حال نوبخت خوب نیست

«ایران در سال ۹۷، بالاترین رشد اقتصادی منطقه را دارا بوده»، «کماکان ما یکی از ۱۸ اقتصاد بزرگ دنیا هستیم.»، «نفت را همچنان صادر خواهیم کرد.»، «تا اسفند سال ۹۷، زمینه اشتغال بیش از یک میلیون نفر را اعلام می‌کنیم.»، و «حال اقتصاد خوب است.»، ... این جملات کوتاه، تنها گوشه کوچکی از اظهارات رئیس سازمان برنامه و بودجه است که از سال‌های گذشته تاکنون، در لابه‌لای اخبار گرانی‌ها و بحران‌های اقتصادی، گاهی دهان مردم را به لبخند تلخی باز می‌کند؛ لبخند تلخ از آن جهت که از یکسال گذشته تاکنون میزان صادرات نفت ایران از بیش از ۲ میلیون بشکه در روز به کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسیده و وضعیت بنگاه‌های اقتصادی را بحرانی‌تر کرده است. اما با این همه برخی از سکانداران اقتصادی همچنان بر این باور هستند که در جایگاه مطلوبی از نظر رشد اقتصادی قرار گرفته‌ایم. 

چند روز پیش، درست در میان اخبار داغ بحران‌های اقتصادی از گوشه و کنار بودیم که محمد باقر نوبخت اظهارنظری کرد که باز هم مثل همیشه بازتابش در فضای مجازی کولاک کرد.

این دانش آموخته اقتصادی، عصر پنج‌شنبه، در نشست شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان خراسان رضوی، به رسانه‌ها گفت: «با استناد به گزارش صندوق بین المللی پول در سال ۹۷ ایران بالاترین رشد اقتصادی منطقه را دارا بوده است و کماکان ما یکی از ۱۸ اقتصاد بزرگ دنیا هستیم لذا با وجود این ظرفیت‌ها دشمنان آرزوی از پا در آوردن ایران با ابزار تحریم را به گور خواهند برد.»

نوبخت در حالی این ادعا را رسانه‌ای کرد که بر اساس گزارش‌های مختلف، بخش تولید در سال ۹۷، از وضعیت خوبی برخوردار نبوده و به گفته بسیاری از دست‌اندرکاران بخش‌های مختلف صنعتی، اکثر برنامه‌ریزی‌های دولت برای حمایت از تولید داخلی اجرایی نشده بود. از سوی دیگر قیمت ارز نیز افسارگسیخته بالا رفت و قیمت بسیاری از مواد اولیه برای تولید رشد بالایی را تجربه کرد. 

در طرف دیگر ماجرا کاهش صادرات نفت ایران قرار داشت که با فشارهای بین‌المللی به کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسیده است تا جایی که بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت نیز حالا می‌گوید: «شرایط فعلی حتی سختتر از دوران جنگ با عراق است و آمریکایی‌ها در این ۵ یا ۶ سال اخیر در موضوع تحریم‌های هوشمندانه به بلوغ رسیده‌اند.» این در حالی است که نوبخت تحت چنین شرایطی با خبرهای خوشی به میان خبرنگاران می‌آید و توضیحاتی درباره برخی شاخص‌های اقتصادی می‌دهد که با واقعیت‌های اقتصادی فاصله معنی‌داری دارد. 

واکنش کاربران به صحبت‌های نوبخت

این اولین باری نیست که نوبخت، با وجود شرایط بحرانی اقتصادی، حال و روز اقتصاد را خوبتر از همیشه تعریف می‌کند و باعث شکوفایی قریحه طنز بسیاری از کاربران فضای مجازی می‌شود. اواخر تیرماه سال گذشته، درست زمانی که قیمت دلار در چهارراه‌استانبول گرد و خاک عجیبی را به پا کرده بود و سایه سنگین این گرانی‌ها به بالای سر کالاهای اساسی هم رسیده بود، شاید تنها این محمد باقر نوبخت بود که می‌توانست از رسانه ملی به مردم اعلام کند که حال اقتصاد خوب است تا مردم هم در واکنش به این ادعا بگویند: «حال اقتصاد خوب است، اما حال نوبخت نه...»؛ یکی از کاربران فضای مجازی در این‌باره نوشته بود: «وقتی نوبخت می‌گوید که حال اقتصاد خوب است، انگار مادرم با دمپایی ابری در دستش نگاهم می‌کند و می‌گوید بیا کتک نمیخوری!»

