سید محمد غرضی: می‌خواهند دولت را به سمت‌آمریکا سوق دهند

دونالد ترامپ به‌دنبال چیست؟ چرا پس از خروج آمریکا از برجام، اسرائیل تحرکات خود را در خاک سوریه افزایش داده است؟ موضع کشورهای اروپایی در مقابل تحرکات اخیر آمریکا و اسرائیل در مقابل ایران چیست؟ آیا جهان و منطقه خاورمیانه وارد مرحله جدیدی از تنش شده که هر لحظه احتمال جنگ وجود دارد؟ ایران باید در مقابل تحرکات اخیر آمریکا و متحدانش چه تدبیری اتخاذ کند؟ برای پاسخ به این سوالات و همچنین مهم‌ترین پیامدهای خروج آمریکا از برجام مهندس سیدمحمد غرضی، وزیر اسبق نفت و کاندیدای ریاست‌جمهوری سال۹۲ با «آرمان» گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

مهم‌ترین پیامدهای خروج آمریکا از برجام چیست؟ آیا دونالد ترامپ با صدور فرمان خروج آمریکا از برجام به‌دنبال تنش‌های بیشتر با ایران خواهد بود؟

خروج آمریکا از برجام بیش از اینکه به منافع ایران در عرصه بین‌المللی آسیب بزند به آمریکا ضربه خواهد زد و شرایط را برای آمریکا سخت‌تر از گذشته می‌کند. تا قبل از انقلاب اسلامی در سال۵۷ سیاست‌های آمریکا در برابر همه کشورهای خاورمیانه یکسان بود و آمریکا همواره مانع خود را در منقطه خاورمیانه محقق می‌کرد. با این وجود با ظهور انقلاب اسلامی بین دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در ایالات متحده آمریکا شکاف ایجاد شد و این شکاف نیز روزبه‌روز عمیق‌تر شد.

از سوی دیگر با حمله نظامی آمریکا به عراق بین کشورهای اروپایی و آمریکا نیز شکاف ایجاد شد و این شکاف نیز تا به امروز به شکل‌های مختلف ادامه داشته است. در شرایط کنونی نیز اگر ما به رابطه آمریکا با کشورهای مختلف جهان دقت کنیم متوجه می‌شویم که آمریکا با اغلب کشورهای جهان و از جمله اروپا، روسیه، چین، کره‌شمالی و کشورهای آسیای جنوب شرقی درگیری دارد و در اغلب این درگیری‌ها نیز آمریکا مقصر است. با این وجود دونالد ترامپ به شکلی در مجامع بین‌المللی رفتار می‌کند که انگار آمریکا هنوز بزرگ‌ترین قدرت جهان است و به همین دلیل نیز وی تلاش می‌کند اتوریته و سیاست‌های خود را به دیگر کشورهای جهان تحمیل کند.

ترامپ گمان می‌کند به‌دلیل سیاست‌های روسای جمهوری گذشته آمریکا اقتدار آمریکا در بین کشورهای جهان شکسته شده است. به همین دلیل نیز به‌دنبال بازگرداندن اقتدار از دست رفته آمریکا است. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران از معدود کشورهای جهان است که در مقابل برتری جویی و قلدری آمریکا ایستاده و همین مساله سبب نگرانی ترامپ شده است. کشورهای اروپایی نیز به ماهیت دولت ترامپ پی برده‌اند و دیگر حاضر نیستند مانند گذشته با سیاست خصمانه آمریکا همراهی کنند. اغلب کشورهای اروپایی و از جمله آلمان و انگلیس به‌صراحت عنوان کرده‌اند که حاضر نیستند امنیت خود را به امنیت آمریکا گره بزنند و رویکرد دیگری در پیش گرفته‌اند.

در نتیجه آمریکا در یک وضعیت استیصال قرار گرفته و متوجه شده که متحدان دیروز خود را به مرور زمان از دست داده است. به همین دلیل نیز ترامپ با فرار به جلو تلاش می‌کند با زور و قلدری استیلای گذشته آمریکا را تکرار کنند که در واقعیت نیز تکرار نشدنی است. نکته مهم دیگر جریان‌های سیاسی داخل کشور نیز هر زمان که به بن‌بست می‌رسند به‌دنبال یک بهانه خارجی می‌گردند تا تقسیر را به گردن آن بیندازند.

