روزنامه هم میهن نوشت:هرچند اعتراضات در ایران مسئله غریبی نیست، اما بعضی تفاوت های کلیدی، اعتراضات اخیر را از دیگر اعتراضات متفاوت کرده است. یکی از این عناصر متمایزکننده، نقش« نسل زد» یا همان معادل دهه هشتادی ها در اعتراضات اخیر است.
« نسل زد»( Generation Z)- یا همان دهه هشتادی ها، متولدان بین سال های ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۲ میلادی( برابر با ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۱ خورشیدی) هستند. این گروه که جمعیتی بالغ بر شش میلیون نفر از جوانان ایرانی( ۷ درصد جمعیت) را تشکیل داده اند پیشروی اعتراضات بوده اند.
به طور کلی نسل زد در دنیا به تفاوت هایشان در جهان بینی سیاسی، دینی، فرهنگی و سنتی شهره هستند. برخلاف نسل های قبلی در ایران، دهه هشتادی ها نگران قضاوت شدن نیستند و آزادانه حرف شان را می زنند. جبار رحمانی، استادیار رشته انسان شناسی و عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در ایران، می گوید که« این نسل مانند نسل قبل به آرمان گرایی و ایده آل سازی ایدئولوژیک پایبند نیست» و به طور کلی از ایده پردازی های تخیلی دوری می کند.
این نسل تمایل شدیدی به زیر سوال بردن مسائل دارد. آنها برخلاف پدران و پدربزرگ هایشان که اصولا مشی محافظه کارانه ای در اجتماع داشتند و به سیستم سانسور حاکم در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ تن داده بودند، دسترسی بهتری به اطلاعات و جهان بیرونی دارند. حضور فعال آنها در شبکه های اجتماعی، به آنها قدرت تحلیل بهتر و همزمان پلتفرم و جرات لازم برای بیان نظر و نگرانی هایشان داده است.
جامعه شناسان می گویند این نسل تمایل شدیدی به زیر سوال بردن شرایط موجود و اقتدار حاکم و مطالبه حقوق و آزادی های شخصی خود دارد؛ همینطور به خطوط قرمز موجود که جامعه یا حکومت برایشان ترسیم کرده است ، اعتقادی ندارد و حاضر نیست هیچ گونه مقدسی، اعم از دین و کشور یا قوانین و مقررات یا هر چیز دیگری را مسلم بداند و به راحتی بپذیرد.
شاید این نخستین بار باشد که جهان صدای دهه هشتادی های ایران را می شنود و یکی از نخستین گردهمایی های جنجالی نسل زد در ایران در سال ۲۰۱۴ و در مراسم تشییع مرتضی پاشایی خواننده پاپ ایرانی اتفاق افتاد. این اتفاق تعجب برانگیز بود. برگزاری مراسم تشییع این چنینی در مورد شخصیت های مذهبی یا کسانی که در راه ارزش های نظام جمهوری اسلامی جان شان را از دست داده بودند، طبیعی بود، اما برای یک شخصیت هنری، حتی تهدیدی برای ارزش های نظام به شمار می رفت.
در حالی که ظاهرا ایران در اعتراضات اخیر غافل گیر شده اما در واقع بسیاری از ناظران از مدت ها پیش در مورد چنین روزهایی هشدار داده بودند. بعضی پژوهشگران دانشگاهی در مورد چالش های چنین آینده ای مطالعه کرده اند. در یک مورد، به دنبال اعتراضات مردمی دی ماه ۱۳۹۶ در ایران، عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر وقت کشور، با اشاره به پژوهشی که وزارتخانه متبوعش درباره این اعتراض ها انجام داده بود، گفت که به جز نارضایتی های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، برای نخستین بار عاملی جدید هم به عوامل نارضایتی افزوده شده که آن« شکاف عمیق نسلی» در ایران است.
یک سال پیش از آن سعید رضوی فقیه جامعه شناس ایران هم تحلیلی درباره وضعیت سیاسی- اجتماعی ایران ارائه کرد و نسبت به احتمال خطرات پیشرو هشدار داده و گفته بود به زودی دهه هشتادی ها توانایی تاثیرگذاری و ایجاد تغییرات را پیدا می کنند و همه چیز را زیر و رو خواهند کرد.
خطری که ایران از قبل نسبت به آن آگاه شده بود، بالاخره فرا رسید. براساس آمار روزنامه جوان که به سپاه وابسته است، ۹۵درصد معترضان زیر ۲۵ساله اند. رسانه های معیار عمدتا نسل زد را با عباراتی تحقیرآمیز مانند« آنارشیست»،« غیراخلاقی» و« منزوی» خطاب قرار می دهند. در ایران سیاست ها و منابع کشور در جهت اعمال محدودیت های بیشتر برای کسانی است که ارزش های بنیادی نظام تئوکراتیک را رد می کنند.
با توجه به کنترل دولتی بر اقتصاد و فساد موجود، جوانان ایرانی با استانداردهای دوگانه، شکاف عمیق اقتصادی و اجتماعی و فساد سیستماتیک بزرگ شده اند. در چنین وضعیتی نسل زد فرصت را غنیمت شمرده و ترجیح داده به صورت علنی وارد مبارزه با نظام شود. این نسل هیچ آینده روشنی برای خودشان متصور نیستند و حتی چشم انداز احیای برجام هم از دست رفته است.
با اینکه نتیجه اعتراضات در ایران مشخص نیست اما یک چیز روشن است؛ دهه هشتادی های ایران نقش پررنگی در شکل دهی آینده کشور بازی خواهند کرد.
- 14
- 3
