خروج رئیس جمهوری ایالات متحده از برجام، حرف و حدیث‌های فراوانی را چه در عرصه داخلی و چه در پهنه بین‌الملل به راه‌انداخته است. طبق روال گذشته اصولگرایانی که هیچ فرصتی را برای سرزنش دولت از دست نمی‌دهند، فرصت را مغتنم شمرده و به انتقادهای سفت و سخت به دولت سرگرم شده‌اند. اما بسیاری از عقلای هر دو جناح بزرگ سیاسی کشور بر این عقیده اصرار دارند که واکنش ما به خروج ترامپ از برجام باید دور از احساسات و همراه با خردگرایی و تعقل سیاسی باشد. در این زمینه سیدرضا اکرمی فعال سیاسی و عضو جامعه روحانیت مبارز با آرمان به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
بحث خروج ترامپ از برجام در این چند روز اخیر بمب خبری رسانه‌های جهان شده است. از این رو ما شاهد واکنش‌های گوناگونی از سوی طیف‌های مختلف سیاسی به برجام بوده‌ایم. به نظر شما واکنش منطقی ما به تصمیم اخیر ترامپ چه باید باشد؟
در طی چهل سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، شاهد بسیاری از رویدادهای متضاد بوده‌ایم. یک روز دیدیم که همین ارتجاع عرب لحظه‌ای از حمایت از صدام در طول جنگ تحمیلی فروگذاری نکرد و صدام این توانایی را پیدا کرد که ۸ سال با ما بجنگد. بعد از هشت سال که چیزی به دست نیاوردند و قطعنامه ۵۹۸ عملی شد از ما عذرخواهی کردند که ببخشید ما اشتباه کردیم و متقابلا به صداقت ما پی بردند. به همین دلیل با ما راه آمدند و نفعشان را در این دیدند که با ما کنار بیایند. البته ما هم بنا به مصالح آن روز خیلی سر به سرشان نگذاشتیم و همین الان هم شما می‌بینید بعضی کشورهای عربی رفتار عربستان را در مورد یمن حمایت می‌کنند و شما مطلعید که نزدیک به سه، چهار سال است که کمک می‌کنند به بحران در یمن و آمریکا را به دخالت در این کشور‌ها ترغیب و تحریک می‌کنند. ما هنوز از یاد نبرده‌ایم که صدام با کمال وقاحت و بی‌شرمی به کویت حمله کرد. به کشوری که عرب بود و جزو دنیای عرب به حساب می‌آمد. اما دیدیم که در کسری از ساعت همه کمک‌های دوران جنگ و همه نوکرمآبی‌های او را نادیده گرفت و نهایتا سیاستشان به اشغال عراق و اعدام صدام منجر شد. تازه این همه ماجرا نیست.
امروز می‌بینیم که ارتجاع عرب اسرائیل را به رسمیت می‌شناسد و با جمهوری اسلامی ایران قطع رابطه می‌کند. می‌بینید که با همه این مثال‌هایی که مطرح شد، دنیا تابلوهای گوناگون دارد نمایش‌های عجیب و غریبی در آستین می‌پرورد. ما در رابطه با برجام اولا باید روی این نکته تاکید کنیم که همه دنیا ما را در قضیه برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ تایید و تحسین می‌کند و این فقط بحرین، عربستان و اسرائیل هستند که ترامپ را تایید می‌کنند و گرنه همه کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا چین و روسیه و کشورهای دیگر همراه ما هستند و از ما می‌خواهند که ما همچنان در برجام بمانیم و در عین حال آمریکا را توبیخ وسرزنش می‌کنند که چرا خودش متقاضی مذاکره بوده و خودش قرارداد را نقض کرده و حالا به عهدش عمل نمی‌کند وبر تخت طلبکاری نیز نشسته و خودسرانه از برجام بیرون می‌رود و ادعا می‌کند که کلاه سرما رفته است!