دیدگاه شما درباره موضع آقای روحانی و دولت در مقابل خروج آمریکا از برجام چیست؟ به‌نظر شما متعهد ماندن ایران و کشورهای اروپایی می‌تواند همچنان ماهیت برجام را حفظ کند؟

به‌نظر من موضع آقای روحانی را نمی‌توان تنها به موضع‌گیری ایران درمقابل خروج آمریکا از برجام خلاصه کرد ، بلکه باید رویکرد دولت ایشان را در پنج سال گذشته مورد ارزیابی قرار داد. این در حالی است که برخی از همان روز نخست به‌دنبال تخریب آقای روحانی بودند و تلاش می‌کردند دولت ایشان کارنامه موفقی از خود ارائه ندهد. در شرایط کنونی نیز که آمریکا از برجام خارج شده همین گروه‌ها تلاش می‌کنند آقای روحانی را به سمت آمریکایی‌ها هُل بدهند و عنوان کنند که ایشان نباید شرایط داخلی کشور را به برجام و سیاست خارجی گره می‌زد.

از سوی دیگر هنگامی که دولت آقای روحانی با چالش وضعیت نابسامان معیشتی مردم مواجه شد و عده‌ای نیز در داخل کشور به این مساله دامن زدند آمریکایی‌ها احساس کردند در چنین شرایطی می‌توانند با خارج شدن از برجام شرایط را برای ایران سخت‌تر از گذشته کنند. در نتیجه گروه‌هایی که به نابسامانی‌های داخلی ایران دامن می‌زدند و دولت آقای روحانی را مسبب آن معرفی می‌کردند در تصمیم اخیر ترامپ نقش داشته‌اند. آقای روحانی در سخنرانی خود پس از خروج آمریکا از برجام عنوان کردند که یک موجود مزاحم از برجام جدا شد. این سخن اگر به معنای این است که از این پس آمریکا دست از سر ایران برخواهد داشت اشتباه است و مبتنی بر واقعیت نیست.

نکته مهم در این زمینه این است که تا زمانی که سیاست‌های داخلی به نتیجه نرسد و مردم از وضعیت کشور رضایت نداشته باشند نمی‌توان با اقتدار در عرصه بین‌المللی حضور پیدا کرد. دشمن همه اتفاقات اقتصادی و سیاسی جامعه ایران را زیر نظر دارد و با توجه به شرایط داخلی تصمیم‌گیری می‌کند. در نتیجه نباید کارنامه دولت آقای روحانی را تنها در یک کلمه برجام خلاصه کرد. برجام تنها یکی از دستاوردهای دولت آقای روحانی بوده که دیگر مسئولان نظام نیز آن را تایید کرده‌اند.

چرا برخی در داخل کشور همگام با کشورهایی مانند اسرائیل از خروج آمریکا از برجام خوشحالی و ابراز شعف می‌کردند؟ دیدگاه شما درباره آتش زدن پرچم آمریکا در مجلس شورای اسلامی چیست؟

آتش زدن پرچم آمریکا در مجلس شورای اسلامی توسط گروه‌های سیاسی انجام شده و ارتباطی با مردم و مطالبات آنها ندارد. گروه‌های سیاسی همواره با توجه به منافعی که دارند نسبت به مسائل سیاسی واکنش نشان می‌دهند که آتش زدن پرچم آمریکا نیز یکی از همین واکنش‌ها بوده است. هدف گروه‌های سیاسی همواره تصاحب بیشتر قدرت و داشتن سهم بیشتری در قدرت بوده و همواره مطالبات مردم در اولویت بعدی آنها قرار داده است. در نتیجه واکنش‌هایی که با مطالبات مردم همخوانی ندارد و در یک جهت نیست باطل است و محلی از اعراب ندارد.

کسانی که در مجلس شورای اسلامی پرچم آمریکا را آتش زدند تنها یک اقدام نمایشی انجام دادند که در همه کشورهای مختلف و به شکل‌های مختلف صورت می‌گیرد. به همین دلیل نیز این اقدامات نمایشی تاثیر زیادی ندارد و نمی‌تواند در بین افکار عمومی جایگاه داشته باشد. در شرایط کنونی اقشار مختلف مردم با مشکلات و چالش‌های مهمی در زندگی خود مواجه هستند که آتش زدن پرچم هیچ‌کمکی به حل این چالش‌ها نمی‌کند و بلکه ممکن است مشکلات را افزایش نیز بدهد. به‌نظر من مسئولان کشور باید در مرحله نخست به فکر حل کردن مشکلات مردم و همچنین ایجاد انگیزه و امید در بین مردم باشند و سپس به اقدامات نمایشی مانند آتش زدن پرچم اقدام کنند.

پس از خروج آمریکا کشورهای اروپایی عنوان کردند که به برجام متعهد خواهند ماند. آیا کشورهای اروپایی همان گونه که عنوان می‌کنند در نهایت به برجام متعهد باقی خواهند ماند؟

آقای روحانی باید عنوان می‌کردند که مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی به‌صورت مشروط خواهد بود. ایران باید برای کشورهای اروپایی در قبال تعهد به برجام شرط بگذارد. در شرایط کنونی کشورهای اروپایی تا حدودی از آمریکا فاصله گرفته‌اند و اقدامات ترامپ را به‌صورت کامل تهدید نمی‌کنند، البته پیوند آمریکا و کشورهای اروپایی به‌دلیل گره خوردن منافع آنها به یکدیگر در کوتاه‌مدت قطع شدنی نیست و نمی‌توان انتظار داشت که در کوتاه‌مدت این اتفاق رخ بدهد.

