مصاحبه و به عبارت بهتر گفت‌وگوی امیرعبداللهیان و فرید زکریا در حاشیه اجلاس داووس از معدود مصاحبه‌های وزیر امور خارجه ایران با رسانه‌های آمریکایی و اروپایی بوده که رسانه‌ای شده و مورد توجه ناظران سیاسی و تحلیلگران قرار گرفته است. از ابتدای تصدی وزارت امور خارجه تاکنون، حسین امیرعبداللهیان مصاحبه مهمی با رسانه‌های بین‌المللی نداشته و یا دست‌کم این مصاحبه‌ها و گفت‌وگوها رسانه‌ای نشده است.
در نخستین نگاه به این گفت‌وگو باید سوال شود که وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران که رییس دستگاه دیپلماسی و زبان گویای کشور در کشورها، مجامع و نهادهای بین‌المللی است، چرا زبان انگلیسی را به خوبی نمی‌داند و نمی‌تواند به این زبان سخن بگوید؟ گمان نمی‌رود که سخن نگفتن امیرعبداللهیان به زبان انگلیسی و استفاده از زبان فارسی از روی عرق ملی و پاسداشت زبان فارسی باشد چرا که حتی در مورد کشورهایی که در حد نژادپرستی روی استفاده از زبان خودشان تعصب دارند، مانند آلمان و فرانسه، باز هم وزیران امور خارجه و دیپلمات‌هایشان در ملاقات‌ها و گفت‌وگو با خبرنگاران و یا حتی سخنرانی در همایش‌های بین‌المللی، از زبان انگلیسی استفاده می‌کنند به همین دلیل این گمان که وزیر امور خارجه کشورمان توان کامل صحبت و دریافت مطالب به زبان انگلیسی را ندارد، تقویت می‌شود. با این حساب پرسش دیگر آن است که با این عدم توانایی چگونه ایشان سال‌ها معاونت وزارت امور خارجه را بر عهده داشته و معاون امور بین‌الملل رییس مجلس شورای اسلامی بوده است؟
حسین امیرعبداللهیان در همین گفت‌وگو نشان داد که در مصاحبه‌های چالشی، مخصوصا با روزنامه‌نگاران مطلع و توانا، هنگامی که روزنامه‌نگار در مورد پاسخ‌های داده شده توضیح می‌خواهد، توانایی زیادی در دفاع از اظهارات خود و تبیین مواضع نظام ندارد. مثلا در موضوع جنگ اوکراین ابتدا وزیر امور خارجه کشورمان تصریح کرد که ایران جنگ و وقوع جنگ در اوکراین را محکوم کرده است. اما وقتی زکریا گفت که منظورش اصل جنگ نیست بلکه آیا ایران شروع‌کننده جنگ را محکوم می‌کند یا نه، امیرعبداللهیان به سختی توانست توضیح دهد که ایران میان جنگ و شروع‌کننده آن تمایز قائل می‌شود. البته اگر به اخبار گذشته توجه شود، مشاهده می‌شود که مقام‌های گوناگون ایران ماهیت جنگ را محکوم کرده‌اند و هیچ یک جنگ یا وقوع جنگ در اوکراین را محکوم نکرده‌اند. از این بابت مواضع بیان شده از سوی وزیر امور خارجه کشورمان با رفتار مقامات ایرانی تطابق ندارد. حتی خود آقای امیرعبداللهیان و یا سخنگوی وزارت امور خارجه هم، جنگ اوکراین یا جنگ در اوکراین را محکوم نکرده‌اند بلکه به طور کلی ماهیت جنگ را محکوم کرده‌اند. البته قدری عجیب است که یک جنگ محکوم شود ولی شروع‌کننده آن مورد حمایت قرار گیرد. نگاه منطقی در این‌باره آن است که وقتی فعل، مردود و محکوم شناخته می‌شود، فاعل نیز مردود و محکوم شود اما امیرعبداللهیان برخلاف این رویه منطقی رفتار کرد. در این‌باره امیرعبداللهیان می‌توانست به جای ورود به جنگ و شروع‌کننده جنگ، از ابتدا به ایالات‌متحده و ناتو به عنوان سازنده جنگ حمله کند و توضیح دهد که اگر گسترش ناتو و زیاده‌خواهی‌های ایالات‌متحده آمریکا در منطقه اروپا رخ نمی‌داد، آتش جنگ در این منطقه شعله‌ور نمی‌شد و جهان را با چالش عمیق مواجه نمی‌کرد.
در مورد بیان مواضع کشورمان در خصوص برجام گویا وزیر امور خارجه، خبرنگاران را با پیغام برای ایالات‌متحده اشتباه گرفته بود چراکه هنگامی که از وی در مورد گامی که ایالات‌متحده باید بردارد تا گفت‌وگوها به نتیجه برسد، وی چند بار تکرار کرد که آمریکایی‌ها خودشان می‌دانند که باید چه کاری انجام دهند. وزیر امور خارجه باید بداند که خبرنگاران برای آگاهی افکار عمومی سوال می‌کنند و اگرچه از جمله این افکار عمومی، دیپلمات‌ها و سیاستمداران هستند اما هدف نشست‌های خبری آگاهی افکار عمومی و شهروندان است به همین دلیل سخن گفتن با کنایه و ابهام مخصوصا در مقابل خبرنگاران چندان مرسوم نیست. دهه‌هاست که دولت‌ها دریافته‌اند دیپلماسی عمومی که اقناع و همراه کردن افکار عمومی و شهروندان کشور یا کشورهای هدف است به اندازه ذات دیپلماسی و اقناع دیپلمات‌ها و حتی مقامات میانی و ارشد کشورهای هدف اهمیت دارد. کمترین اهمیت دیپلماسی عمومی آن است که هزینه‌های انجام یک اقدام را کاهش می‌دهد و مانع از جبهه‌گیری و مقاومت افکار عمومی در مقابل یک اقدام می‌شود. این راهبرد چندین سال است که از سوی دستگاه دیپلماسی کشورمان هم مورد توجه قرار گرفته و راهبران دستگاه دیپلماسی برای تقویت این بخش حتی معاونت دیپلماسی عمومی را در وزارت امور خارجه پدید آورده‌اند. با این حال اگر از مصاحبه‌های معمول سخنگوی وزارت امور خارجه بگذریم، باید اذعان کرد که بخش دیپلماسی عمومی در وزارت امور خارجه باید به شدت تقویت شود. گفت‌وگوی روز پنجشنبه امیرعبداللهیان با زکریا در حاشیه اجلاس داووس نشان داد که شایسته است آقای وزیر هم دیپلماسی عمومی خود و از جمله ابزار آن و زبان انگلیسی خویش را تقویت کند.
- 15
- 2
