استصوابی بدل می خورد؟

«طرح یک فوریتی شفافیت آرای نمایندگان تهیه شد». این خبری است که طی دو روز گذشته در رسانه های مختلفی دست به دست می شود اما به نظر می رسد هنوز کارشناسان فرصت نکرده اند در مورد آن سخن بگویند.در تشریح این طرح آمده است:«هیات رییسه مجلس موظف است، اسامی نمایندگان موافق، مخالف، ممتنع و افرادی که در رای گیری شرکت نکرده اند را در هر نوع رای گیری که در صحن علنی مجلس انجام می شود به استثناء موارد مذکور در ماده ۱۲۶ به همراه مشروح مذاکرات در روزنامه رسمی کشور یا پایگاه اطلاع رسانی مجلس منتشر نماید».

با این حساب می توان گفت که اگر این طرح تبدیل به قانون شود، نمایندگان مجلس دیگر نمی توانند آرای خود را به دور از نگاه شهروندان در مورد طرح ها و لوایح مختلف به صندوق بریزند. یعنی همان روندی که می گویند در خیلی از کشورهای توسعه یافته وجود دارد و بر اساس ان شهروندان نظارتی مداوم بر عملکرد نمایندگانی دارند که با رای خود راهی خانه ملت کرده اند. به طور قطع ایجاد این نگاه برای رای دهندگان ایرانی نیز ضرورتی غیر قابل انکار است، چون بعد از آغاز هر دور از نمایندگی در مجلس، خیلی از شهروندان دیگر نمی دانند که نمایندگان آنها با چه ایده و اندیشه ای به رای و خواسته آنها وفادار مانده اند.

ماجرای نظارت استصوابی نیز چالش شهروندان ایرانی با نمایندگان را دو چندان می کند. این نوع از نظارت همیشه مورد نزاع و بحث و گفت و گو میان کارشناسان و طیف های مختلف مردم بوده است. به هر حال هر چه هست این مساله را نمی توان نادیده گرفت که تا به حال نظارت استصوابی توانسته است افراد زیادی را برای ورود به مجلس ناکام بگذارد که میانگین قابل توجهی از شهروندان بر سر صلاحیت آنها هیچ شکی نداشته است. طی سال های گذشته نیز همواره بسیاری از ناکارامدی های نمایندگان از سوی اگاهان سیاسی به پای نظارت استصوابی نوشته شده است.

اما حالا شفافیت آرای نمایندگان می تواند در صورت اجرا تا حد زیادی بار نگرانی از عملکرد فرایند استصوابی را کم رنگ کند. اگر نمایندگان مجلس با نظارت استصوابی الک و راهی خانه ملت می شوند حالا دیگر با شفافیت آرای نمایندگان حداقل میتوان نمایندگان منفعل را از سبد رای خارج کرد. به عبارتی دیگر اگر از یک سو نظارت استصوابی چالشی برای شایسته سالاری در مجلس محسوب می شود، از سوی دیگر شفافیت آرای نمایندگان می تواند یک تهدید بزرگ برای انفعال برخی از نمایندگان و یا تشویقی برای فعالیت هر چه بیشتر همه آنها باشد. این طرح یک فوریتی اتفاقی به کام رای دهندگان است.

عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس می گوید:«یکی از بهترین معیارهای ارزیابی مردم از نمایندگان خود در مجلس این است که مردم بدانند که در خصوص طرح و لوایح مختلف در مجلس نمایندگان آنها چه نظراتی داشتند.»وی افزود: «در خیلی از کشورهای دنیا از همین روش برای شفافیت استفاده می شود و این می تواند برای کشور مفید باشد».

وی کاهش بخشی از مشکلات فعلی در رای گیری در صحن مجلس را از مزایای این طرح ذکر و تصریح کرد: «همچنین این طرح نقش نمایندگان برای مشارکت در صحن مجلس را افزایش می دهد و نمایندگان سعی می کنند تا مطالبات مردم را در صحن مجلس پیگیری کرده و در هنگام رای گیری هم نقش فعالی داشته باشند».

کارشناسان می گویند که نمایندگان قدم بزرگی برداشته اند. تهیه این طرح یک گام بزرگ به سمت شفافیت است.اما آیا می توان امید داشت که طرح فوق با رای بالایی در صحن مجلس به تصویب می رسد؟