به نظر شما در حال حاضر با شرایطی که پیش آمده، اولویت مسئولان سیاست خارجی و تیم مذاکره کننده ما در مذاکرات چه باید باشد؟
امروز باید چند تمهید در اولویت کار ما باشد. اول اینکه برای ملت خودمان، منطقه و دنیا موضوع برجام را شفاف وروشن بازگو کنیم و بگوییم ما تا آنجا که صلاح بود نرمش و انعطاف نشان دادیم و وصادقانه تعهداتمان را پذیرفتیم. در شرایط کنونی که ترامپ بی‌مهابا از قرارداد خارج می‌شود، متاسفانه برخی از او حمایت هم می‌کنند که بی‌شک باید آنها را مذمت کرد نظر آنها را به عهد‌شکنی آمریکایی‌ها جلب کرد. مذاکره ۱+۵ یک معاهده بین‌المللی است ومحدود به مذاکره میان ایران و آمریکا نمی‌شود. ما باید مردم را چه در داخل و چه در عرصه بین‌المللی از این موضوع آگاه کنیم و در مرحله بعد دقایق مذاکره را روشن کنیم که ما چه در عرصه قانونی و وجدانی و چه در عرصه عمل بدهکار نیستیم. بنابراین می‌شود از همه این ماجرا‌ها درس زندگی گرفت. امروز همه مردم ما به سادگی، زیبایی و صراحت آمریکا را محکوم می‌کنند اما شما در نظر بگیرید که قبل از اینکه آمریکا از برجام بیرون برود این حجم از انتقاد از آمریکا دیده نمی‌شد.
در نهایت ما باید به داشته‌های خودمان متکی باشیم و خوشبختانه چه در طیف اصولگرا و چه در طیف اصلاح‌طلب آنقدر ظرفیت داریم تا شر ترامپ را از سر باز کنیم. خداوند گاهی شری را می‌رساند که در آن خیری نهفته است. تاکنون آمریکا نشان داده که در رفع تحریم‌ها تلاشی نداشته و این باعث می‌شود که ما از آمریکا مثل گذشته دل بکنیم و بر امکانات داخلی خودمان تکیه کنیم. دیگران نه تنها دست ما را نمی‌گیرند بلکه می‌خواهند پای ما را ببندند و ما هم باید پای خود را از همه وابستگی‌ها حتی از اروپا جدا کنیم و روی پای خود بایستیم. از سوی دیگر باعث شد نگاه جدی‌تری به امکانات و داشته‌هایمان بیندازیم. رفتار دشمنانه آمریکا در طول این چهل سال برای ما به هیچ عنوان تازگی ندارد. ما در داخل ظرفیت‌هایی بسیار داریم. ما می‌خواهیم با دنیا تعامل داشته باشیم اما باید روی پای خود بایستیم و با دیگران فقط کار کنیم و در این راستا باید انسجام داخلی خودمان را حفظ کنیم و همه جریان‌ها و نهادها و بزرگان کشور باید روی مسائل اصلی جامعه که بیکاری، نقدینگی، صادرات، واردات و قاچاق از جمله آنهاست، کار کنند. اگر این موضوع بتواند باعث هوشیاری، اعتماد و بیداری ما بشود باید نسبت به خروج یک مزاحم از برجام خوشحال بود. اما اگر فقط اهل شعار دادن باشیم و بخواهیم در ۲۲ بهمن با شعار مرگ بر آمریکا به خیابان‌ها بیاییم و با یک افزایش قیمت ارز، انتقادهایمان را شروع کنیم موفق نخواهیم شد.
بسیاری بر این عقیده هستند که خروج آمریکا از برجام در صورت درپیش گرفتن خردگرایی و تعقل سیاسی چندان آسیبی به مذاکرات نمی‌رساند. تا چه حد با این نظر تحلیلگران موافقت دارید؟
دنیا تنها به ایالات متحده آمریکا خلاصه نمی‌شود. جهان از ده‌ها و صدها کشور بزرگ و کوچک تشکیل شده است و می‌توانیم با سیاست، مقاومت و ذکاوت منافع خودمان را در عرصه بین‌المللی دنبال کنیم و یقینا اگر به خود متکی شویم و انسجام و همبستگی را حفظ کنیم شرایط ما از سال‌های قبلی بهتر خواهد شد.
