اولين‌بار سعيد جليلي پس از پيروزي حسن روحاني در انتخابات رياست‌جمهوري، ايده تشکيل دولت در سايه را مطرح کرد که اين طرح با واکنش‌هاي مختلفي از سمت دو جريان سياسي کشور مواجه شد. اصلاح‌طلبان در برخورد با ايده دولت در سايه، موضع انتقادي اتخاذ و نگراني‌هايي را نسبت به اين موضوع مطرح کردند.
اصول‌گرايان اما با استقبال از دولت موازي مدعي شدند تحقق اين ايده به ايجاد فضاي انتقادي نسبت به دولت مستقر کمک مي‌کند، اگر چه برخي فعالان سياسي و کارشناسان با ترديد، اين ايده را به چالش کشيدند که محمد کيانوش‌راد، نماينده مجلس ششم از اين دسته است؛ او دراين‌باره به «وقايع‌اتفاقيه» گفت که اگر عنوان دولت در سايه، ابزاري صرفا براي تخريب و سياه‌نمايي و خلاف واقع‌گويي شود، قاعدتا يک پروپاگانداي تبليغاتي عليه دولت‌هاي مستقر خواهد بود.
اين اظهارنظر درحالي مطرح شد که محمدرضا اميرحسن‌خاني، نماينده اصول‌گراي مجلس شوراي اسلامي نيز در مصاحبه‌اي با «وقايع‌اتفاقيه» گفت که معتقد است دولت در سايه اگر به حفظ منافع ملي کمک کند، قطعا خوب خواهد بود و اگر حفظ منافع حزبي و جناحي باشد، خير کمکي نمي‌کند.
دولت‌ها از انتقادات استقبال کنند
کيانوش‌راد در پاسخ به اين سؤال که اينکه آيا اين ايده مي‌تواند به دولت مستقر کمک کند، گفت: نظارت و انتقاد واقع‌بينانه بر دولت، مي‌تواند جنبه‌هاي مثبت و سازنده‌اي داشته باشد. دولت‌ها نيز بايد از نظارت مردم و انتقادهاي جريان‌هاي سياسي استقبال کنند و جريانات سياسي هم انتقاد را به قصد اصلاح در فعاليت‌هاي دولت‌ها در نظر بگيرند.
دراين‌صورت چنين نگرشي مثبت خواهد بود. اين فعال سياسي اصلاح‌طلب تصریح کرد: اگر انتقادات براي سياه‌نمايي و مچ‌گيري باشد و هدف از آن، طرح موضوعاتي خلاف واقع و به قصد اتهام و تشويش اذهان عمومي صورت بگيرد، از جانب هر کس باشد غير‌سازنده و به زيان منافع ملي است. او با اشاره به اينکه متأسفانه گاهي جريان‌هاي سياسي کشور از فضاهاي انتخاباتي خارج نمي‌شوند و در فضاي انتخابات مي‌مانند، گفت: بايد بپذيريم انتخابات به پايان رسيده و دولت مستقر شده است.
معتقدم همه جناح‌ها بايد در راستاي پيشرفت منافع ملي، دولت را کمک کنند اما دولت بايد بپذيرد و نه به نمايندگان نه به نهادهاي نظارتي بلکه به همه شهروندان بايد پاسخگو باشد. کيانوش‌راد معتقد است، دموکراسي به معناي حاکميت برنامه‌هاي اکثريت و دادن فرصت به اقليت است و حاکميت برای نقد ديدگاه‌هاي خودش به‌منظور تغيير احتمالي نظر مردم و جابه‌جايي قدرت در هنگامه انتخابات به اين مسئله نياز دارد.
بپذيريم انتخابات تمام شده است
ازسوي‌ديگر اما اميرحسن‌خاني گفت: دولت در سايه اگر به حفظ منافع ملي کمک کند قطعا خوب خواهد بود اما اگر براي حفظ منافع حزبي و جناحي باشد، کمک نمي‌کند و بيشتر سنگ‌اندازي تلقي خواهد شد. اين نماينده اصول‌گراي مجلس با تأکيد بر اينکه اگر حفظ منافع ملي مدنظر باشد همه جناح‌ها بايد به دولت کمک کنند و نبايد مانع کار دولت شوند، افزود: دولت نبايد هر سؤال و انتقادي را به‌مثابه سنگ‌اندازي در کار خود ببيند. اينکه جناح پرسشگر، مانع کار دولت مي‌شود، زيرسؤال‌بردن اصل نظارت است.
اينکه دولت در سايه مي‌تواند تهديدي براي استمرار دولت مستقر باشد از ديگر سؤالاتي است که پس از طرح اين ايده شکل گرفت. دراين‌باره نماينده اصول‌گراي مجلس گفت: اگر نگاه منافع ملي باشد خير اما اگر نگاه حزبي و جناحي باشد يقينا مي‌تواند دولت را تهديد کند. اگر اين‌چنين باشد گمان نمي‌کنم مشکلي براي دولت به‌وجود آيد.
حسن‌خاني درباره نقش احزاب در دولت در سايه گفت: کشور از لحاظ توسعه احزاب نتوانسته احزاب را توسعه دهد. از اين منظر کشور عقب است و نتوانستيم جايگاه خاص احزاب را پيدا کنيم. به باور او، از الزامات يک نظام پارلماني، وجود و فعاليت احزاب است. در کشور، بيشتر بحث جناح‌ها مطرح است و احزاب خيلي جايگاه ندارند و فقط حزب مؤتلفه اسلامي توانست در انتخابات دوره دوازدهم نماينده معرفي کند و حرکت روبه‌جلو داشته باشد.