با این وجود کشورهای اروپایی همچنان عنوان می‌کنند که خود را به برجام متعهد می‌دانند که به‌نظر می‌رسد نیت اصلی آنها نیز همین مساله است و قصد دیگری ندارند. این در حالی است که به احتمال زیاد آمریکا در آینده تلاش زیاد خواهد کرد که کشورهای اروپایی را نیز با سیاست‌های خود در مقابل ایران همراه کند.

با توجه به تحرکات اخیر اسرائیل در خاک سوریه پس از خروج آمریکا از برجام، چه میزان احتمال تنش‌های شدیدتر بین ایران و کشورهایی مانند آمریکا و اسرائیل وجود دارد؟

به‌نظر می‌رسد استراتژی آمریکا و متحدانش و به خصوص اسرائیل با برنامه‌ریزی قبلی صورت می‌گیرد. تحرکات اخیر اسرائیل در خاک سوریه نشان می‌دهد که اسرائیل به‌دنبال این است که ایران را به واکنش وادار کند و بعد به‌عنوان کشوری جنگ طلب در عرصه بین‌المللی نشان بدهد و برای ثبات و آرامش منطقه خاورمیانه و همچنین جهان یک خطر بالقوه است. به همین دلیل نیز پس از خروج آمریکا از برجام تحرکات مشکوک و خطرناکی در خاک سوریه صورت گرفت که نشان‌دهنده استراتژی مشترک آمریکا و اسرائیل است.

این در حالی است که مسئولان جمهوری اسلامی که سابقه ممتازی در مدیریت بحران‌های مختلف دارند به‌راحتی وارد بازی خطرناکی که آمریکا و متحدانش مانند عربستان و اسرائیل برای ایران در نظر گرفته‌اند نخواهد شد و با درایت و دوراندیشی به مسائل پیش آمده نگاه خواهند کرد. ایران همچنان که در برجام نشان داد باید افکار عمومی جهان را به این نتیجه برساند که به هیچ عنوان به‌دنبال جنگ و برهم زدن آرامش منطقه نیست و بلکه آمریکا و متحدانش مهم‌ترین دلایل بی‌ثباتی منقطه و جهان به شمار می‌روند.

نتانیاهو تا چند سال گذشته مظلوم‌نمایی می‌کرد و به شکلی رفتار می‌کرد که ایران قصد دارد اسرائیل را از بین ببرد.این در حالی است که امروز به‌عنوان یک ظالم تمام عیار، با تکیه بر زرادخانه‌های آمریکا تلاش می‌کند سیاست‌های خود را به پیش ببرد. به‌نظر می‌رسد در شرایط کنونی آمریکا و اسرائیل جنگ را ترجیح می‌دهند و در مقابل ایران هیچ ‌تمایلی به جنگ ندارد.

ادامه رویکرد ترامپ در مقابل کشورهای مختلف جهان به چه میزان برای آینده جهان خطرناک خواهد بود؟

به‌نظر من ادامه رویکرد ترامپ بیش از آنکه برای دیگر کشورهای جهان خطرناک باشد برای کشور و مردم آمریکا خطرناک خواهد بود. ترامپ دیر یا زود آمریکا را وارد یک جنگ خانمان‌برانداز خواهد کرد که این مساله می‌تواند صدمات مادی و معنوی زیادی به جامعه آمریکا بزند. رویکرد کنونی ترامپ را در گذشته نیز جرج بوش(پسر) در پیش گرفته بود که آمریکا را با چالش‌های مهمی مواجه کرد که تاکنون نیز ادامه داشته است. در نتیجه اگر ترامپ بخواهد دوباره آمریکا را وارد یک جنگ جدید کند شرایط مانند گذشته نخواهد بود و نارضایتی‌ها در داخل آمریکا نسبت به گذشته افزایش پیدا خواهد کرد.

تلاش‌هایی که امروز ترامپ انجام می‌دهد بیشتر تلاش‌های خودخواهانه و منفعت‌طلبانه است که در نهایت راه به جایی نخواهد برد. امروز مردم جهان به این نتیجه رسیده‌اند که حرکت‌های رادیکال و افراطی هیچ‌گاه به نتیجه نمی‌رسد و بلکه با خود پیامدهای منفی به‌همراه خواهد داشت. بدون شک در شرایط کنونی کشورهای مختلف جهان بیش از هر چیزی به تعامل و آرامش نیاز دارند که به‌نظر می‌رسد ترامپ قصد دارد رویکرد متفاوتی نسبت به آن در پیش بگیرد.

احسان انصاری