته شده است.
اين گروه از قريب به ٤٠ سال پيش تاكنون مبارزه مسلحانه‌اي را عليه دولت‌هاي مركزي در تركيه پيش برده است كه در نتيجه آن صدها شهروند ترك جان خود را از دست داده‌اند. آنكارا در چندسال اخير به كرات مناطق فعاليت «پ‌ك‌ك» در شمال عراق و در مناطق هم مرز با اقليم كردستان را بمباران كرده است. گروه پژاك نيز در داخل ايران بارها و بارها دست به عمليات‌هاي تروريستي يا درگيري با نيروهاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي زده است. تابستان گذشته بود كه پژاك در منطقه سردشت چندبار با نيروهاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي درگير شد.
در حال حاضر به نظر مي‌رسد كه تهران و آنكارا سرانجام پس از آنكه شش سال از عمر بحران در سوريه مي‌گذرد در حال نزديك‌تر كردن ديدگاه‌هاي‌شان به يكديگر در مقوله مبارزه با تروريسم و مديريت بحران سوريه هستند. البته اخيرا مساله استقلال طلبي كردهاي اقليم كردستان عراق نيز به اين همكاري‌ها اضافه شده است. موج فعاليت‌هاي تروريستي متنوع كه يا داعش مسووليت آن را بر عهده مي‌گيرد يا«پ‌ك‌ك» در تركيه اين كشور را وادار به اقدام‌هايي براي بالا بردن ضريب امنيت داخلي كرده كه يكي از اين اقدام‌ها ساخت ديوارهاي مرزي است. اين ديوارها هم در مرز سوريه احداث شده و هم در مرز ايران در حال احداث است.
همكاري عليه شبه‌نظاميان كرد
خبرگزاري فرانسه در گزارشي درباره همكاري‌هاي مشترك ايران و تركيه نوشت: سخنان اردوغان با محوريت همكاري ايران و تركيه در زمينه مبارزه با شبه نظاميان كرد پ ك ك و پژاك تنها چند روز پس از بازگشت سردار باقري به تهران صورت گرفت. پس از پايان اين سفر بود كه يك روزنامه تركيه در گزارشي ادعا كرد كه ايران براي همكاري نظامي در راستاي مبارزه با شبه نظاميان كرد در مناطق قنديل و سينجار عراق با مقام‌هاي سياسي و نظامي تركيه گفت‌وگو كرده است. در صورت صحت اين خبر اين بحث‌ها در حالي ميان دو كشور انجام شده كه آنكارا همواره از تلاش ايران براي حفظ فاصله خود با مسير مبارزه با پ‌ك‌ك توسط دولت تركيه انتقاد مي‌كرد.
اين خبر در حالي از سوي اين رسانه ترك مطرح شد كه رجب طيب اردوغان تاكنون بارها و بارها به كرات از طرح منطقه اقليم كردستان عراق براي همه پرسي استقلال در تاريخ ٢٥ سپتامبر انتقاد كرده است. با وجود آنكه سخنان اردوغان در مورد همكاري احتمالي تهران و آنكارا براي مبارزه با پ‌ك‌ك و پژاك با بازتاب بسياري روبه رو شد اما وي در مورد جزييات اين همكاري و اينكه چه مناطقي را در مرحله نخست دربرخواهد گرفت، اظهارنظري نكرد. خبرگزاري فرانسه در ادامه گزارش خود با اشاره به اينكه ايران جمعيتي با اكثريت شيعه و تركيه با اكثريت اهل تسنن است مي‌نويسد:
رابطه تهران و آنكارا به اين دليل كه هر دو در سوي متفاوت ميدان در ماجراي سوريه ايستاده بودند بسيار متشنج بوده است. اردوغان نيز بعضا ادعاهايي را در مورد تلاش ايران براي توسعه و بسط ناسيوناليسم فارسي در منطقه يا تلاش براي ترويج شيعه گرايي مطرح كرده بود كه تهران همواره اين ادعاها را رد كرده است. با چنين سابقه‌اي مي‌توان گفت كه رابطه ايران و تركيه با سفر سردار باقري و اظهارنظرهايي كه مقام‌هاي دو كشور پس از پايان اين سفر تاكنون داشته‌اند وارد فاز جديدي از همكاري‌هاي امنيتي و سياسي شده كه مي‌تواند در بلندمدت چيدمان يارگيري‌هاي موجود در منطقه را تغيير دهد. تركيه ٧ ماه پس از روي كارآمدن دولت دونالد ترامپ به اين نتيجه رسيده كه نمي‌تواند روي سياست‌هاي مبهم و نامشخص وي حساب ويژه‌اي باز كند و همزمان هم واشنگتن بدون توجه به اعتراض‌هاي آنكارا به روند تجهيز كردها در سوريه ادامه مي‌دهد. در چنين شرايطي آنكارا با احتياط در حال چيدن همزمان گوي‌هاي شانس خود در سبد مسكو و تهران است.