متاسفانه شاهدیم که برخی از اصولگرایان خارج شدن آمریکا از برجام را بهانه‌ای برای هجمه به دولت تدبیر و امید قرار داده‌اند. به نظر شما این برخوردها به نفع روندهای سیاسی در کشور ما در آینده خواهد بود؟
این حرف را من در جلسات و سخنرانی‌های بسیاری عنوان کرده‌ام. برخی‌ها که منازعه و دعوا به راه می‌اندازند، یا درد مردم را ندارند یا از درک مسائل بین‌المللی عاجز هستند و یا متاسفانه از هر دو بی‌بهره‌اند! همه افرادی که به دنبال عقده‌گشایی، بهانه‌جویی و سنگ‌اندازی هستند، باید به حال خود رها شوند. نباید به بهانه‌گیرها اهمیتی بیش از آنچه سزاوارشان است، نشان داد. ملاک ما باید در پذیرش انتقادها، التزام به ولایت فقیه، انقلاب اسلامی و قانون اساسی و ایران اسلامی و اسلام محمدی باشد. باید این پنج مطلب را همیشه و در همه حال محور قرار دهیم و از رفتار دشمنانه و بهانه‌گیری در شرایط کنونی بجد بپرهیزیم.
در شرایط حاضر نگاه به درون از بسیاری از تحلیلگران مورد تاکید قرار می‌گیرد. سال‌هاست اقتصاد درون‌زا از سوی مقامات ارشد کشور مطرح می‌شود. به نظر شما امروز ضرورت نگاه به درون بیش از هر زمان دیگری احساس نمی‌شود؟
همانطور که ذکر کردم ما در طول این چهل سال فراز و فرودهای زیادی را از سر گذرانده‌ایم. آدم‌های زیادی را شناختیم از آدم‌های کاردان گرفته تا آدم‌های ندانم‌کار! به نظر من اگر ما واقعا به درون خودمان رجوع کنیم و سر و سامانی به تولیدات داخلی‌مان بدهیم و خودکفایی و خوداتکایی را جدی بگیریم، در آن هنگام است که اروپا به جدیت ما پی خواهد برد و همه کسانی که در قضیه برجام از خود سُست پیمانی نشان داده‌اند روسیاه خواهند شد اما اگر بیهوده وقتمان را در داخل صرف درگیری‌های بیهوده و بحث‌های بی‌حاصل کنیم، نتیجه‌ای نخواهیم گرفت. آمریکا نه با ایران بلکه با ۵ عضو دارای حق وتو مخالفت خود را نشان داده و خود را پیمان‌شکن معرفی کرده است. ایران توانست اجماع جهانی را علیه خود لغو و با قطعنامه ۲۲۳۱ خود را ذی‌حق و قانونی نشان دهد. اکنون که آمریکا تخلف کرده، درواقع اجماع بین‌المللی را شکسته است؛ از این‌رو نه با ایران بلکه با ۵ عضو دارای حق وتو خود را مخالف نشان داده و پیمان‌شکن معرفی کرده است.
یکی از انتقادهایی که امروز از سوی منتقدان برجام به دولت وارد می‌شود این است که از همان ابتدا هم دولت محترم بهای بیش از حدی به برجام داده و از برجام کلید سحرآمیزی ساختند که قادر است همه درهای مشکلات ما را یک به یک بگشاید. امری که امروز سبب شده است با خارج شدن آمریکا از برجام پیامدهای روانی آن ابعاد پیچیده‌ای به خود بگیرد. به نظر شما تا چه‌اندازه این انتقاد وارد است؟
ما در همان اوایل مذاکرات، اشتباهی داشتیم که باید برطرف می‌شد وآن هم اینکه ما برجام را برای توده مردم و نخبگان باز نکردیم و کامل و روشن بیان نکردیم که خواهان این مذاکره آمریکا و اروپا هستند. ما اعتمادی به آمریکایی‌ها نداریم واین اصرار آنها بود که با ما کنار بیایند و وعده چنین و چنان می‌دادند. حالا خودشان بدعهدی کرده‌اند و زیر میز مذاکره زده‌اند. در حال حاضر ما باید طلبکار این بدعهدی آمریکایی‌ها باشیم. من قبلا هم در مصاحبه‌هایم با رسانه‌ها عنوان کرده‌ام که داماد مشکل ندارد و این عروس است که باید پاسخگو باشد. اگر به تاریخ اسلام هم مراجعه کنیم خواهید دید وقتی رسول اکرم(ص) با قریش و ابوسفیان مذاکره می‌کرد به آنها اطمینان داشت؟ مگر امام حسن که با معاویه صلح کرد، به معاویه اطمینان داشت؟ اینها سیاست‌های منطقی و عقلایی زمان خود بود و هرگز امام معصوم ما نسبت به خباثت دشمنان لحظه‌ای تردید به خود راه نداده‌اند. در حال حاضر مردم ما با این وضعیتی که پیش آمده مسئولان را بدهکار نمی‌دانند. امروز مسئولان ما در برابر مردم سربلند هستند. باید با بی‌اعتنایی از کنار بهانه‌جوها گذشت.