او اضافه کرد: يقينا تقويت احزاب به ارتقاي نظام مردم سالاري کمک مي‌کند. کيانوش‌راد در پاسخ به اين سؤال که آيا دولت در سايه مي‌تواند تهديدي براي استمرار دولت مستقر باشد از منظر دموکراسي پاسخ داد و گفت: دموکراسي به معناي اجراي برنامه‌هاي اکثريت و دادن فرصت به اقليت برای ارائه ديدگاه‌هاي خودش به‌منظور تغيير احتمالي نظر مردم و جابه‌جايي قدرت در هنگامه انتخابات است. دموکراسي‌ها فرض بر آن هستند که گروه اقليت با طرح ديدگاه‌هاي خود، امکان تغيير نظرات مردم را پيدا مي‌کنند و در يک انتخابات آزاد مي‌توانند گرايش مردم به خود را راستي‌آزمايي کنند و درصورتي‌که مردم در طول دوره چهار سال از حمايت اکثريت دست برداشتند، امکان حاکميت اقليت را در دوره بعد به‌صورت اکثريت پيدا کنند.
به‌این‌ترتيب، فارغ از اينکه نيت تشکيل‌دهندگان دولت در سايه چيست، نفس حرکت در جهت انسجام و تشکيلات براي ايجاد نقد يا حمايت دولت مفيد و سازنده خواهد بود. کيانوش‌راد همچنين درباره موضع انتقادي و تشکيل دولت در سايه توسط اصلاح‌طلبان در دولت يازدهم و عدم استقبال دولت يازدهم نيز گفت: اصلا نيازي به استقبال دولت‌ها از طرح اين موضوع نيست بلکه اين حق گروه‌هاي سياسي و اقليت‌هاست تا با تشکيل کارگروه‌هاي مختلف با عناوين مختلف ازجمله دولت در سايه يا احزاب سياسي به نفع ارزيابي دولت‌هاي مستقر بپردازد؛ درنتيجه براي تشکيل چنين گروه‌هايي، نيازي به کسب مجوز يا توصيه يا منع فرد يا جرياناتي نبايد داشته باشد و هر‌کسي که احساس مسئوليت مي‌کند بايد در اين مسير گام بردارد.
کيانوش‌راد در پاسخ به اين سؤال که نگاه دولت‌هاي خارجي به دولت در سايه چگونه است، گفت: در کشورهاي پيشرفته معمولا گروه‌هاي اقليت سعي مي‌کنند با رصدکردن تمامي دستگاه‌هاي دولت حاکم، نسبت به نقدوبررسي و ارزيابي و ارائه پيشنهاد به جامعه خود کمک کنند و هنگامي که اشکالاتي هم در سيستم دولت مسقر مي‌بينند به طرح آن اشکالات در ميان مردم بپردازند تا مردم به‌عنوان معيار و ميزان نهايي حاکميت در جامعه، قضاوت خودشان را در پاي صندوق‌هاي رأي با رأي‌دادن به دولت قبلي يا دولت در سايه منتقد نشان دهند. بااين‌حال، کيانوش‌راد در پاسخ به اين پرسش که کشورهاي ديگر به دولت مستقر و دولت در سايه چه واکنشي دارند، گفت: با توجه به رأي و وزني که هر جناح در آراي عمومي آن کشور دارند به همان نسبت کشورهاي خارجي هم به آنها نگاه مي‌کنند.
دولت سایه مفید نیست
محمد هاشمی گفت: دولت سایه مفید نیست و دلیلی ندارد که گروهی که شکست خورده‌اند برای ما فکری کنند. رئیس اسبق سازمان صداوسیما معتقد است که حرف‌هایی مبنی بر تشکیل دولت در سایه مبنای قانونی ندارد. او تأکید کرد دلیلی ندارد که گروهی که شکست خورده‌اند برای ما فکری کنند.
اعتمادآنلاین نوشت: محمد هاشمی با اشاره به اظهارات مطرح شده مبنی بر تشکیل دولت در سایه گفت: اصولا در قانون اساسی و قوانین جاری چنین مسئله‌ای پیش بینی نشده است. هر دولتی که بخواهد ایجاد شود باید مبتنی بر قانون باشد در برخی از کشورها برخی از احزاب چیزی به نام دولت در سایه دارند و قانونی است و شرایط آن را تعیین کرده‌اند. وی تأکید کرد: اما در قانون اساسی و قوانین جاری کشور ما اصولا چنین واژه‌ای وجود ندارد و یک حرف بی‌پشتوانه است که مبنای قانون ندارد بنابراین هیچ جایگاهی ندارند و تنها حرفی است که رقبا می زنند.
هاشمی در خصوص چرایی مطرح شدن و تأکید بر لزوم تشکیل دولت در سایه از سوی برخی اصول‌گرایان تندرو، تصریح کرد: آنان چون نمی‌توانند دولتی را بر طبق قانون تشکیل دهند و عموما اصول‌گرایان در انتخابات شکست خورده‌اند بنابراین فکر می کنند اگر چیزی به نام دولت در سایه وجود داشته باشد از این طریق می‌توانند خودشان را سازماندهی کنند اما چون در قانون ما چنین چیزی وجود ندارد این حرف، حرف خلافی است.
- 14
- 1