در همين راستا، رجب طيب اردوغان در تازه‌ترين سخنان خود باز هم از سياست واشنگتن براي تسليح كردها انتقاد كرد و گفت: اين سلاح‌ها به نام مبارزه عليه داعش در سوريه و عراق توزيع مي‌شود و در عين حال در حملات پ.ك.ك در تركيه مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ما مي‌دانيم سلاح‌هاي چه كشوري در دستان پ.ك.ك، يگان‌هاي مدافع خلق و حزب اتحاد دموكراتيك سوريه است. بيش از ۱۰۰۰ كاميون از عراق و سوريه مي‌آيند. اكنون اين سلاح‌ها در سوريه استفاده شده و سپس در تركيه مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ما در اين باره به دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا اطلاع داده‌ايم اما او چه اقدامي براي اين سلاح‌ها انجام داد؟ ما مي‌خواهيم اين سلاح‌ها را بازگردانيم.
ترس تل‌آويو از اتحاد تهران – آنكارا
اتحاد ايران و تركيه يا در مقياسي واقع‌بينانه‌تر تنش زدايي از رابطه دو كشور و كاستن از فاصله‌ها بازيگران بسياري را در شطرنج سياسي و امنيتي منطقه نگران مي‌كند كه يكي از اين بازيگرها رژيم اسراييل است. در همين راستا «مارتين شرمن»، رييس و بنيانگذار انديشكده مطالعات استراتژيك رژيم صهيونيستي خواستار دور كردن ايران و تركيه از يكديگر، جهت تاسيس دولت مستقل كردي در عراق شد. خبرگزاري فارس در ترجمه‌اي كه از سخنان مارتين شرمن منتشر كرده، نوشته است: شرمن با تشبيه كردن مساله همه‌پرسي استقلال كردستان عراق به «چسبي» كه ايران و تركيه را به هم نزديك كرده، گفت:
پس براي اينكه چنين دولتي تشكيل شود، بايد به نوعي مخالفت ايران و تركيه با آن را كاهش داد. وي مدعي شد وراي اين روابط نزديكي كه ميان تركيه و ايران مشاهده مي‌شود، ميزان قابل توجهي از ناهنجاري سياسي بين دو ملت وجود دارد. اين تحليلگر در مصاحبه با يك شبكه اسراييلي، ابراز اميدواري كرد كه موقعيت‌هاي متغير، باعث تغيير منافع و به تبع آن تغيير اتحاد ايران و تركيه شود. شرمن تاكيد كرد اينكه ايران و تركيه درپي تصميم منطقه كردستان عراق براي برگزاري همه‌پرسي، درحال تشكيل يك اتحاد هستند، اين مساله براي اسراييل ترسناك و ناميمون است.
وي با تاييد اينكه اتحاد ايران و تركيه مي‌تواند در‌هايي را براي همكاري‌هاي مشترك اسراييل و كشورهاي عربي بگشايد، گفت اما نگراني واقعي اينجاست كه اتحاد مذكور به ايران آزادي عمل بيشتري اعطا كند. رييس انديشكده صهيونيستي در پايان تاكيد كرد اتحاد ايران و تركيه بسيار براي اسراييل آزاردهنده است و البته همچنين درسي نيز براي آن است كه بفهمد نمي‌تواند روي روابط فعلي در جهان براي چيدن استراتژي‌هاي طولاني‌مدت حساب كند.
سارا معصومي
- 18
- 3