مساله وحدت ملی در شرایط فعلی باز هم نقل مجالس سیاسی شده است. به نظر شما پیش نیاز رسیدن به وحدت ملی و اشتراک نظر در مورد منافع ملی چیست؟
ما نیازمند این هستیم که همه فعالان سیاسی گرد هم جمع شویم. ما نیازمند گفت‌وگو در حد ملی هستیم. اگر گفت‌وگو در سطح ملی انجام شود، خیلی از مسائل ما حل خواهد شد. اما الان شرایط ما به گونه‌ای شده است که هرکس به تنهایی باخودش حرف می‌زند کسی گوشش به حرف‌های دیگری بدهکار نیست. من پیشنهاد می‌دهم که از همین سردبیران روزنامه‌ها شروع کنیم و گفت‌وگو را از همین رسانه‌ها آغاز کنیم.
امسال سال حمایت از تولید داخلی نام گذاری شده است. البته سال‌هاست که بر رها شدن از اقتصاد نفتی و توجه به تولیدات داخلی تاکید می‌شود اما متاسفانه هنوز به درک جامعی از اقتصاد داخلی و تولید داخلی نرسیده‌ایم. به نظر شما چرا در زمینه تولید هنوز در خم کوچه‌های نخستین پرسه می‌زنیم ودر این زمینه کارهای بر زمین مانده فراوان داریم؟
چند سال است که اقتصاددانان از تمام شدن نفت‌فروشی و اجبار به کوچک کردن حجم دولت دم می‌زنند و هشدار می‌دهند که بالاخره روزی چاه‌های نفتی ته می‌کشد و باید فکری برای اقتصاد نفتی کرد. ضمن اینکه مشکل اقتصاد ما فقط بزرگ بودن حجم دولت یا اقتصاد نفتی نیست. متاسفانه بحث مالیات در کشور ما از سوی بسیاری جدی گرفته نمی‌شود و برخی از زیر بار مالیات دهی فرار می‌کنند و به اصطلاح گریز از مالیات دارند.
بحث مالیات را مطرح کردید. همیشه موضوع اعتماد به مبحث مالیات سنجاق شده است. برای اینکه مردم به دولت مالیات پرداخت کنند باید به مدیران جامعه و مسئولان اعتماد محکمی داشته باشند. تنها در این صورت است که می‌توان انتظار داشت تا مردم مالیات خود را به دولت بپردازند. به نظر شما ما در زمینه اعتمادسازی میان دولت و مردم کم کاری نداشته ایم؟
در حوزه اعتمادسازی نکته‌ای که به نظرم می‌رسد این است که ما باید کار مردم را به مردم واگذار کنیم. این نکته‌ای است که در طول همه این سال‌ها به آن اعتنای چندانی نشده است. دولت هم باید از نقش دولت متصدی و کارگزار خود را دور نگه دارد و بیشتر به سمت نظارت و هدایت فعالیت‌های اقتصاد و مالی حرکت کند. در غیر این صورت و اگر ما اقتصاد نفتی را رها نکنیم و به اقتصاد دولتی بچسبیم، مشکلات و گرفتاری‌های ما در حوزه اقتصاد داخلی و همچنین اقتصاد بین‌الملل پابرجا خواهد ماند.
- 15
- 3