حالا در شرایطی دوباره رئیس سازمان برنامه و بودجه، از بالاترین رشد اقتصادی ایران در میان کشورهای منطقه در سال ۹۷ یاد می‌کند که گزارش‌های رسمی رشد اقتصادی در سال گذشته منفی اعلام شده است. 

بر اساس گزارش اخیر مرکز آمار، رشد اقتصادی کشور طی ۹ ماه نخست سال ۹۷ در بخش‌های کشاورزی، صنعت، خدمات و تولید ناخالص ملی اعلام شد و در این میان، بخش صنعت بیشترین رشد اقتصادی را تجربه کرد و به منفی۷.۹درصد در مقایسه با مدت مشابه ۹۶ رسید.

رشد اقتصادی در سال ۹۷ در حالی منفی اعلام شد که بانک جهانی نیز به تازگی خبرهای جالبی دراین‌باره نداده است. بانک جهانی پیش‌بینی کرده است که اثر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران در سال آینده تخلیه می‌شود و اقتصاد ایران در این سال از رکود خارج شود

. این نهاد بین‌المللی رشد اقتصادی ایران در سال جاری را منفی ۴.۵ درصد پیش‌بینی کرده و انتظار دارد اقتصاد ایران در سال آینده از رکود خارج شده و رشد اقتصادی ۰.۹ درصد را تجربه کند. این اولین باری نیست که صحبت‌های رئیس سازمان برنامه و بودجه درباره وضعیت اقتصادی کشور حاشیه‌ساز می‌شود. پاییز سال ۹۳ بود که این ماجرا توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده بود.

آن‌روزها، بانک مرکزی گزارشی درباره وضعیت اقتصادی سال ۹۳ منتشر کرده بود که نشان می‌داد رشد اقتصادی ایران که طی دو سال گذشته منفی بوده، با رشدی ۴.۶ درصدی همراه شده است که این گزارش با مخالفت برخی از اعضای مجلس همراه شد و اتفاقا نوبخت از این رقم اعلام شده دفاع کرده بود. آن‌روزها در حالی غلامرضا مصباحی مقدم، نماینده وقت تهران، نرخ رشد اقتصادی ۴.۶ درصدی اعلام شده از سوی بانک مرکزی ایران را «غلط‌ انداز» و «افسانه» توصیف کرد، که محمدباقر نوبخت معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور از آمار ارائه شده دفاع و آن را توجیه کرده بود.

البته ناگفته نماند که نوبخت در پاسخ به اعتراض افرادی که نرخ رشد اقتصادی اعلام شده از سوی بانک مرکزی را قبول نداشتند گفته بود: «اگر منتقدان و صاحبنظران نسبت به این مساله دچار شک و تردید هستند، می‌توانند با مراجعه به بانک مرکزی به‌طور کامل در جریان چرایی این آمار قرار گیرند در عین حال که ما حاضریم تمامی مستندات خود را در صحن علنی مجلس مطرح کنیم.»

حالا این اتفاق دوباره تکرار شده و به گفته بسیاری از دست‌اندرکاران اقتصادی، رئیس سازمان برنامه و بودجه باید برای اظهاراتش سند ارائه کند. باید دید در روزهای آینده نوبخت چگونه این ماجرا را شفاف‌سازی خواهد کرد، تا معلوم شود با وجود رکود و تعطیلی بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی در سال گذشته، اینکه ایران بالاترین رشد اقتصادی منطقه را به خود اختصاص داده است، چه توجیهی از سوی نوبخت دارد.